Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να υποβάλει νομοθετική πρόταση την ερχόμενη Τρίτη, 17 Ιουνίου, για τον τερματισμό όλων των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία το αργότερο μέχρι το τέλος του 2027. Σύμφωνα με την Handelsblatt, η ΕΕ θέλει επίσης να χρησιμοποιήσει την απαγόρευση για να δημιουργήσει χώρο για περισσότερες εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ. Η πρόταση είναι επίσης σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να εγκριθεί χωρίς τη συγκατάθεση όλων των κρατών μελών της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, το σχέδιο προβλέπει την απαγόρευση των βραχυπρόθεσμων παραδόσεων μέσω συμβολαίων spot μέχρι το τέλος του 2025. Οι προμήθειες μέσω μακροπρόθεσμων συμβάσεων θα απαγορευτούν το αργότερο έως το 2027. Αυτό θα σήμαινε ότι από το 2028 δεν θα εισερχόταν πλέον ρωσικό φυσικό αέριο στην ΕΕ – ούτε μέσω αγωγών ούτε με τη μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Η χρονική στιγμή της πρότασης είναι πολιτικά υπολογισμένη. Από τη μία πλευρά, οι Βρυξέλλες θέλουν να αυξήσουν την πίεση στη ρωσική ηγεσία, η οποία εξακολουθεί να αρνείται να συμφωνήσει σε μια άνευ όρων κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Από την άλλη πλευρά, το σχέδιο χρησιμεύει επίσης ως προσφορά στις εμπορικές διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ: Η Επιτροπή θέλει όχι μόνο να τερματίσει την εξάρτηση από το ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο με την απαγόρευση, αλλά και να επεκτείνει ταυτόχρονα τις εισαγωγές αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Περισσότεροι από δέκα εκατομμύρια τόνοι φυσικού αερίου από τη Ρωσία έχουν φτάσει στην ΕΕ από την αρχή του έτους. Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025, η Ευρώπη κάλυψε το 13% της ζήτησής της με εισαγωγές από τη χώρα του Βλαντιμίρ Πούτιν. Είναι αυτό υπερβολικά πολύ για να μπορέσουμε απλώς να το αποφύγουμε; Και ποιο θα ήταν το τίμημα;

Εάν τα κράτη μέλη συμφωνήσουν στην απαγόρευση, οι εισαγωγές από τις ΗΠΑ θα αυξηθούν σχεδόν αυτόματα, σύμφωνα με κύκλους της Επιτροπής. «Θα είχαμε τότε 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα LNG που θα έπρεπε να προέρχονται από κάπου αλλού», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής στην Handelsblatt. Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε ήδη περιγράψει δημοσίως αυτή την πορεία στις αρχές του έτους: «Εξακολουθούμε να προμηθευόμαστε μεγάλο μέρος του LNG που εισάγουμε από τη Ρωσία. Γιατί να μην το αντικαταστήσουμε με αμερικανικό LNG;», δήλωσε η ίδια τον Ιανουάριο.

Οι σημαντικότεροι ρωσικοί αγωγοί αερίου προς την ΕΕ έχουν πλέον διακόψει τη λειτουργία τους

Το ρωσικό φυσικό αέριο θεωρούνταν επί μακρόν απαραίτητο για πολλές χώρες της Ευρώπης. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Γερμανία έσπευσε να κατασκευάσει τερματικούς σταθμούς LNG, προκειμένου να εισάγει LNG με πλοία και να αντικαταστήσει έτσι το αέριο των αγωγών από τη Ρωσία. Άλλες χώρες της ΕΕ εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο σε μεγάλη κλίμακα. Ωστόσο, οι σημαντικότεροι αγωγοί από τη Ρωσία προς την Ευρώπη έχουν πλέον κλείσει. Το 70% του ρωσικού φυσικού αερίου φτάνει στην ΕΕ με πλοία. Εάν απαγορευτούν αυτές οι εισαγωγές, θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από άλλες – αν και πιθανότατα σε υψηλότερες τιμές.

«Η απαγόρευση των εισαγωγών φυσικού αερίου δεν θα είχε καμία επίπτωση στην ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να προμηθεύονται το έλλειμμα από άλλες χώρες», λέει ο Georg Zachmann, ειδικός σε θέματα ενέργειας στο think tank Bruegel. Πιστεύει επίσης ότι η εξάρτηση από το αμερικανικό LNG είναι απίθανη: «Σε αντίθεση με τον αγωγό, οι εξαγωγείς δύσκολα μπορούν να εκβιάσουν την ΕΕ με το LNG». Ωστόσο, η διακοπή των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία θα είχε συνέπειες για τουλάχιστον μία γερμανική εταιρεία: Τη Sefe. Η Sefe ανήκε στον ρωσικό ενεργειακό γίγαντα Gazprom με την επωνυμία “Gazprom Germania”. Στη συνέχεια, εθνικοποιήθηκε και τώρα ανήκει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Ορισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) έχουν επικρίνει την εισαγωγή ρωσικού LNG. Στις αρχές Μαρτίου, ΜΚΟ από την Ουκρανία και τη Γερμανία δημοσίευσαν ανοικτή επιστολή προς τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, στην οποία τον καλούσαν να λάβει «σαφή πολιτική θέση κατά των ρωσικών εισαγωγών LNG». Σύμφωνα με έρευνα του ACER, στην οποία αναφέρονται οι ΜΚΟ, η Sefe εξακολουθούσε να αγοράζει 5,66 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Ρωσία το 2024. Μέρος αυτού θα έχει καταλήξει και στη Γερμανία.

Εκπρόσωπος του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομίας αναφέρει: «Επί του παρόντος δεν υπάρχουν κυρώσεις για τις εισαγωγές φυσικού αερίου στην ΕΕ. Ως χώρα στην καρδιά της Ευρώπης, δεν μπορούμε επομένως να αποφύγουμε εντελώς την είσοδο ρωσικών μορίων στα δίκτυά μας σε μια ενιαία αγορά». Αλλά γιατί η Sefe δεν σταματά απλώς να αγοράζει φυσικό αέριο; Η εταιρεία υποστηρίζει ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει νομική βάση για την ακύρωση ή την αναστολή της σύμβασής της με την Gazprom, επειδή οι εισαγωγές φυσικού αερίου δεν καλύπτονται από τις κυρώσεις. Οι ΜΚΟ κατηγορούν τη Sefe ότι αγοράζει περισσότερο φυσικό αέριο από τη Gazprom από ό,τι απαιτείται συμβατικά. «Αυτό οδήγησε σε πρόσθετες πληρωμές ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ για το ρωσικό LNG», υπολογίζουν οι συντάκτες.

Η εξάρτηση της Ελλάδας από το ρωσικό φυσικό αέριο

Οι ΗΠΑ επεξεργάζονται επίσης επί του παρόντος μέτρα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σοβαρά τα έσοδα της Ρωσίας από το φυσικό αέριο. Ένα σχέδιο νόμου στο Κογκρέσο προβλέπει την επιβολή δασμού 500% σε όλα τα κράτη που συνεχίζουν να αγοράζουν ενεργειακές προμήθειες από τη Ρωσία. Προτού επιτρέψει στον εαυτό της να εξαναγκαστεί από τις ΗΠΑ, η ΕΕ θα προτιμούσε να σταματήσει η ίδια τις εισαγωγές φυσικού αερίου. Το παράδειγμα της Ελλάδας δείχνει πόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν οι εισαγωγές από τη Ρωσία. Η χώρα μας συνήθιζε να προμηθεύεται σχεδόν το ήμισυ του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, μείωσε τις εισαγωγές της στο 14%.

Πέρυσι, ωστόσο, η Ελλάδα αγόρασε περισσότερο φυσικό αέριο από τη Ρωσία από ποτέ άλλοτε. Τον Ιούλιο του 2024, το 59% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου προήλθε από τη Gazprom. Η Ρωσία καλύπτει σήμερα λίγο κάτω από το 40% της ζήτησης της χώρας. Και αντί να αντικαταστήσει τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με φυσικό αέριο με άλλες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας, το φυσικό αέριο παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην ελληνική ηλεκτροπαραγωγή.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να ανταπεξέλθει χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο χάρη στους δύο τερματικούς σταθμούς LNG που διαθέτει. Σχεδιάζονται επίσης τρεις ακόμη τερματικοί σταθμοί. Αν προχωρήσουν τα έργα, η Ελλάδα πρόκειται να γίνει σημαντικός κόμβος για τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο της περιοχής των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας.

Οι χώρες που δεν διαθέτουν λιμάνια πλήττονται περισσότερο

Η Ουγγαρία και η Σλοβακία θα ήταν πιθανώς οι χώρες που θα πλήττονταν περισσότερο από μια απαγόρευση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι και οι δύο τροφοδοτούνται σήμερα με ρωσικό αέριο κυρίως μέσω επεκτάσεων του αγωγού Turkstream. Η Ουγγαρία έχει λάβει 1,5 εκατομμύριο τόνους φυσικού αερίου με αυτόν τον τρόπο από την αρχή του έτους, ενώ η Σλοβακία 560.000 τόνους.

Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν δήλωσε πρόσφατα στο κρατικό ραδιόφωνο: «Πρέπει να αντισταθούμε στην πίεση της Ουκρανίας να απαγορεύσει εντελώς τις εισαγωγές φυσικού αερίου με κάθε μέσο. Τι νόημα έχει ένας αγωγός αν δεν μας επιτρέπεται να τον χρησιμοποιήσουμε;». Ωστόσο, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, όπως και πολλές άλλες χώρες, έχουν επίσης επενδύσει στις υποδομές φυσικού αερίου τους από την έναρξη του πολέμου.

Μια ανάλυση της δεξαμενής σκέψης Centre for Research on Energy and Clean Air (Crea) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η προμήθεια μέσω εναλλακτικών οδών είναι εδώ και καιρό δυνατή. Αυτό επιβεβαιώνεται από διπλωματικούς κύκλους.  Συγκεκριμένα, αυτό θα σήμαινε τη χρήση φυσικού αερίου που εισέρχεται στην Ελλάδα ή την Ιταλία και στη συνέχεια μεταφέρεται βόρεια με αγωγό. Η Βουλγαρία χρησιμοποιείται ως πρότυπο. Η χώρα έχει μειώσει δραστικά τις εισαγωγές από τη Ρωσία. Αυτό δεν επηρέασε την τιμή του φυσικού αερίου. Ωστόσο, η Ουγγαρία και η Σλοβακία θα μπορούσαν να πληρώσουν υψηλότερα τέλη μεταφοράς. Η Crea αναμένει ότι το κόστος στην Ουγγαρία θα αυξηθεί έως και δέκα τοις εκατό.

Οι τιμές δύσκολα θα μεταβληθούν

«Εάν τα κράτη της ΕΕ αγοράσουν LNG από άλλες χώρες, αυτό δύσκολα θα επηρεάσει τις τιμές του φυσικού αερίου», λέει ο Walter Boltz, σύμβουλος ενέργειας στη νομική εταιρεία Baker McKenzie. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι θα αυξανόταν μόνο το κόστος μεταφοράς – και αυτό αποτελεί μικρό ποσοστό του συνολικού κόστους. Ωστόσο, η Ουγγαρία και η Σλοβακία είναι απίθανο να εγκρίνουν τις κυρώσεις για το φυσικό αέριο. Και οι δύο χώρες έχουν φιλικές προς τη Ρωσία κυβερνήσεις που ενδιαφέρονται για σταθερές σχέσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι διαχειριστές τερματικών σταθμών LNG ασκούν επίσης πιέσεις κατά των κυρώσεων. Οι μεγαλύτερες ποσότητες LNG εισέρχονται στην ΕΕ μέσω της
Γαλλίας, ακολουθούμενες από το Βέλγιο. Και οι δύο χώρες έχουν εκφράσει σκεπτικισμό για την απαγόρευση εισαγωγών, υποστηρίζοντας ότι είναι προς το συμφέρον της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης. Ο Ισαάκ Λεβί, ενεργειακός αναλυτής της Crea, διαφωνεί: «Οι περισσότερες χώρες βρίσκουν απλώς δικαιολογίες όταν αντιτίθενται σε μια απαγόρευση».

Διαβάστε ακόμη