Οι δυστοπικές κοινωνίες και οι πόλεις του μέλλοντος προβάλλονται εδώ και χρόνια στις ταινίες και στα βιβλία, κερδίζοντας το ενδιαφέρον του κοινού, με τους περισσότερους να πιστεύουν ότι οι πόλεις των κρατών έχουν καθοριστεί εδώ και χρόνια και στις πέντε ηπείρους, και πως όλες αυτές οι φουτουριστικές κατασκευές ανήκουν μόνο στη φαντασία. Ωστόσο, αυτό απέχει από την πραγματικότητα. Σύμφωνα με τον Economist, δεκάδες πόλεις βρίσκονται υπό κατασκευή εκ του μηδενός σε ολόκληρο τον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, 91 πόλεις έχουν ανακοινωθεί την τελευταία δεκαετία, με 15 μόνο τον τελευταίο χρόνο.

Εταιρείες και κυβερνήσεις σχεδιάζουν περισσότερους οικισμούς από κάθε άλλη φορά στη μεταπολεμική περίοδο, ενώ πολλοί βρίσκονται ήδη υπό κατασκευή.

Η «Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα» της Αιγύπτου αποτελεί μέρος μιας βιαστικής οικοδόμησης πόλεων .Εκτός από τη νέα της πρωτεύουσα στο βορρά, η Αίγυπτος κατασκευάζει άλλες πέντε πόλεις, ενώ σχεδιάζει δεκάδες άλλες.

Η Ινδία εξετάζει οκτώ αστικούς κόμβους. Έξω από τη Βαγδάτη, στο Ιράκ, οι εργάτες μόλις άνοιξαν το έδαφος για τον πρώτο από τους πέντε οικισμούς.

Και δεν είναι μόνο οι αναδυόμενες οικονομίες που χτίζουν. Επενδυτές στην Αμερική ξόδεψαν χρόνια για να αγοράσουν κρυφά γη για μια νέα πόλη στην Καλιφόρνια. Στα ανατολικά, οι έρημοι της Αριζόνα και της Νεβάδα έχουν προσελκύσει τον Μπιλ Γκέιτς και τον Μαρκ Λορ, δύο δισεκατομμυριούχους, ο καθένας με σχέδια για τη δική του μητρόπολη. Ακόμη και ο Ντόναλντ Τραμπ, στην προσπάθειά του για επανεκλογή, έχει προτείνει δέκα «πόλεις της ελευθερίας».

Όπως γράφει ο Economist, στα πρώτα τους στάδια, πολλά από αυτά τα σχέδια θα προσελκύσουν χλευασμό, καθώς η ιστορία δείχνει ότι πολλά από αυτά θα αποτύχουν. Αλλά ο αριθμός και η ποικιλία των υπό κατασκευή οικισμών υποδηλώνει ότι κάποιοι θα θριαμβεύσουν.

Τι γίνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες

Σε μεγάλο μέρος του φτωχού κόσμου, οι εδαφικές διαφορές, οι παραγκουπόλεις και οι κακές υποδομές εμποδίζουν την ανάπτυξη. Το πρόβλημα θα επιδεινωθεί καθώς οι αστικές περιοχές θα διογκωθούν κατά επιπλέον 2,5 δισ. κατοίκους έως το 2050, σύμφωνα με τις προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών, με τους νέους κατοίκους να εμφανίζονται σε περιοχές όπου οι πόλεις βρίσκονται ήδη υπό ακραία πίεση. Οι κατασκευαστές ελπίζουν ότι οι νέες μητροπόλεις θα βοηθήσουν στην ανακούφιση της πίεσης. Στο Ναϊρόμπι, κοντά στο σημείο όπου ο Στίβεν Τζένινγκς, πρώην επικεφαλής ιδιωτικών επενδύσεων, χτίζει μια νέα πόλη που ονομάζεται «Tatu», οι μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μεταφοράς ξεπερνούν τη μία ώρα για τις περισσότερες θέσεις εργασίας. Η κατασκευή προχωράει καλά στον νεότερο οικισμό της Κένυας, όπου 5.000 κάτοικοι ζουν και εργάζονται ήδη σε ένα περιφραγμένο χωριό. Ο κ. Τζένινγκς κατασκευάζει άλλες επτά πόλεις σε πέντε χώρες της περιοχής.

Τα προβλήματα των ανεπτυγμένων πόλεων

Οι πόλεις του πλούσιου κόσμου έχουν τα δικά τους προβλήματα. Η ώθηση για μια νέα πόλη έξω από το Σαν Φρανσίσκο -ένα σχέδιο που φέρει την ονομασία «California Forever»- προήλθε από την «επική έλλειψη κατοικιών» στη δυτική ακτή της Αμερικής, λέει ο Γιαν Σράμεκ , ο οποίος ηγείται μιας ομάδας επενδυτών της Silicon Valley που το υλοποιεί. Η ομάδα, στην οποία συμμετέχουν η Λορίν Πάουελ Τζομπς, χήρα του Στηβ Τζομπς, ο Ρέιν Χόφμαν, συνιδρυτής του LinkedIn, και ο Σερ Μάικλ Μόριτς, επενδυτής επιχειρηματικών κεφαλαίων, θα θέσουν τα σχέδιά τους για «σπίτια, θέσεις εργασίας και καθαρή ενέργεια» σε δημόσια ψηφοφορία τον Νοέμβριο. Εάν εγκριθεί, η πόλη θα στεγάσει έως και 400.000 κατοίκους σε 60.000 στρέμματα που σήμερα είναι αγροτική γη. Η επανεκκίνηση από την αρχή είναι απαραίτητο μέρος της λύσης για την έλλειψη στέγασης, λέει ο κ. Σράμεκ, επικαλούμενος το υψηλό κόστος της αναβάθμισης των υφιστάμενων υποδομών.

Το California Forever συγκαταλέγεται σε μια ομάδα προγραμματισμένων πόλεων που επίσης στοχεύουν στη βελτίωση της αστικής διαβίωσης. Ο εργολάβος προωθεί γειτονιές υψηλής πυκνότητας στις οποίες οι κάτοικοι μπορούν να φτάσουν σε σχολεία, θέσεις εργασίας και καταστήματα χωρίς αυτοκίνητο. Οι σημερινοί κατασκευαστές πόλεων έχουν αποφασίσει ότι η δυνατότητα περιπάτου -ή αυτό που μερικές φορές αποκαλείται «πόλη των 15 λεπτών»- είναι ένα κρίσιμο σημείο πώλησης.

Οι πόλεις ως κοινωνικά πειράματα

Μερικά έργα λειτουργούν και ως κοινωνικά πειράματα. Η πόλη «Telosa» του κ. Λορ (προσαρμοσμένη από την ελληνική λέξη για τον “ύψιστο σκοπό”) θα καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία της γης, η οποία θα κατέχεται σε ένα κοινόχρηστο καταπίστευμα, ενώ τα χρήματα που θα παράγονται από την εκμίσθωσή της θα δαπανώνται για δημόσιες υπηρεσίες. Η «Praxis» (μια άλλη ελληνική λέξη, που σημαίνει “θεωρία στην πράξη”) έχει συγκεντρώσει 19 εκατομμύρια δολάρια και έχει συγκεντρώσει μια λίστα αναμονής δυνητικών κατοίκων που θέλουν να «δημιουργήσουν ένα πιο ζωτικό μέλλον για την ανθρωπότητα» στη Μεσόγειο. Μια ιδιωτική εταιρεία κατασκευάζει την «Próspera», μια ειδική οικονομική ζώνη στην Ονδούρα, που δέχεται κρυπτονομίσματα και είναι ελευθεριακή, με αποστολή να «μεγιστοποιήσει την ανθρώπινη ευημερία». Η Praxis και η Próspera χρηματοδοτούνται εν μέρει από το Pronomos, ένα ταμείο επιχειρηματικού κεφαλαίου που ιδρύθηκε το 2019 για επενδύσεις σε νέες πόλεις, το οποίο διευθύνεται από τον Πάτρι Φρίντμαν (εγγονό του Milton) και συγκαταλέγει στους υποστηρικτές του τους Μαρκ Αντρίσεν και Πίτερ Θιλ, δύο δισεκατομμυριούχους επενδυτές.

Η πόλη Neom

Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας ελπίζει ότι αρκετές λαμπερές νέες μητροπόλεις θα προσελκύσουν κλάδους που λείπουν από τη χώρα του, όπως οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η μεταποίηση και ο τουρισμός. Η «Neom» (τα τρία πρώτα γράμματα είναι το αρχαιοελληνικό πρόθεμα neo που σημαίνει “νέο”) μια πόλη που αποτελείται από ένα κτίριο μήκους 170 χιλιομέτρων στην έρημο, πρόκειται να αποτελέσει το κόσμημα στο στέμμα. Η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα της Αιγύπτου είναι ειδικά κατασκευασμένη για τον γραφειοκρατικό μηχανισμό του κράτους- η κυβέρνηση ελπίζει ότι θα μειώσει τη συμφόρηση στο Κάιρο. Η πόλη περιλαμβάνει ήδη το επιβλητικό Οκτάγωνο του Υπουργείου Άμυνας -που δεν πρέπει να συγχέεται με το αμερικανικό Πεντάγωνο- το οποίο εκτείνεται σε έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου. Στην Ινδονησία οι εργάτες καθαρίζουν τα δάση για μια νέα πρωτεύουσα, τη Nusantara.

Σε άλλες χώρες, οι κυβερνήτες έχουν ελαφρώς πιο εσωστρεφείς φιλοδοξίες. Το Ελ Σαλβαδόρ σχεδιάζει να πουλήσει ομόλογα που πληρώνουν σε bitcoin, προκειμένου να χρηματοδοτήσει μια κρυπτογραφική πόλη. Το Βασίλειο του Μπουτάν δήλωσε τον Δεκέμβριο ότι θα οικοδομήσει μια «πόλη της ενσυνειδητότητας», με γειτονιές σχεδιασμένες με βάση τα επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά μοτίβα ενός μαντάλα, ενός βουδιστικού συμβόλου. Η εμφάνιση της China State Construction Engineering Corporation, οι εργαζόμενοι της οποίας χτίζουν πόλεις στην Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Μέση Ανατολή, έχει μειώσει το κόστος όλων των μεγαλεπήβολων έργων.

Θα ευημερήσουν αυτές οι πόλεις;

Όπως αναφέρει ο Economist, ορισμένες υποδομές, όπως ο ηλεκτρισμός, το διαδίκτυο και οι δρόμοι, πρέπει να είναι έτοιμες πριν από την άφιξη του πρώτου κατοίκου, πράγμα που σημαίνει ότι το προκαταβολικό κόστος μπορεί να είναι συγκλονιστικά μεγάλο. Η εταιρεία του κ. Σράμεκ έχει ήδη ρίξει 1 δισ. δολάρια στην αγορά γης για το California Forever και θα χρειαστεί επιπλέον 1 δισ. έως 2 δισ. δολάρια μόνο για το πρώτο στάδιο της κατασκευής. Ο κ. Λορ αναμένει να συγκεντρώσει 25 δισ. δολάρια σε αρχικές επενδύσεις για την πόλη του στην έρημο. Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ θα στηριχτεί στον πετρελαϊκό πλούτο του βασιλείου του για να πληρώσει για τη Neom με αρχικό κόστος 319 δισ. δολάρια. Αλλά ο ενθουσιασμός και τα χρήματα μπορούν να εξαντληθούν- τα μεγαλεπήβολα έργα μπορούν να γίνουν λευκοί ελέφαντες. Οι εργασίες για την πρωτεύουσα της Αιγύπτου, αξίας 60 δισ. δολαρίων, έχουν επιβραδυνθεί καθώς η οικονομία της χώρας παραπαίει. Ο Κινέζος εργολάβος πίσω από το Forest City της Μαλαισίας αθέτησε την πληρωμή του το 2023, πριν καν μετακομίσουν οι κάτοικοι.