«Ρόλο – κλειδί» στη νέα εποχή των μεγάλων διασυνδέσεων της Ευρώπης διεκδικεί η Ελλάδα. Η στρατηγική θέση της χώρας πρέπει να αποτελέσει κινητήριο μοχλό για την εξαγωγή φθηνής πράσινης ενέργειας και την ασφάλεια εφοδιασμού ολόκληρης της Ηπείρου. Και παρά το γεγονός πως η χώρα δεν διαγκωνίζεται μόνη της στην κούρσα των μεγάλων διασυνδέσεων – αφού νιώθει τα χνώτα της ανταγωνιστικής και φιλόδοξης Ιταλίας. Στο πλαίσιο ενός συνολικότερου σχεδιασμού η κυβέρνηση Μελόνι, προσβλέπει να καταστήσει την Ιταλία «γέφυρα» για τη μεταφορά στην Ευρώπη κάθε νέας πηγής ενέργειας της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η γειτονική χώρα προχωράει σχέδιο διασύνδεσης με την Αίγυπτο για τη μεταφορά 3 GW πράσινης ενέργειας. Έπειτα από μήνες συνεργασίας η CESI K&K, η Prysmian Group και η Siemens προχωράνε σε λεπτομερή μελέτη σκοπιμότητας της διασύνδεσης. Το έργο, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, περιλαμβάνει ένα πρωτοποριακό υποβρύχιο καλώδιο συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (HVDC), μήκους περίπου 2.800 χλμ. και βάθους έως και 3.000 μ., που συνδέει το West Sohag της Αιγύπτου με τον υποσταθμό Dolo της Ιταλίας.
Η Ελλάδα έχει καταφέρει να θέσει τις βάσεις και να δηλώσει το «παρών» σε όλα τα μεγάλα project που δρομολογούνται στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Βόρεια Ευρώπη και την Αίγυπτο.
Η Γερμανία και ο Green Aegean
Για να καταφέρουμε να φτάσουμε στα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης της βόρειας Ευρώπης χρειαζόμαστε τη Γερμανία. Το project που ακούει στο όνομα Green Aegean θέλει να διασυνδέσει τα κέντρα παραγωγής πράσινης ενέργειας του Νότου με τα κέντρα κατανάλωσης στον ευρωπαϊκό Βορρά. Η ηλεκτρική διασύνδεση σύμφωνα με τον υφιστάμενο σχεδιασμό θα έχει αρχική δυναμικότητα 3 γιγαβάτ με προοπτική επαύξησης στα 6 έως 9 γιγαβάτ σε επόμενο στάδιο. Στόχος είναι η μεταφορά «πράσινης» ενέργειας από τον πλούσιο σε ήλιο νότο προς τον ευρωπαϊκό βορρά, με νέα γραμμή μήκους περίπου 1300 χλμ. για την οποία εξετάζονται δύο εναλλακτικές διαδρομές: μέσω Βαλκανίων (Ελλάδα – Βόρεια Μακεδονία – Σερβία – Κροατία – Σλοβενία – Αυστρία – Γερμανία) ή με υποθαλάσσια διασύνδεση (Ελλάδα – Αδριατική – Κροατία – Σλοβενία – Αυστρία – Γερμανία). Ειδικότερα η σχεδιαζόμενη διασύνδεση σύμφωνα με τον επικρατέστερο σχεδιασμό θα εκκινεί από την Ελλάδα, θα διέρχεται από την Αδριατική Θάλασσα, και μέσω Σλοβενίας και Αυστρίας θα καταλήγει στο νότιο τμήμα της Γερμανίας. Αναφορικά με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου, προτείνεται η διασύνδεση να γίνει με τεχνολογία HVDC (διασύνδεση Υπερυψηλής Τάσης Συνεχούς Ρεύματος), που χρησιμοποιείται στη διασύνδεση Κρήτης-Αττικής και στη διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου-Ισραήλ. Ήδη ο ελληνικός διαχειριστής του συστήματος ΑΔΜΗΕ, προχωρά τις μελέτες για ωρίμανση του έργου προκειμένου να προχωρήσει σε επόμενο στάδιο η ένταξη του στο δεκαετές πλάνο του ευρωπαϊκού συνδέσμου των διαχειριστών (ENTSO-e) και στη λίστα των έργων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.
Η σημασία του έργου GREGY
Τη σημασία του έργου GREGY που προωθεί την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου αναγνωρίζει και η Κομισιόν αφού έχει άλλωστε ενταχθεί στη λίστα των έργων αμοιβαίου ενδιαφέροντος της EΕ. Ουσιαστικά το υποθαλάσσιο καλώδιο ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου φέρνει την Ελλάδα στο προσκήνιο της πράσινης μετάβασης στη Μεσόγειο. Οι εταιρείες ELICA και ΑΔΜΗΕ έχουν υπογράψει Μνημόνιο Συνεργασίας για τη διερεύνηση της δυνατότητας ο ΑΔΜΗΕ να συμμετάσχει στο Μετοχικό κεφάλαιο της ELICA με ποσοστό 33,3% και τα μέρη συνεργάζονται στενά, τόσο σε Τεχνικό όσο και σε Επιχειρησιακό επίπεδο με στόχο τη γρηγορότερη ανάπτυξη του GREGY. Ο ΑΔΜΗΕ συνεργάζεται στενά με τον Διαχειριστή της Αιγύπτου (EETC – Egyptian Electricity Transmission Company) και τον φορέα υλοποίησης ELICA SA. Το έργο GREGY – Green Energy Interconnector αφορά την ηλεκτρική διασύνδεση της Αιγύπτου απευθείας με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου ισχύος 3.000 MW και τη δυνατότητα αμφίδρομης μεταφοράς ενέργειας. Το έργο GREGY θα μεταφέρει 100% πράσινη ενέργεια από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και μέσω της Ελλάδας στην Ευρώπη, συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του θερμοκηπίου μειώνοντας σημαντικά τις εκπομπές CO2. Έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ισχύος περίπου 9,5 GW είναι απαραίτητα ώστε να επιτευχθεί η μεγιστοποίηση της αξιοποίησης του GREGY. Το έργο θα παρέχει εναλλακτικές καθαρές και ανανεώσιμες πηγές και διαδρομές ενέργειας για την Ευρώπη, μειώνοντας έτσι την εξάρτηση της Ηπείρου από την ενέργεια που παράγεται από ορυκτά καύσιμα. Η επένδυση για την ηλεκτρική διασύνδεση ξεπερνά τα 3,5 δισ. ευρώ.
Στο επίκεντρο ξανά ο Great Sea Interconnector
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος έχει βρεθεί εκ νέου το τελευταίο διάστημα η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας Κύπρου Ισραήλ (πρώην Euroasia και νυν Great Sea Interconnector), αφού το έργο συνολικού προϋπολογισμού 1,9 δισ. ευρώ προχωρά και συγκεντρώνει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον. Μάλιστα, την προηγούμενη εβδομάδα η Κυπριακή Δημοκρατία είπε το «ναι» μετά από έναν πακτωλό καθυστερήσεων και εντάχθηκε στο μετοχικό σχήμα. Το υπουργικό συμβούλιο στη Λευκωσία ενέκρινε την είσοδο του κυπριακού Δημοσίου στο καλώδιο που προωθεί την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (μέσω Κρήτης) των 1.200 χιλιομέτρων, με ποσό μέχρι 100 εκατ. ευρώ, από το κυπριακό Ταμείο Ανάκαμψης (RRF). Το αμερικανικό DFC (Οικονομικός και Αναπτυξιακός Οργανισμός Επενδύσεων των ΗΠΑ) εξετάζει επίσης μέσα στους επόμενους μήνες τη συμμετοχή του στο μετοχικό σχήμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης. Η DFC συμμετέχει ήδη στη χρηματοδότηση του επενδυτικού σχεδίου των Ναυπηγείων Ελευσίνας. Επιπλέον, η αμερικανική πλευρά, πριν από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, είχε εκφράσει τη στήριξή της σε έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων ενώ ταυτόχρονα είχε αποσύρει το ενδιαφέρον της για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed. Μετά τη ρωσική εισβολή οι ισορροπίες έχουν αλλάξει, χωρίς να υπάρχει μεγάλη κινητικότητα γύρω από τον EastMed που σχεδιάζεται να μεταφέρει μέσω Κύπρου και Ελλάδας φυσικό αέριο από τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Το μετοχικό πάζλ συμπληρώνεται από το ισραηλινό fund Aluma και το επενδυτικό κεφάλαιο TAQA από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με τα οποία έχουν συναφθεί συμφωνίες και Μνημόνια συνεργασίας MUO. Με φορέα υλοποίησης τη νεοσυσταθείσα εταιρεία ειδικού σκοπού, θυγατρική του ΑΔΜΗΕ, υπό την επωνυμία Great Sea Interconnector στόχος είναι το project να περάσει στον επόμενο γύρο, αυτόν της επιταχυνόμενης υλοποίησης. Επί της ουσίας, η προεργασία έχει ξεκινήσει από τον Δεκέμβριο, όταν η εταιρεία Nexans έλαβε από τον ΑΔΜΗΕ την εντολή να «δεσμεύσει» το απαραίτητο slot για την παραγωγή των καλωδίων και να βάλει μπροστά τις σχετικές διαδικασίες. Το project, με μεταφορική ικανότητα τα 2 GW (1 GW σε πρώτη φάση) περιλαμβάνει την κατασκευή τριών υποσταθμών μετατροπής, έναν σε κάθε χώρα, Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ. Το έργο είναι εκτιμώμενου προϋπολογισμού 1,9 δισ. ευρώ. Τα 657 εκατ. ευρώ αφαιρούνται από το Connecting Europe Facility, αλλά απομένουν περίπου 1,3 δισ. ευρώ τα οποία πρέπει από κάπου να προέλθουν. Μία λύση φαίνεται να είναι ο τραπεζικός δανεισμός, χωρίς ωστόσο να έχει τεθεί επί τάπητος κάποια απόφαση, ενώ μένει να δούμε αν θα βάλουν το χέρι στην τσέπη οι άλλοι δύο δυνητικοί μέτοχοι.
Διασυνδέσεις με τους «γείτονες»
Σε ότι αφορά τα δυτικά σύνορα της χώρας ο ΑΔΜΗΕ ολοκλήρωσε τις μελέτες σκοπιμότητας για τη δεύτερη ενισχυτική διασύνδεση Ελλάδας-Ιταλίας ισχύος 1 GW, από κοινού με τον Διαχειριστή της γειτονικής χώρας, Terna. Το έργο θεωρείται απολύτως αναγκαίο και εκτιμάται ότι θα τριπλασιάσει το περιθώριο ανταλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας από τα 500 MW στα 1.500 MW. Το υποβρύχιο μήκος της διαδρομής υπολογίζεται σε 220 χλμ. και σε 55 χλμ. το μήκος της όδευσης των υπογείων τμημάτων σε Ελλάδα και Ιταλία. Η διασύνδεση θα καταλήγει σε ένα νέο ΚΥΤ που προβλέπεται να αναπτύξει ο ΑΔΜΗΕ στη Θεσπρωτία, το οποίο θα εξυπηρετεί επίσης τη νέα διεθνή διασύνδεση με την Αλβανία. Προβλέπεται η κατασκευή δεύτερης διασύνδεσης Ελλάδας-Ιταλίας (Θεσπρωτία-Melendugno-Galatina), με μεταφορική ικανότητα 1.000 MW. Το έργο θεωρείται απολύτως αναγκαίο και εκτιμάται, ότι θα τριπλασιάσει το περιθώριο ανταλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας από τα 500 MW στα 1.500 MW.
Τα project σε Τουρκία και Βόρεια Μακεδονία
Την ίδια ώρα, ο ΑΔΜΗΕ δρομολογεί και την κατασκευή δεύτερης διασύνδεσης Υπερυψηλής Τάσης 400 kV και με την Τουρκία με στόχο την αύξηση του περιθωρίου ανταλλαγών ενέργειας κατά 600 MW και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ο σχεδιασμός του έργου ολοκληρώθηκε κατόπιν συνεργασίας μεταξύ των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ελλάδας, Βουλγαρίας και Τουρκίας (ΑΔΜΗΕ, ESO-EAD & TEIAS), με τη διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης νέων διασυνδέσεων ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό και το Τουρκικό Σύστημα, για την αύξηση της ικανότητας μεταφοράς στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας και Βουλγαρίας-Τουρκίας. Σε συνέχεια της ολοκλήρωσης των σχετικών μελετών, τον Μάρτιο του 2022 ο ΑΔΜΗΕ και η TEIAS συμφώνησαν για την υλοποίηση της νέας διασυνδετικής Γραμμής Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400 kV μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με ορίζοντα ολοκλήρωσης έως το 2029.
Τέλος, στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία ο Διαχειριστής εξετάζει την αναβάθμιση της μίας εκ των δύο υφιστάμενων διασυνδέσεων με την χώρα, δεδομένου ότι η Βόρεια Μακεδονία αποτελεί κρίσιμο κόμβο στο συνολικό Σύστημα των Δυτικών Βαλκανίων. Ο ΑΔΜΗΕ και ο Διαχειριστής της Βόρειας Μακεδονίας (MEPSO) κατέληξαν στη λύση της αναβάθμισης της διασυνδετικής Γραμμής Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400 kV Μελίτη – Bitola. Αυτό το έργο εντάχθηκε στο Πανευρωπαϊκό Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης (TYNDP) ως έργο υπό θεώρηση (under consideration), με ορίζοντα υλοποίησης μετά το 2030.
