Όταν ο Φινλανδός μηχανικός Άρι Κούρβι ανοίγει το ζεστό νερό ή ανεβάζει τη θέρμανση στο διαμέρισμά του στη μικρή πόλη Μάντσάλα της νότιας Φινλανδίας, αξιοποιεί θερμότητα που προέρχεται από ένα απροσδόκητο μέρος: ένα data center ισχύος 75 μεγαβάτ, μόλις πέντε χιλιόμετρα πιο πέρα. Εκεί, εκατοντάδες διακομιστές επεξεργάζονται τεράστιους όγκους δεδομένων για να υποστηρίξουν βιντεοκλήσεις, συστήματα πλοήγησης και αναζητήσεις στο διαδίκτυο. Η θερμότητα που παράγεται ανακτάται μέσω ενός περίπλοκου δικτύου σωληνώσεων και αντλιών και τροφοδοτεί το τοπικό σύστημα τηλεθέρμανσης, ζεσταίνοντας σπίτια στην πόλη.

Όπως γράφει το Bloomberg, το έργο αυτό λειτουργεί εδώ και περίπου μια δεκαετία και σήμερα καλύπτει σχεδόν τα δύο τρίτα των αναγκών της Μάντσάλα, προσφέροντας ζέστη σε 2.500 κατοικίες, μειώνοντας το ενεργειακό κόστος και περιορίζοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ενεργοβόρας βιομηχανίας πληροφορικής. Δεν είναι τυχαίο ότι πλέον μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο στρέφονται σε συστήματα ανάκτησης θερμότητας από data centers για να ενισχύσουν τη βιωσιμότητά τους.

Ο Κούρβι θεωρείται πρωτοπόρος αυτής της τεχνολογίας. Ως μηχανικός και υπεύθυνος έργων της Hewlett Packard από τη δεκαετία του 1980, πέρασε αμέτρητες ώρες μέσα σε θερμά δωμάτια διακομιστών, ενώ έξω οι θερμοκρασίες ήταν υπό το μηδέν. «Στην αρχή, με απασχολούσε η υγεία των μηχανών», λέει. «Όμως συνειδητοποίησα κάτι απλό: μέσα κάνει ζέστη, έξω κάνει κρύο — άρα μπορούμε να ανταλλάξουμε κάτι ανάμεσα στα δύο».

Η πρώτη εφαρμογή της ιδέας του έγινε το 2009, σε ένα μικρότερο κέντρο δεδομένων στο Κούοπιο, όπου η παραγόμενη θερμότητα πωλούνταν στον ιδιοκτήτη του κτιρίου. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Κούρβι ανέλαβε το μεγάλο έργο του Nebius Group NV, που τροφοδοτεί με θερμότητα το ίδιο του το σπίτι. Ήταν η πρώτη φορά που η τεχνολογία εφαρμόστηκε σε τόσο μεγάλη κλίμακα στη Φινλανδία — ίσως και παγκοσμίως.

Η Microsoft αναπτύσσει το μεγαλύτερο έργο ανάκτησης θερμότητας από data centers παγκοσμίως

Σήμερα, κοντά στο Εσπού, λίγο έξω από το Ελσίνκι, βρίσκεται σε εξέλιξη το μεγαλύτερο έργο ανάκτησης θερμότητας από data centers στον κόσμο, υπό την αιγίδα της Microsoft. Όταν ολοκληρωθεί, θα καλύπτει έως και το 40% των αναγκών θέρμανσης της πόλης — δηλαδή περίπου 100.000 κατοικίες. Ήδη ένας τοπικός σταθμός άνθρακα έχει σταματήσει να λειτουργεί, καθώς πλέον δεν χρειάζεται.

Η επιτυχία αυτών των έργων συνδέεται με τα χαρακτηριστικά της Σκανδιναβίας: ψυχρό κλίμα, φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα και ενεργειακό μείγμα σχεδόν μηδενικών εκπομπών άνθρακα — χάρη στην υδροηλεκτρική, την αιολική και την πυρηνική ενέργεια. Η περιοχή διαθέτει επίσης ένα εκτεταμένο υπόγειο δίκτυο τηλεθέρμανσης, μέσα από το οποίο διοχετεύεται ζεστό νερό ή ατμός σε ολόκληρες γειτονιές. Η τεχνολογία αυτή, με ρίζες που φτάνουν ως τη ρωμαϊκή εποχή, αποτελεί σήμερα βασικό στοιχείο της ενεργειακής αποδοτικότητας στη βόρεια Ευρώπη.

Πώς θα λειτουργεί το έργο

Στην περίπτωση του έργου της Microsoft, το σύστημα λειτουργεί ως εξής: νερό θερμοκρασίας 25–35°C επιστρέφει από το data center σε μια εγκατάσταση ανάκτησης θερμότητας, όπου αντλίες θερμότητας εξάγουν την ενέργεια και την ενισχύουν. Το ψυχρό νερό επιστρέφει πίσω στους διακομιστές, ενώ το θερμότερο —στους 115°C— κατευθύνεται στο δίκτυο τηλεθέρμανσης.

Ο δήμαρχος του Εσπού και πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, Κάι Μίκκανεν, το περιγράφει απλά: «Αυτά τα data centers λειτουργούν σαν τεράστιοι ανεμιστήρες που μετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια σε φθηνή θερμότητα. Είναι πιο εύκολο να παράγεις ηλεκτρισμό χωρίς εκπομπές παρά θερμότητα χωρίς εκπομπές».

Με τη σύνδεση του νέου συγκροτήματος στο δίκτυο, το Εσπού στοχεύει να μηδενίσει τις εκπομπές άνθρακα στη θέρμανση έως το 2030. Η ίδια η Microsoft υπολογίζει ότι η ανάκτηση απορριπτόμενης θερμότητας θα συμβάλει περίπου κατά 1% στην επίτευξη του εθνικού στόχου της Φινλανδίας για κλιματική ουδετερότητα.

Τέτοιες πρωτοβουλίες μπορούν να κάνουν τα data centers λιγότερο επιβλαβή για το κλίμα

Παρά τις προκλήσεις, όπως η τεράστια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των data centers, οι ειδικοί εκτιμούν ότι τέτοιες πρωτοβουλίες μπορούν να αμβλύνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. «Δεν κάνουν τα data centers φιλικά προς το κλίμα», λέει η Φινλανδή αξιωματούχος Ρέετα Σούνι, «απλώς τα κάνουν λιγότερο επιβλαβή».

Για τον Κούρβι, όμως, το σημαντικό είναι πως μια ιδέα που ξεκίνησε από την απλή παρατήρηση της ζέστης σε ένα δωμάτιο με υπολογιστές, εξελίχθηκε σε παγκόσμιο παράδειγμα κυκλικής ενέργειας. «Υπάρχει μια λέξη στα φινλανδικά — sisu», λέει χαμογελώντας. «Δύσκολο να τη μεταφράσεις· σημαίνει επιμονή, πείσμα, η θέληση να ολοκληρώσεις κάτι. Χάρη σε αυτό το sisu, φτάσαμε ως εδώ».

Διαβάστε ακόμη