Η Ευρώπη αρχίζει να ξυπνάει από τον λήθαργο που βρισκόταν ως προς την ασφάλεια εφοδιασμού σε κρίσιμες πρώτες ύλες. Μετά από δεκαετίες όπου επέλεγε να αξιοποιεί τα οφέλη ήδη επεξεργασμένων πρώτων υλών και να απολαμβάνει τεχνολογικά προϊόντα, χωρίς να βιώνει τις επιπτώσεις της εξόρυξης και της επεξεργασίας τους, αφήνοντας αναπτυσσόμενα κράτη να σηκώσουν το περιβαλλοντικό βάρος, πλέον έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της κατάστασης και -το σημαντικότερο- να κάνει κάτι γι’ αυτό. Αυτές τις μέρες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το Σχέδιο Δράσης RESourceEU για την επιτάχυνση και ενίσχυση των προσπαθειών της ΕΕ να διασφαλίσει τον εφοδιασμό της σε κρίσιμες πρώτες ύλες, έναν τομέα στον οποίον εξαρτάται σε συντριπτικό βαθμό από την Κίνα. Το εν λόγω σχέδιο αντιμετωπίστηκε θετικά από την εξορυκτική βιομηχανία της Ευρώπης και τη βιομηχανία αλουμινίου.
Το σχέδιο της Κομισιόν έχει σημασία και για τη χώρα μας, όπου αναπτύσσονται επενδύσεις στον μεταλλευτικό τομέα, ενώ το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξετάζει αλλαγές σε πτυχές του μεταλλευτικού κώδικα, όπως στο ζήτημα των υπόγειων εκμεταλλεύσεων, ενώ προσπαθεί να κερδίσει την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών και να τις πείσει για την αξία της μεταλλευτικής δραστηριότητας για τη χώρα. Με δεδομένη τη ζήτηση της ΕΕ για εγχώρια παραγόμενες πρώτες ύλες, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αξιοποιήσει το υπέδαφός της και να αυξήσει τις εξαγωγές της, αλλά και τη γεωπολιτική της αξία.
Βασιζόμενο στον Κανονισμό για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), το σχέδιο της Κομισιόν παρέχει χρηματοδότηση και συγκεκριμένα εργαλεία για την προστασία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από γεωπολιτικούς και τιμολογιακούς κραδασμούς, την προώθηση έργων σχετικών με κρίσιμες πρώτες ύλες στην Ευρώπη και πέραν αυτής, καθώς και τη συνεργασία με διάφορες χώρες για τη διαφοροποίηση των εφοδιαστικών αλυσίδων.
Πιο αναλυτικά, στις αρχές του 2026, η Επιτροπή θα δημιουργήσει ένα Ευρωπαϊκό Κέντρο Κρίσιμων Πρώτων Υλών, το οποίο θα παρέχει ανάλυση αγοράς, θα καθοδηγεί και θα χρηματοδοτεί στρατηγικά έργα χρησιμοποιώντας προσαρμοσμένα εργαλεία με ιδιωτικούς και δημόσιους εταίρους, και θα λειτουργεί ως διαχειριστής χαρτοφυλακίου για διαφοροποιημένες και ανθεκτικές εφοδιαστικές αλυσίδες, περιλαμβανομένων της κοινής προμήθειας και της διατήρησης αποθεμάτων. Παράλληλα, η Πλατφόρμα Πρώτων Υλών (Raw Materials Platform) θα διευκολύνει τις προσπάθειες των εταιρειών να συγκεντρώνουν τη ζήτηση, να προβαίνουν σε κοινές προμήθειες στρατηγικών πρώτων υλών και να εξασφαλίζουν συμφωνίες. Σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, βρίσκεται σε εξέλιξη η προετοιμασία για μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση στη δημιουργία αποθεμάτων κρίσιμων πρώτων υλών, με ένα πιλοτικό πρόγραμμα να τίθεται σε λειτουργία στις αρχές του 2026.
Οι θέσεις του Ευάγγελου Μυτιληναίου για το σκραπ αλουμινίου και η πρόβλεψη του Σχεδίου Δράσης της Κομισιόν
Σημαντικό τμήμα του σχεδίου είναι η πρόβλεψη για αντιμετώπιση του φαινομένου της «διαρροής σκραπ» εκτός ΕΕ. Για το συγκεκριμένο ζήτημα είχε κρούσει το καλοκαίρι τον κώδωνα του κινδύνου και ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, εκτελεστικός πρόεδρος της Metlen Energy & Metals και πρόεδρος του ευρωπαϊκού συνδέσμου μη σιδηρούχων μετάλλων, Eurometaux. Συγκεκριμένα, ο κ. Μυτιληναίος είχε δηλώσει: «Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια σιωπηλή κρίση: τα απορρίμματα (σκραπ) αλουμινίου, η βασική πρώτη ύλη για την ανακύκλωση, φεύγουν από την ήπειρο σε επίπεδα ρεκόρ. Με τις ΗΠΑ να διπλασιάζουν τους δασμούς στο πρωτόχυτο αλουμίνιο, η ζήτηση για ευρωπαϊκό σκραπ έχει εκτοξευθεί, απειλώντας τη βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών μονάδων ανακύκλωσης και ενισχύοντας την εξάρτησή μας από εξωτερικές πηγές. Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Τα σκραπ αλουμινίου δεν είναι απόβλητα· αποτελούν στρατηγική πρώτη ύλη, με ενσωματωμένη αξία και ενέργεια. Η μαζική εξαγωγή τους υπονομεύει τους κλιματικούς μας στόχους, την ενεργειακή ασφάλεια και τα θεμέλια της ευρωπαϊκής βιομηχανίας καθαρής τεχνολογίας και άμυνας. Υποστηρίζω πλήρως την επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές σκραπ αλουμινίου. Δεν πρόκειται για προστατευτισμό, αλλά για συνέπεια, ανθεκτικότητα και διασφάλιση του μέλλοντος της Ευρώπης. Πρέπει να σταματήσουμε να χαρίζουμε το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα και να αρχίσουμε να το υπερασπιζόμαστε».
Η Κομισιόν φαίνεται να άρχισε να κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση. Για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ικανότητας ανακύκλωσης πρώτων υλών, θα εισαγάγει στις αρχές του 2026 περιορισμούς στις εξαγωγές αποβλήτων και σκραπ από μόνιμους μαγνήτες, βάσει διεξοδικής αξιολόγησης, καθώς και στοχευμένα μέτρα για το σκραπ αλουμινίου. Παρόμοιες δράσεις θα εξεταστούν για το σκραπ χαλκού, εφόσον κριθεί απαραίτητο. Αυτά τα υλικά έχουν μεγάλη αξία, καθώς μπορούν να ανακυκλωθούν και να μειώσουν την εξάρτηση της ΕΕ από νέες εισαγωγές ορυκτών πρώτων υλών.
Κρίσιμες πρώτες ύλες: Η ενίσχυση των εγχώριων έργων της ΕΕ και η επένδυση της Metlen
Επιπλέον, η Κομισιόν θα επιταχύνει έργα σημαντικά για την ΕΕ κινητοποιώντας εργαλεία χρηματοοικονομικής απομείωσης κινδύνου και αφαιρώντας ρυθμιστικά εμπόδια, ώστε να επιταχύνει Στρατηγικά Έργα με δυνατότητα μείωσης της εξάρτησης έως και κατά 50% μέχρι το 2029. Η ΕΕ θα κινητοποιήσει έως 3 δισ. ευρώ μέσα στους επόμενους 12 μήνες για την υποστήριξη συγκεκριμένων έργων που μπορούν να προσφέρουν εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού βραχυπρόθεσμα. Τέλος, θα ενισχύσει τη συνεργασία με διεθνείς εταίρους της για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού και την επιτάχυνση της βιομηχανικής συνεργασίας, αξιοποιώντας τις 15 υφιστάμενες Στρατηγικές Συνεργασίες με χώρες πλούσιες σε πόρους, με πιο πρόσφατη τη Νότια Αφρική.
Υπενθυμίζεται πως στην Ελλάδα βρίσκονται σε εξέλιξη επενδύσεις σε κρίσιμες πρώτες ύλες, με την επένδυση που προχωρά η Metlen να αποτελεί το πιο ώριμο έργο. Ειδικότερα, στις αρχές του 2025, η Metlen ανακοίνωσε πως θα προχωρήσει επένδυση ύψους 295,5 εκατομμυρίων ευρώ για την παραγωγή βωξίτη, αλουμίνας και γαλλίου. Μάλιστα, η εν λόγω επένδυση έχει ενταχθεί στα 47 Στρατηγικά Έργα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενίσχυση της διαφοροποίησης της εφοδιαστικής της αλυσίδας.
Θετική η αντίδραση της ευρωπαϊκής αγοράς στο σχέδιο της Κομισιόν
Η ευρωπαϊκή βιομηχανία είδε με θετικό «μάτι» το Σχέδιο της Κομισιόν. «Η ανακοίνωση του RESourceEU αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για την προώθηση ανθεκτικών και υπεύθυνων αλυσίδων αξίας πρώτων υλών για την Ευρώπη», ανέφερε σε τοποθέτησή του το Euromines, ο σύνδεσμος που προωθεί τα συμφέροντα του εξορυκτικού τομέα στην Ευρώπη. Από την πλευρά του, το European Aluminium, ο αντίστοιχος σύνδεσμος για τον τομέα αλουμινίου, τόνισε: «Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της ΕΕ για την Ευημερία και τη Βιομηχανική Στρατηγική, Στεφάν Σεζουρνέ, παρουσίασε το RESourceEU – που περιγράφεται ως η “πράξη ανεξαρτησίας” της Ευρώπης για τις κρίσιμες πρώτες ύλες. Χαιρετίζουμε την αναγνώριση από την Επιτροπή της στρατηγικής σημασίας του αλουμινίου και, ιδίως, το επικείμενο μέτρο για την αντιμετώπιση της διαρροής απορριμμάτων αλουμινίου που αναμένεται την άνοιξη του επόμενου έτους – όπως είχε ανακοινώσει προηγουμένως ο επίτροπος Šefčovič κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Διάσκεψης Κορυφής για το Αλουμίνιο τον περασμένο μήνα».
Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), δήλωσε: «Χαιρετίζουμε το σχέδιο δράσης RESourceEU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Όμιλος ΕΤΕπ ήδη συμβάλλει σε αυτό. Μέσω της Πρωτοβουλίας για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες, που ξεκίνησε νωρίτερα φέτος, αυξάνουμε τη χρηματοδότηση και τις συμβουλευτικές υπηρεσίες για την ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού της Ευρώπης».
Η ΕΕ πιέζει τους βιομήχανους να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα
Σύμφωνα με τη Les Echos, η ΕΕ έχει θέσει επίσης ως στόχο να κινητοποιήσει τους Ευρωπαίους βιομηχάνους, πολλοί από τους οποίους προμηθεύονται «100% από την Κίνα». Η ευρωπαϊκή νομοθεσία ήδη επιβάλλει στις εταιρείες να λαμβάνουν μέτρα για να διαφοροποιήσουν τον εφοδιασμό τους. Οι Βρυξέλλες επιφυλάσσονται του δικαιώματος να επιβάλουν δεσμευτικούς στόχους διαφοροποίησης εάν οι προσπάθειες δεν είναι επαρκείς. Όπως τόνισε ο Στεφάν Σεζουρνέ, «θα πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι θα πληρώνουμε λίγο περισσότερο από ό,τι μπορούν να προσφέρουν οι Κινέζοι». «Το κόστος της ανεξαρτησίας είναι υψηλό, αλλά είναι πιθανώς πολύ χαμηλότερο από το κόστος της εξάρτησης», υπογράμμισε.
Η παντοδυναμία της Κίνας στις κρίσιμες πρώτες ύλες © IEA
Διαβάστε ακόμη
