Σε ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα για τη γερμανική βιομηχανία εξελίσσεται η προμήθεια σπάνιων γαιών ή η καθυστέρηση παράδοσή τους από την Κίνα. Από τότε που η Κίνα εισήγαγε νέους ελέγχους στις εξαγωγές, ο χρόνος παράδοσης των επειγόντως αναγκαίων πρώτων υλών έχει επιβραδυνθεί δραστικά. Τα εργοστάσια που χρειάζονται σπάνιες γαίες για την παραγωγή μαγνητών και καταλυτικών μετατροπέων αναγκάστηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις να μειώσουν την παραγωγή.

Στις αρχές Ιουλίου, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βαντεφούλ ασχολήθηκε με σαφήνεια με το θέμα κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης του Κινέζου υπουργού Εξωτερικών Γουάνγκ Γι. «Δυστυχώς, οι μονόπλευροι και συχνά αδιαφανείς εξαγωγικοί περιορισμοί για τις σπάνιες γαίες αποτελούν μείζονα ανησυχία για εμάς και τις εταιρείες μας», δήλωσε ο Βαντεφούλ.

Η Handelsblatt επεξεργάστηκε μελέτες και μίλησε με διάφορους εμπειρογνώμονες. Η έρευνα δείχνει ποιοι τομείς και ποιες εταιρείες στη Γερμανία εξαρτώνται ιδιαίτερα από τις σπάνιες γαίες της Κίνας.

Για ποια προϊόντα οι σπάνιες γαίες είναι ουσιαστικά απαραίτητες;

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος μεταλλωρύχος σπάνιων γαιών στον κόσμο. Τμήματα της γερμανικής οικονομίας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτές. Περισσότερο από το 70 % των ενώσεων σπάνιων γαιών που εισάγονται στη Γερμανία προέρχονται απευθείας από την Κίνα.

Ένα άλλο μεγάλο ποσοστό προέρχεται από την αυστριακή εταιρεία Treibacher Industrie AG, η οποία προμηθεύεται περίπου το 90% των πρώτων υλών της από την Κίνα. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ενώσεις σπάνιων γαιών που να μπορούν να εξαχθούν ή να υποστούν επεξεργασία χωρίς κινεζική συμμετοχή.

Η Δύση πρέπει να βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην Κίνα για τις λεγόμενες βαριές σπάνιες γαίες – σαμάριο, γαδολίνιο, δυσπρόσιο, τερβίο, λουτέτιο, σκάνδιο και ύτριο. Η Λαϊκή Δημοκρατία το γνωρίζει αυτό – γι’ αυτό και αυστηροποίησε τον Απρίλιο τους ελέγχους των εξαγωγών της για αυτές τις επτά βαριές σπάνιες γαίες. Και ακόμη και για τις ελαφριές σπάνιες γαίες – οι οποίες περιλαμβάνουν το λανθάνιο, το κίριο, το πρασεοδύμιο και το νεοδύμιο – υπάρχουν μόνο μερικές εναλλακτικές εκτός Κίνας.

Ωστόσο, η ισχύς της Λαϊκής Δημοκρατίας στην αγορά είναι ακόμη πιο δραστική όταν πρόκειται για την επεξεργασία των σπάνιων γαιών σε πρωτογενή προϊόντα και μαγνήτες. Η Κίνα κατέχει το 92% του μεριδίου αγοράς στον τομέα της διύλισης, ενώ το μερίδιό της στην επεξεργασία σπάνιων γαιών σε μαγνήτες υψηλής απόδοσης -για παράδειγμα, για ηλεκτρικά αυτοκίνητα- φτάνει το 94%, σύμφωνα με στοιχεία του εμπόρου πρώτων υλών Tradium.

Ο Christoph Helbig, καθηγητής Τεχνολογίας Οικολογικών Πόρων στο Πανεπιστήμιο του Bayreuth, ερευνά αυτό το θέμα εδώ και χρόνια και συνοψίζει την κατάσταση ως εξής: «Ακόμη και μεταλλεύματα που εξορύσσονται αλλού καταλήγουν συχνά στην Κίνα πριν φτάσουν στον υπόλοιπο κόσμο».

Αυτή η εξάρτηση από την Κίνα είναι ιδιαίτερα αισθητή στην περίπτωση των προϊόντων με βάση τις σπάνιες γαίες, για τα οποία δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή παραγωγής ή μόνο με σημαντική απώλεια επιδόσεων.

Για παράδειγμα, η παραγωγή καταλυτικών μετατροπέων αυτοκινήτων στην Ευρώπη είναι δύσκολη χωρίς τη διαθεσιμότητα των στοιχείων cerium, lanthanum και yttrium. Παρόμοια είναι η κατάσταση και για τους μαγνήτες που κατασκευάζονται από τα στοιχεία σπάνιων γαιών δυσπρόσιο, γαδολίνιο και τέρβιο, για τα οποία η έλλειψη διαθεσιμότητας θεωρείται επίσης εξαιρετικά προβληματική παγκοσμίως. Αυτό προκύπτει από την ανάλυση του ευρωπαϊκού δικτύου εμπειρογνωμόνων Scrreen.

Ποιες γερμανικές επιχειρήσεις εξαρτώνται ιδιαίτερα από τις σπάνιες γαίες;

Φέτος, η Γερμανική Υπηρεσία Πρώτων Υλών, η οποία υπάγεται στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αποκάλυψε πόσο εξαρτημένη είναι η Γερμανία. Συνέταξε έναν κατάλογο με τις σημαντικότερες εταιρείες στη Γερμανία που χρειάζονται σπάνιες γαίες ή ενώσεις με σπάνιες γαίες στην παραγωγή τους. Όπως είναι αναμενόμενο, ο κατάλογος περιλαμβάνει αφενός τη χημική εταιρεία BASF, αλλά και – κάπως ασυνήθιστα – τον κατασκευαστή αντλιών Wilo με έδρα το Ντόρτμουντ.

Οι Γερμανοί κατασκευαστές εξαρτώνται ιδιαίτερα από τις σπάνιες γαίες για τους καταλυτικούς μετατροπείς, το ειδικό γυαλί και τους μαγνήτες. Ο Helbig προσωπικά πιστεύει ότι η κατηγορία των κεραμικών παραμελείται σε αυτόν τον κατάλογο. «Οι μαγνήτες και τα κεραμικά είναι τομείς ανάπτυξης στη βιομηχανία, πράγμα που σημαίνει ότι τα προβλήματα εξάρτησης θα αυξηθούν κατά την άποψή μου», λέει.

Τι έχει γίνει μέχρι στιγμής για να καταστεί λιγότερο εξαρτημένη η Κίνα από τις σπάνιες γαίες;

Η Γερμανία και η Ευρώπη έχουν αντιδράσει ελάχιστα στο πρόβλημα της εξάρτησης μέχρι στιγμής. Μια ματιά στην Ιαπωνία δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν διαφορετικά.

Αφού η Κίνα είχε ήδη περιορίσει τις εξαγωγές σπάνιων γαιών προς την Ιαπωνία για αρκετούς μήνες το 2010, η Ιαπωνία δημιούργησε τα δικά της αποθέματα στη χώρα. Έχουν επίσης καταβληθεί προσπάθειες για τη χρήση λιγότερων σπάνιων γαιών σε προϊόντα.

Το 2018, για παράδειγμα, η ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία Toyota ανέπτυξε μαγνήτες που απαιτούν λιγότερο νεοδύμιο και, κυρίως, δεν χρειάζονται καθόλου δυσπρόσιο και τερβίλιο. Αντ’ αυτού, χρησιμοποιούνται τα φθηνότερα και ευκολότερα προμηθευόμενα στοιχεία λανθάνιο και κέριου.

Η Ευρώπη, από την άλλη πλευρά, δεν κατάλαβε τότε το κινεζικό μήνυμα, λέει ο Peter Kausch, ομότιμος καθηγητής Διαχείρισης Πόρων στο TU Bergakademie Freiberg. Δεν υπήρχαν σοβαρές προσπάθειες για τη συνολική μείωση των εξαρτήσεων- παρέμενε θέμα μεμονωμένων παραδειγμάτων.

Για παράδειγμα, η BMW τα καταφέρνει χωρίς μόνιμους μαγνήτες σε μεμονωμένους ηλεκτροκινητήρες και, επομένως, χωρίς τη χρήση σπάνιων γαιών. Στο Bitterfeld, η εταιρεία Remloy, θυγατρική του τεχνολογικού ομίλου Heraeus, λειτουργεί εργοστάσιο ανακύκλωσης μαγνητών σπάνιων γαιών. Ωστόσο, το εργοστάσιο της Remloy ανακυκλώνει πολύ κάτω από την πλήρη δυναμικότητα.

Ο λόγος για αυτό είναι ότι η βιομηχανία δεν ήταν μέχρι στιγμής πρόθυμη να πληρώσει πριμοδότηση σε σχέση με τα κινεζικά υλικά. Η Κίνα έχει δημιουργήσει τέτοιο πλεονέκτημα γνώσης και τεχνολογίας στην επεξεργασία των σπάνιων γαιών, ώστε η χώρα μπορεί να προσφέρει σπάνιες γαίες σε τιμές που δύσκολα ξεπερνιούνται.

«Έχουν γίνει πολλά στην έρευνα για εναλλακτικά υλικά για μόνιμους μαγνήτες. Αλλά πολύ λίγα έχουν επενδυθεί στην πραγματική ανάπτυξη εναλλακτικών διαδρομών παραγωγής και αλυσίδων εφοδιασμού, απλώς και μόνο επειδή δεν ήταν οικονομικά ελκυστικό», λέει ο Helbig. Η κατάσταση είναι παρόμοια όσον αφορά τα κεραμικά, όπου χρησιμοποιούνται σπάνιες γαίες. Συνολικά, οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι υπήρξε έλλειψη προθυμίας για διαφοροποίηση.

Τι πρέπει να συμβεί τα επόμενα χρόνια για να μειωθεί η εξάρτηση;

Ο Chris McGoldrick, αναλυτής και διαχειριστής χαρτοφυλακίου στη διαχειρίστρια περιουσιακών στοιχείων Stewart Investors, λέει ότι τα πλεονεκτήματα κόστους της Κίνας θα καταστήσουν δύσκολη την είσοδο των δυτικών ανταγωνιστών στην αγορά. Η Ευρώπη δύσκολα μπορεί να καλύψει το προβάδισμα της Κίνας στην επεξεργασία. «Μόνο η κατασκευή ενός διυλιστηρίου θα έπαιρνε έως και τρία χρόνια, χωρίς να υπολογίζονται οι γραφειοκρατικές διαδικασίες», εξηγεί ο McGoldrick.

Ο χρόνος για τα έργα εξόρυξης είναι ακόμη μεγαλύτερος. Χρειάζονται περίπου 15 χρόνια από την ανακάλυψη ενός κοιτάσματος μέχρι την εξόρυξη στην Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί συμβουλεύουν τη Γερμανία και την Ευρώπη να επενδύσουν στη δική τους παραγωγή. Ως ενδιάμεση λύση, τα ίδια αποθέματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν, όπως στην περίπτωση της Ιαπωνίας.

Ένας άλλος τρόπος μείωσης της εξάρτησης είναι η αντικατάσταση των σπάνιων γαιών στην παραγωγή. Ένα παράδειγμα είναι ο τομέας των πηγών φωτός. Ενώ πριν από μερικά χρόνια το στοιχείο τερβίου ήταν αναντικατάστατο για τους λαμπτήρες φθορισμού, για παράδειγμα, σήμερα έχει σημειωθεί σημαντική τεχνολογική πρόοδος. Με τις λυχνίες LED, υπάρχει μια πιο ενεργειακά αποδοτική εναλλακτική λύση που δεν απαιτεί σπάνιες γαίες. Κατά συνέπεια, η χρήση σπάνιων γαιών έχει μειωθεί στον τομέα αυτό.

Ο Christoph Helbig από το Πανεπιστήμιο του Bayreuth τάσσεται συνεπώς υπέρ περισσότερων «κρατικών δανείων ή εγγυήσεων για έργα που καθιστούν ολόκληρη τη βιομηχανία πιο ανεξάρτητη».

Ο Peter Kausch από το TU Bergakademie Freiberg βλέπει μια άλλη πιθανή λύση: την ίδρυση ευρωπαϊκών εταιρειών πρώτων υλών που θα λαμβάνουν κρατική ενίσχυση για την έναρξη λειτουργίας – όπως συνέβη με την Airbus στην αεροπορική βιομηχανία, η οποία ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1970 με ισχυρή υποστήριξη από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Η Αυστραλία αποδεικνύει σήμερα ότι είναι δυνατόν να ανεξαρτητοποιηθεί σταδιακά από την Κίνα. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κανένα διυλιστήριο εκτός Κίνας που να είναι ικανό να επεξεργάζεται βαριές σπάνιες γαίες. Τώρα ο αυστραλιανός παραγωγός σπάνιων γαιών Lynas σχεδιάζει να επεκτείνει τη μεγάλη μονάδα επεξεργασίας του για την παραγωγή δυσπρωσίου και τερβίου.

Διαβάστε ακόμη