Η έκθεση για τις κρίσιμες πρώτες ύλες που δημοσίευσε χθες ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) ανέδειξε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο αυτό που ήταν ήδη γνωστό εδώ και καιρό στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η Κίνα είναι ο (σχεδόν) απόλυτος κυρίαρχος στο συγκεκριμένο πεδίο και, κατά μία έννοια, κρατάει «τα κλειδιά» της βιομηχανικής ανάπτυξης πολλών τομέων, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι καθαρές τεχνολογίες που είναι απαραίτητες για την πράσινη μετάβαση, αλλά και τεχνολογίες που ανήκουν στον τομέα άμυνας. Τα στατιστικά στοιχεία σε αυτήν την περίπτωση λένε την αλήθεια. Η Κίνα είναι ο κορυφαίος παραγωγός επεξεργασμένων ορυκτών, σχετιζόμενων με τον ενεργειακό κλάδο, στις 19 από τις 20 κρίσιμες πρώτες ύλες που συμπεριέλαβε στην έρευνά του ο IEA. Το μέσο μερίδιο που κατέχει στην παγκόσμια αγορά βρίσκεται γύρω στο 70%. Εξαίρεση αποτελεί το νικέλιο, στο οποίο τα «σκήπτρα» κατέχει η Ινδονησία. Δεδομένης της σημασίας των κρίσιμων πρώτων υλών για την παγκόσμια οικονομία και την πράσινη μετάβαση, η Ευρώπη, αλλά και οι ΗΠΑ, βρίσκονται σε μεγάλη ανάγκη διαφοροποίησης της εφοδιαστικής τους αλυσίδας, ώστε να αποτρέψουν ενδεχόμενη «εργαλειοποίηση» από την πλευρά της Κίνας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα θα μπορούσε να αναδειχθεί και εκμεταλλευτεί το διεθνές περιβάλλον προς όφελός της.
Η έκθεση του IEA υπογραμμίζει πόσο σημαντική είναι η διαφοροποίηση των προμηθευτών κρίσιμων πρώτων υλών. Ως παράδειγμα φέρνει τον περιορισμό εξαγωγών που είχε επιβάλει η Κίνα προς τις ΗΠΑ τον Δεκέμβριο του 2024 για τα ορυκτά γάλλιο, γερμάνιο και αντιμόνιο. Εντελώς συμπτωματικά (ή και όχι), αυτήν την περίοδο αναπτύσσονται στη χώρα μας έργα που αφορούν και τα τρία. Στους Μολάους, στην Πελοπόννησο, η Rockfire διεξάγει έρευνες τα τελευταία χρόνια και έχει ανακοινώσει πως στην περιοχή υπάρχουν κοιτάσματα ψευδαργύρου, μολύβδου και γερμανίου. Όπως έγραψε πρόσφατα το energygame.gr, η εταιρεία βρίσκεται εν αναμονή της έγκρισης τροποποίησης της υφιστάμενης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, με σκοπό να ξεκινήσουν οι γεωτρήσεις πύκνωσης. Το επόμενο στάδιο, που τοποθετείται στις αρχές του καλοκαιριού, είναι να εκδοθεί και να σταλεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) η μελέτη σκοπιμότητας που θα ανοίξει τον δρόμο της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, τα πρώτα μηνύματα είναι ενθαρρυντικά.
Ως προς το αντιμόνιο, στις αρχές του 2025 προκηρύχθηκε διαγωνισμός από το ΥΠΕΝ για έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων που διαθέτει η Χίος. Αυτήν την περίοδο βρισκόμαστε σε αναμονή της δεύτερης φάσης του διαγωνισμού που θα περιλαμβάνει την υποβολή δεσμευτικών προσφορών από τις ενδιαφερόμενες εταιρείες. Τέλος, ως προς το γάλλιο, πάλι στις αρχές του έτους, η Metlen Energy & Metals ανακοίνωσε πως θα προχωρήσει επένδυση ύψους 295,5 εκατομμυρίων ευρώ για την παραγωγή βωξίτη, αλουμίνας και γαλλίου. Μάλιστα, η εν λόγω επένδυση εντάχθηκε πρόσφατα στα 47 Στρατηγικά Έργα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενίσχυση της διαφοροποίησης της εφοδιαστικής της αλυσίδας.
«Κλειδί» ο έλεγχος των κρίσιμων πρώτων υλών
Η διαφοροποίηση προμηθευτών στις κρίσιμες πρώτες ύλες βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες της ΕΕ, και όχι μόνο. Ωστόσο, μικρή πρόοδος έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής. Όπως εύστοχα αναφέρει ο IEA, «η διαφοροποίηση είναι η λέξη-κλειδί για την ενεργειακή ασφάλεια, αλλά ο κόσμος των κρίσιμων ορυκτών έχει κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια, ειδικά στον τομέα της διύλισης και επεξεργασίας». Το μέσο μερίδιο αγοράς των τριών κορυφαίων χωρών διύλισης κρίσιμων ορυκτών που σχετίζονται με την ενέργεια αυξήθηκε από περίπου 82% το 2020 σε 86% το 2024. Μάλιστα, επισημαίνεται πως το μέσο μερίδιό τους έως το 2035 προβλέπεται να μειωθεί πολύ λίγο, φτάνοντας ξανά το 82%, το οποίο κατείχαν το 2020. Μεταξύ των κορυφαίων της παγκόσμιας αγοράς, εκτός της Κίνας, βρίσκεται η Ινδονησία στο νικέλιο και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό στο κοβάλτιο. Καλύτερη είναι η εικόνα όσον αφορά στο λίθιο, ορυκτό κομβικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών. Στον τομέα του λιθίου έχουν εμφανιστεί αναδυόμενοι παραγωγοί τα τελευταία χρόνια, όπως η Αργεντινή και η Ζιμπάμπουε.
Πέραν του περιορισμού εξαγωγών προς τις ΗΠΑ που είχε επιβάλει η Κίνα σε γάλλιο, γερμάνιο, αντιμόνιο τον Δεκέμβριο του 2024, επέβαλε νέους περιορισμούς εξαγωγών στις αρχές του 2025 σε βολφράμιο, τελλούριο, βισμούθιο, ίνδιο, μολυβδαίνιο και επτά σπάνιες γαίες. Παράλληλα, τον Φεβρουάριο του 2025 η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ανακοίνωσε τετράμηνη αναστολή των εξαγωγών κοβαλτίου προκειμένου να ανακόψει την πτώση των τιμών. Επί του παρόντος, πάνω από τα μισά από τα ορυκτά που σχετίζονται με την ενέργεια υπόκεινται σε κάποια μορφή ελέγχου εξαγωγών, σύμφωνα με τον IEA. Όπως το έθεσε πρόσφατα ο Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, «όποιος…ελέγξει το γάλλιο, το γερμάνιο, το βολφράμιο, το σκάνδιο κλπ., θα ελέγξει το επόμενο υπερελαφρύ κράμα για τη νέα αμυντική ή επιθετική τεχνολογία, το επόμενο μικροτσίπ για την τεχνητή νοημοσύνη ή την επόμενη μπαταρία αυτοκινήτου που θα φορτίζει σε πέντε λεπτά. Σήμερα οι πρώτες ύλες αποκτούν τεράστια σημασία στην καινοτομία, το τεχνολογικό μοντέλο και τη στρατηγική».
Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να «βγει μπροστά». Να καλύψει τις ανάγκες της Ευρώπης σε κάποιες κρίσιμες πρώτες ύλες, ενισχύοντας την ασφάλεια εφοδιασμού της. Βασική προϋπόθεση, ωστόσο, είναι να κινηθεί σχετικά γρήγορα και αποδοτικά. Πέραν της ελληνικής γραφειοκρατίας, το πιο μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδίσει το ΥΠΕΝ είναι η αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες. Είναι πλέον παραπάνω από σαφές πως χωρίς την τοπική αποδοχή, ένα έργο δεν μπορεί να προχωρήσει γρήγορα. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί πως οι εταιρείες που θα αναλάβουν τα μεταλλευτικά έργα, θα λειτουργήσουν με τον βέλτιστο τρόπο σε σχέση με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της υγείας των κατοίκων της εκάστοτε περιοχής. Οι αντιδράσεις που έχουν προκληθεί τους τελευταίους μήνες στη Χίο με αφορμή το σχέδιο για αξιοποίηση αντιμονίου εκφράζουν τις ανησυχίες των κατοίκων και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Πριν μερικές ημέρες, βρέθηκε στη Χίο ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, και συνομίλησε με τοπικούς παράγοντες. Αναγνώρισε τα ερωτήματα της τοπικής κοινωνίας. «Η μεταλλευτική αξιοποίηση του 2025 δεν έχει καμία σχέση με αυτήν που ίσως ξέραμε πριν από 4 ή 5 δεκαετίες», ανέφερε. Αν το στοίχημα της τοπικής αποδοχής κερδηθεί και εξασφαλιστεί η ασφάλεια των κατοίκων και ο σεβασμός του φυσικού περιβάλλοντος, τότε η Ελλάδα μπορεί να αναβαθμίσει τη θέση της στο διεθνές εμπορικό και γεωπολιτικό στερέωμα.
Διαβάστε ακόμη
