Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μία ακόμη μεγάλη πρόκληση: τη μετάβαση στη νέα Πράξη για την Κυκλική Οικονομία, ένα ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο που αναμένεται να κατατεθεί το 2026 και θα καθορίσει για την επόμενη δεκαετία τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη-μέλη θα διαχειρίζονται τους πόρους, τα απόβλητα και την παραγωγή. Οι συζητήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει, με την Ελλάδα να συμμετέχει ενεργά στη διαβούλευση μέσω της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει ένα παράλληλο πακέτο μέτρων για να αντιμετωπιστεί η κρίση στη βιομηχανία ανακύκλωσης πλαστικών που απειλεί ολόκληρη την αλυσίδα κυκλικής οικονομίας.

Στην πρόσφατη ημερίδα της ΡΑΑΕΥ, όπου παρουσιάστηκαν οι πρώτες θέσεις των θεσμικών φορέων και της Κομισιόν, ο Αντιπρόεδρος της Αρχής και Προεδρεύων του Κλάδου Αποβλήτων, Καθηγητής Κωνσταντίνος Αραβώσης, έθεσε το πλαίσιο της ελληνικής συμμετοχής και το μέγεθος της πρόκλησης που έχει μπροστά της η χώρα. «Είμαστε σήμερα εδώ για να ακούσουμε εσάς», είπε, εξηγώντας ότι τίθενται οι βάσεις σηματοδοτεί την έναρξη μιας ουσιαστικής διαβούλευσης για το νέο Circular Economy Act, το οποίο –όπως υπογράμμισε– «θα παίξει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο στην πορεία της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων για τα επόμενα χρόνια, όταν οριστικοποιηθεί».

Ο κ. Αραβώσης υπενθυμίζει ότι «η ΡΑΑΕΥ έχει ελεγκτικές, γνωμοδοτικές, αποφασιστικές και εποπτικές αρμοδιότητες», είπε, επισημαίνοντας ότι στόχος δεν είναι η τιμωρία αλλά η δικαιοσύνη και η ανταποδοτικότητα: «Θέλουμε ο καθένας να επωμίζεται τα βάρη που του αναλογούν». Στην καρδιά του έργου της Αρχής, όπως ανέφερε, βρίσκεται η «παρακολούθηση της πορείας των δεικτών, η αξιολόγηση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η θέσπιση οδηγιών και μέτρων για τη συντονισμένη διαχείριση των αποβλήτων».

Η ΡΑΑΕΥ έχει ήδη προχωρήσει σε πιστοποίηση των 13 από τους 14 ΦΟΔΣΑ, ενώ έχει εκδώσει και τον οδηγό πιστοποίησης που καθορίζει «ξεκάθαρους κανόνες για το πώς θα τεκμηριωθεί το τεχνικό και επενδυτικό σχέδιο κάθε φορέα». Παράλληλα, έχει αναπτύξει μελέτες και μεθοδολογίες για τους δείκτες απόδοσης της ανακύκλωσης, σε συνεργασία με την ομάδα Jaspers, «για να εξασφαλιστεί ευρωπαϊκή τεχνική επάρκεια».

Εστιάζοντας στη φιλοσοφία του νέου θεσμικού πλαισίου, ο κ. Αραβώσης εξήγησε ότι η Πράξη για την Κυκλική Οικονομία «θα λειτουργήσει ως ομπρέλα που θα ενοποιήσει όλες τις πολιτικές κάτω από ένα ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο». Όπως είπε, «η μεγάλη της αξία είναι ότι αποσκοπεί να συμβάλει ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να γίνει ανεξάρτητη στην προμήθεια πόρων». Και πρόσθεσε με νόημα: «Τι νόημα έχει να φτάσουμε σε ποσοστό ανακύκλωσης 65% αν τα ανακυκλώσιμα υλικά που συγκεντρώνουμε δεν βρίσκουν τον δρόμο τους στις βιομηχανίες μας;».

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι τέσσερις βασικοί πυλώνες της Πράξης είναι ο σχεδιασμός των προϊόντων για ανθεκτικότητα και επισκευασιμότητα, η αντιμετώπιση των αποβλήτων ως πόρου και όχι ως αποβλήτου, η εναρμόνιση των κανόνων και η παρακολούθηση της κυκλικότητας σε ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο. Ιδιαίτερη σημασία, όπως τόνισε, έχει ο καθορισμός του «τέλους του κύκλου ζωής ενός προϊόντος», σημειώνοντας ότι «εκεί έχουμε πρόβλημα στη χώρα μας, καθώς δεν είναι ξεκάθαρος ο χαρακτηρισμός και αυτό εμποδίζει την αξιοποίηση αποβλήτων ως πρώτων υλών».

Ο κ. Αραβώσης έδωσε έμφαση στη δίκαιη κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», ενώ υπογράμμισε πως στόχος είναι «να πιάσουμε τους στόχους χωρίς να επιβάλλουμε υπέρμετρο κόστος ούτε στους πολίτες ούτε στη βιομηχανία». «Η Πράξη Κυκλικής Οικονομίας είναι το επόμενο μεγάλο βήμα για τη χώρα», κατέληξε, χαρακτηρίζοντας τη ΡΑΑΕΥ «υποστηρικτικό μηχανισμό για τη διαμόρφωση της εθνικής θέσης».

Με τη σειρά του ο Dr. Florian Flachenecker, επικεφαλής της Ομάδας Εργασίας για την Πράξη Κυκλικής Οικονομίας στη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναγνώρισε ανοιχτά ότι η Ευρώπη βιώνει κρίση στον τομέα της ανακύκλωσης, ειδικά στα πλαστικά, χαρακτηρίζοντας την κατάσταση «μια τέλεια καταιγίδα». «Είμαστε πλήρως ενήμεροι για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η βιομηχανία ανακύκλωσης πλαστικών. Δεν πρόκειται μόνο για απώλεια παραγωγικής ικανότητας στην ΕΕ, αλλά και για το νέο πλαίσιο απαγόρευσης εξαγωγών αποβλήτων πλαστικών που θα τεθεί σε ισχύ στο πλαίσιο του κανονισμού για τις μεταφορές αποβλήτων», ανέφερε.

Όπως είπε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει ένα πακέτο βραχυπρόθεσμων μέτρων εντός του 2025 για να στηρίξει τον κλάδο, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η πρόταση του Circular Economy Act. «Η κρίση είναι τώρα. Για αυτό προετοιμάζουμε ένα πακέτο παρεμβάσεων που θα παρουσιαστεί εντός του έτους, για να στηρίξει άμεσα τον κλάδο», δήλωσε.

Παράλληλα, αποκάλυψε ότι η Κομισιόν βρίσκεται στο τελικό στάδιο θέσπισης ενιαίων ευρωπαϊκών κριτηρίων «τέλους αποβλήτου» για τα πλαστικά, προκειμένου να διευκολυνθεί η επαναχρησιμοποίηση και η εμπορία τους. «Βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο καθορισμού πανευρωπαϊκών κριτηρίων για το πότε τα πλαστικά απόβλητα παύουν να θεωρούνται απόβλητα – πρόκειται να δημοσιοποιηθούν σύντομα», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι αυτό θα απελευθερώσει τη δευτερογενή αγορά υλικών εντός της ΕΕ.

Στην ίδια κατεύθυνση, γνωστοποίησε ότι εξετάζεται μεθοδολογία υπολογισμού ανακυκλωμένου περιεχομένου στο πλαίσιο της Οδηγίας για τα Πλαστικά Μίας Χρήσης, καθώς και νέα εργαλεία παρακολούθησης και επαλήθευσης. Ο Flachenecker μίλησε επίσης για μέτρα κατά των αθέμιτων εισαγωγών, σημειώνοντας ότι η Επιτροπή «έχει ήδη ενεργοποιήσει έρευνες αντιντάμπινγκ και επιδοτήσεων, ενώ σχεδιάζεται ενίσχυση των τελωνειακών ελέγχων και διαφορετικοί κωδικοί ταξινόμησης για να ξεχωρίζουν τα ανακυκλωμένα από τα παρθένα πλαστικά».

Αναφερόμενος στη χρηματοδότηση, κάλεσε τα κράτη-μέλη να ενεργοποιήσουν τα πλαίσια κρατικών ενισχύσεων, ενώ υπογράμμισε ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ήδη χρηματοδοτεί επιχειρήσεις του κλάδου. «Δεν είναι πάντα εύκολο να βρεθούν νομικά άψογες λύσεις που να ευνοούν τους Ευρωπαίους ανακυκλωτές χωρίς να παραβιάζονται οι διεθνείς κανόνες», σημείωσε, «όμως εργαζόμαστε ήδη πάνω σε λύσεις μέσα στα περιθώρια που έχουμε».

Ο Ευρωπαίος αξιωματούχος ξεκαθάρισε επίσης ότι η Επιτροπή δεν βλέπει την ανακύκλωση ως τη μόνη απάντηση στα προβλήματα διαχείρισης αποβλήτων. «Δεν μπορούμε να λύσουμε όλα τα προβλήματα απλώς με ανακύκλωση. Μπορούμε να τα βελτιώσουμε σημαντικά, αλλά όχι να τα εξαλείψουμε μόνο με αυτή», είπε, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ανθεκτικότητας, της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης. Εξήρε τον ρόλο του Eco-Design for Sustainable Products Regulation (ESPR), το οποίο, όπως εξήγησε, «επιτρέπει τον σχεδιασμό προϊόντων ώστε να είναι ανθεκτικά, επισκευάσιμα και επαναχρησιμοποιήσιμα».

Έφερε μάλιστα παραδείγματα από κράτη-μέλη όπως η Αυστρία, όπου εφαρμόζεται «repair bonus» για την επιδότηση επισκευών, ενώ η Κομισιόν εξετάζει και μείωση ΦΠΑ για προϊόντα δεύτερου χεριού. «Η επαναχρησιμοποίηση δεν είναι ένδειξη φτώχειας, αλλά έξυπνη επιλογή», τόνισε.

Την εθνική διάσταση της συζήτησης έδωσε η Αΐντα Ανθούλη, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης του Γραφείου του Αντιπροέδρου του Κλάδου Αποβλήτων της ΡΑΑΕΥ, παρουσιάζοντας πώς η Ελλάδα συμμετέχει στη διαμόρφωση της νέας Πράξης. «Η δημόσια διαβούλευση αποτελεί έναν κεντρικό μηχανισμό δημοκρατικής πολιτικής, μέσω του οποίου διαμορφώνονται ρυθμίσεις τεκμηριωμένες, εφαρμόσιμες και κοινωνικά δίκαιες», είπε, επισημαίνοντας ότι η ΡΑΑΕΥ «τρέχει παράλληλα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δική της διαβούλευση για τη νέα πράξη, με στόχο να ενσωματώσει τις απόψεις των εθνικών φορέων».

Η ίδια ανέφερε ότι «σκοπός είναι να διασφαλιστεί πως η νέα Πράξη θα λάβει υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τα εμπόδια εφαρμογής που υπάρχουν στην ελληνική πραγματικότητα». Η διαδικασία, που ξεκίνησε στις 18 Σεπτεμβρίου, «παραμένει ανοιχτή» για την υποβολή προτάσεων από φορείς, δήμους, επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών.

Από την ανάλυση των απαντήσεων που έχει ήδη συγκεντρώσει η ΡΑΑΕΥ προκύπτουν έξι προτεραιότητες για τη χώρα: χρηματοδότηση και τεχνική υποστήριξη, σαφή κατανομή αρμοδιοτήτων, πιστοποίηση δευτερογενών πρώτων υλών, εκπαίδευση και συμμετοχή των πολιτών, στήριξη της καινοτομίας και ενίσχυση των ψηφιακών εργαλείων. Όπως τόνισε η κ. Ανθούλη, «η ψηφιοποίηση είναι ταυτόχρονα ευκαιρία και πρόκληση· απαιτεί επιτάχυνση της εφαρμογής του ψηφιακού διαβατηρίου προϊόντων και μηχανισμών ιχνηλασιμότητας».

Η ΡΑΑΕΥ, είπε, επιδιώκει να συγκροτήσει μια ενιαία, αντιπροσωπευτική εθνική φωνή στην ευρωπαϊκή διαδικασία. «Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στη διαβούλευση για την Πράξη Κυκλικής Οικονομίας· τώρα είναι η στιγμή να ακουστεί η εμπειρία μας, οι δυσκολίες αλλά και οι λύσεις που έχουμε να προτείνουμε», υπογράμμισε.

Με τις τοποθετήσεις αυτές, κατέστη σαφές ότι το 2026 θα βρει την Ευρώπη με ένα νέο, οριζόντιο νομοθετικό εργαλείο που φιλοδοξεί να συνδέσει τη βιομηχανική πολιτική, την περιβαλλοντική προστασία και την ενεργειακή ασφάλεια σε ένα ενιαίο πλαίσιο. Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι διπλή: αφενός να προσαρμοστεί γρήγορα στα ευρωπαϊκά δεδομένα, αφετέρου να διασφαλίσει ότι η μετάβαση αυτή θα γίνει με τρόπο δίκαιο, βιώσιμο και λειτουργικό για όλους. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Κωνσταντίνος Αραβώσης, «δουλεύουμε μαζί για τον κοινό στόχο – η Πράξη Κυκλικής Οικονομίας είναι το επόμενο μεγάλο βήμα για τη χώρα».

Διαβάστε ακόμη