Τρεις επιστήμονες από την Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιορδανία τιμήθηκαν με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας 2025 για τη δημιουργία μοριακών κατασκευών που έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι Susumu Kitagawa, Richard Robson και Omar M. Yaghi θα μοιραστούν το χρηματικό έπαθλο των 11 εκατομμυρίων κορωνών Σουηδίας (περίπου 1,2 εκατομμύρια δολάρια), όπως ανακοίνωσε η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών στη Στοκχόλμη.
Το βραβείο απονεμήθηκε για την ανακάλυψή τους σχετικά με τις μεταλλο-οργανικές δομές (metal-organic frameworks – MOFs), μοριακές κατασκευές που διαθέτουν τεράστιους πόρους και διαύλους μέσω των οποίων μπορούν να ρέουν αέρια και χημικές ουσίες. Οι εφαρμογές τους είναι ποικίλες και εξαιρετικά κρίσιμες για το μέλλον του πλανήτη, καθώς περιλαμβάνουν την δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) από βιομηχανίες και σταθμούς παραγωγής ενέργειας, καθώς και τη συλλογή νερού από την ατμόσφαιρα ακόμη και σε άνυδρες περιοχές, όπως οι έρημοι.
Μέχρι σήμερα, χημικοί σε όλο τον κόσμο έχουν δημιουργήσει δεκάδες χιλιάδες παραλλαγές αυτών των υλικών, με σημαντικές δυνατότητες για βιομηχανική εφαρμογή σε μεγάλη κλίμακα. Εκτός από την περιβαλλοντική χρήση τους, οι MOFs έχουν βρει εφαρμογές και στη βιομηχανία ηλεκτρονικών, καθώς μπορούν να παγιδεύουν τοξικά αέρια που χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγή ημιαγωγών. Παράλληλα, υλικά αυτού του τύπου δοκιμάζονται για την απορρόφηση και διάσπαση φαρμακευτικών υπολειμμάτων από το περιβάλλον, προσφέροντας μια νέα ελπίδα για την αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας.
Ο Susumu Kitagawa είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κιότο στην Ιαπωνία, ο Richard Robson, που γεννήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης στην Αυστραλία, ενώ ο Omar Yaghi, γεννημένος στην Ιορδανία, είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ (UC Berkeley). Οι τρεις ερευνητές, μέσα από ανεξάρτητες αλλά συμπληρωματικές πορείες, συνέβαλαν στην εδραίωση μιας νέας κατηγορίας υλικών που, όπως σημείωσε η επιτροπή, «ενδέχεται να αποτελέσουν το υλικό του 21ου αιώνα».
Η αφετηρία της ανακάλυψης χρονολογείται από το 1989, όταν ο Robson πειραματίστηκε με τη χρήση των εγγενών ιδιοτήτων των ατόμων με έναν νέο τρόπο, δημιουργώντας ένα καλά οργανωμένο αλλά ασταθές κρύσταλλο. Την περίοδο 1992–2003, οι Kitagawa και Yaghi, εργαζόμενοι ανεξάρτητα, βασίστηκαν στα ευρήματα του Robson και προχώρησαν την έρευνα ακόμη πιο πέρα. Ο Kitagawa απέδειξε ότι τα αέρια μπορούν να ρέουν μέσα και έξω από τις κατασκευές αυτές και προέβλεψε ότι μπορούν να γίνουν εύκαμπτες, ενώ ο Yaghi ανέπτυξε μια πολύ σταθερή δομή, την οποία έδειξε ότι μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με την εφαρμογή.
Έως τις 13 Οκτωβρίου οι νικητές των φετινών Νόμπελ, πλην του Νόμπελ Ειρήνης
Σύμφωνα με την επιτροπή, «ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι μεταλλο-οργανικές δομές έχουν τόσο τεράστιες δυνατότητες, που θα καθορίσουν το μέλλον της χημείας και της βιομηχανίας υλικών». Η πρόοδος αυτή θεωρείται κομβική για την αποθήκευση ενέργειας, τη δέσμευση ρύπων και την πράσινη μετάβαση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το βραβείο Νόμπελ Χημείας, όπως και τα υπόλοιπα βραβεία Φυσικής, Ιατρικής, Λογοτεχνίας και Ειρήνης, θεσπίστηκαν σύμφωνα με τη διαθήκη του Alfred Nobel, του Σουηδού εφευρέτη της δυναμίτιδας, ο οποίος απεβίωσε το 1896. Το 1968 προστέθηκε και το βραβείο Οικονομικών Επιστημών, με πρωτοβουλία της Κεντρικής Τράπεζας της Σουηδίας. Οι νικητές των φετινών βραβείων ανακοινώνονται σταδιακά στη Στοκχόλμη έως τις 13 Οκτωβρίου, εκτός από το Νόμπελ Ειρήνης, που απονέμεται στο Όσλο από τη Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ.
Διαβάστε ακόμη
