Η ασφάλεια των υδάτων μπαίνει πλέον στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας συζήτησης, καθώς η επαναχρησιμοποίηση του νερού αναδεικνύεται σε στρατηγικό εργαλείο για τις πόλεις και τη βιομηχανία. Η νέα έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, που παρουσιάζει τον «κρίσιμο κόμβο» στο οποίο βρίσκεται η διεθνής κοινότητα, τονίζει ότι η ανακύκλωση νερού δεν είναι πια μια περιθωριακή πρακτική αλλά μία αναγκαία επιλογή επιβίωσης. Στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, οι πιέσεις από την κλιματική κρίση, τον υπερτουρισμό και την αυξανόμενη ζήτηση καθιστούν την ασφάλεια υδάτων πιο κρίσιμη από ποτέ.
Η Ελλάδα, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Νότιας Ευρώπης, συγκαταλέγεται στις περιοχές με υψηλή υδατική πίεση. Η έκθεση αναγνωρίζει ότι, παρά τις κλιματικές συνθήκες και τις ανάγκες, η χώρα παραμένει πίσω στη συστηματική εφαρμογή έργων επαναχρησιμοποίησης, σε αντίθεση με χώρες όπως η Ισπανία ή το Ισραήλ, που έχουν μετατρέψει την ανακύκλωση σε κεντρικό άξονα πολιτικής. Στην Ελλάδα, έργα μικρής κλίμακας υπάρχουν σε ορισμένες περιοχές —κυρίως πειραματικά σε αστικά κέντρα και ορισμένους τουριστικούς προορισμούς—, ωστόσο δεν συγκροτούν ακόμη μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που η μελέτη περιγράφει ως «χαμένο δυναμικό»: η χώρα διαθέτει τεράστιες δυνατότητες να μειώσει το υδατικό έλλειμμα μέσω της επαναχρησιμοποίησης, αλλά αυτές παραμένουν αναξιοποίητες. Ενδεικτικό είναι ότι σε πολλές ΔΕΥΑ οι απώλειες στα δίκτυα ξεπερνούν το 40%, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για σύγχρονη διαχείριση και τεχνολογικές λύσεις.
Η σημασία της επαναχρησιμοποίησης αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για την Ελλάδα, όπου οι φυσικοί υδάτινοι πόροι είναι περιορισμένοι, τα δίκτυα ύδρευσης παρουσιάζουν υψηλές απώλειες και η εποχικότητα λόγω τουρισμού πολλαπλασιάζει τη ζήτηση σε νησιά και παράκτιες περιοχές. Παράλληλα, η γεωργία —η οποία απορροφά περίπου το 80% των υδατικών πόρων— παραμένει ευάλωτη σε περιόδους ξηρασίας, ενώ οι πόλεις πιέζονται να εξασφαλίσουν επαρκή παροχή πόσιμου νερού σε ένα περιβάλλον συνεχώς αυξανόμενης κατανάλωσης. Η έκθεση αναδεικνύει ότι η επαναχρησιμοποίηση μπορεί να προσφέρει τριπλό όφελος: ανάκτηση πολύτιμων ποσοτήτων νερού, ανάκτηση ενέργειας και πρώτων υλών από την επεξεργασία, καθώς και περιβαλλοντική προστασία μέσω του περιορισμού της υπεράντλησης και της ρύπανσης.
Στο εσωτερικό, ξεχωρίζουν πρωτοβουλίες που δείχνουν τον δρόμο προς μια πιο βιώσιμη κατεύθυνση. Η ΕΥΔΑΠ έχει ήδη εφαρμόσει πιλοτικά έργα επαναχρησιμοποίησης στην Ψυττάλεια, ενώ ταυτόχρονα υλοποιεί ένα σύνολο δράσεων που συνδυάζουν τεχνολογία, πολεοδομική οργάνωση και ιστορική μνήμη. Στο επίκεντρο βρίσκεται η επαναδραστηριοποίηση του Αδριάνειου Υδραγωγείου, το οποίο διατρέχει οκτώ δήμους της Αττικής, από το Ολυμπιακό Χωριό και την Κηφισιά έως το Κολωνάκι. Ήδη προγραμματίζεται να ξεκινήσει η παροχή ανακυκλωμένου νερού στον Δήμο Χαλανδρίου για την άρδευση δημόσιων πράσινων χώρων, με προοπτική σταδιακής επέκτασης και σε άλλους δήμους, ακόμη και σε κήπους πολιτών, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης χωρικής παρέμβασης υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Αττικής.
Συμπληρωματικά, η ΕΥΔΑΠ προωθεί την εγκατάσταση κινητών μονάδων καθαρισμού λυμάτων για την τοπική επαναχρησιμοποίηση νερού σε αστικό περιβάλλον. Οι μονάδες αυτές αντλούν λύματα από το αποχετευτικό δίκτυο, τα καθαρίζουν σε επιτόπιες συμπαγείς εγκαταστάσεις και επαναδιοχετεύουν το καθαρό νερό τοπικά, για άρδευση πάρκων και αστικών πράσινων ζωνών. Ήδη μία μονάδα λειτουργεί στο φυτώριο του Δήμου Αθηναίων, ενώ άλλες δύο προγραμματίζονται στον Δήμο Μαρκοπούλου και στα πάρκα Ιλισίων και Κλωναρίδη, με στόχο την εξοικονόμηση υδατικών πόρων και τη σταδιακή αυτονόμηση των δήμων ως προς τη χρήση νερού.
Η Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει ότι η κλιμάκωση τέτοιων έργων είναι πιο αποδοτική οικονομικά από άλλες λύσεις που συζητούνται για τη Μεσόγειο, όπως η αφαλάτωση ή οι μακρινές μεταφορές νερού, οι οποίες απαιτούν πολύ υψηλές επενδύσεις και έχουν ενεργοβόρο χαρακτήρα. Για την Ελλάδα, όπου ήδη τίθενται επί τάπητος λύσεις αφαλάτωσης σε νησιά και ξενοδοχειακές μονάδες, η αξιοποίηση της ανακύκλωσης θα μπορούσε να αποτελέσει πιο βιώσιμη και λιγότερο δαπανηρή επιλογή.
Η εικόνα που προκύπτει είναι σαφής: η χώρα χρειάζεται να περάσει από τις αποσπασματικές εφαρμογές σε μια εθνική στρατηγική που θα εντάσσει την επαναχρησιμοποίηση στον συνολικό σχεδιασμό για το νερό. Αυτό σημαίνει επενδύσεις σε σύγχρονες υποδομές επεξεργασίας, σαφές και εφαρμόσιμο ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά και στήριξη της κοινωνικής αποδοχής μέσα από καμπάνιες ενημέρωσης και διαφάνεια. Οι πολίτες, όπως αποδεικνύεται διεθνώς, πείθονται όταν γνωρίζουν ότι τα έργα πληρούν αυστηρά πρότυπα ασφάλειας και όταν αντιλαμβάνονται τα οφέλη για τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες.
Η ίδια η έκθεση μιλά για πέντε «μεταβάσεις» που μπορούν να φέρουν το νερό επαναχρησιμοποίησης στο κέντρο της πολιτικής: σωστή αποτίμηση της αξίας του καθαρού νερού, στροφή σε εφαρμογές υψηλής προστιθέμενης αξίας όπως η βιομηχανία, κανονικοποίηση της δημιουργίας «νέου» νερού, μετάβαση από μεμονωμένα έργα σε ολοκληρωμένα προγράμματα μεγάλης κλίμακας και αξιοποίηση της καινοτομίας και των χρηματοδοτικών εργαλείων του ιδιωτικού τομέα. Για την Ελλάδα, αυτά τα βήματα μεταφράζονται σε ανάγκη για στοχευμένες επενδύσεις σε αστικές περιοχές, βιομηχανικές ζώνες αλλά και σε τουριστικούς προορισμούς που αντιμετωπίζουν πρόβλημα επάρκειας. Επίσης, συνεπάγονται ενίσχυση των τοπικών φορέων ύδρευσης με τεχνική και οικονομική υποστήριξη, καθώς και διασύνδεση με χρηματοδοτικά εργαλεία από την ΕΕ και την ιδιωτική αγορά.
Η προειδοποίηση είναι σαφής: η Μεσόγειος δεν μπορεί να εξασφαλίσει ανθεκτικότητα χωρίς την κλιμάκωση της επαναχρησιμοποίησης. Στην Ελλάδα, το ζήτημα αυτό έρχεται να προστεθεί σε ένα ήδη πιεσμένο πλαίσιο, με φθαρμένα δίκτυα, υψηλές απώλειες, ανεπάρκεια επενδύσεων και καθυστερήσεις στα έργα υποδομών. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι το μέλλον ανήκει στις χώρες που θα μετατρέψουν το χρησιμοποιημένο νερό σε νέο πόρο, ικανό να τροφοδοτήσει τις πόλεις και τη βιομηχανία τους. Για τη χώρα μας, η επιλογή είναι ξεκάθαρη: είτε θα παραμείνει στην κατηγορία των «ουραγών», είτε θα επενδύσει αποφασιστικά ώστε να μετατρέψει μια πρόκληση σε ευκαιρία βιώσιμης ανάπτυξης και ασφάλειας.
Διαβάστε ακόμη
