Ακόμη και την εγκατάσταση αυτόνομων μονάδων αφαλάτωσης σε όλες τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες εξετάζει, σύμφωνα με πληροφορίες του energygame.gr, η κυβέρνηση, ως μέρος ενός διευρυμένου πλέγματος λύσεων για την υδροδότηση των νησιών, ώστε να μην επιβαρύνονται τα τοπικά δίκτυα ύδρευσης τα οποία λειτουργούν στα όρια τους. Σήμερα οι καινούργιες τουριστικές μονάδες, αρκετές από τις οποίες έχουν ενταχθεί στις στρατηγικές επενδύσεις, είναι υποχρεωμένες να καλύπτουν συγκεκριμένες απαιτήσεις για τη χρήση νερού προκειμένου να λάβουν περιβαλλοντική αδειοδότηση. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο για παλαιότερα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Γι’ αυτό και εξετάζεται το μέτρο της υποχρεωτικής χρήσης νερού από αφαλάτωση για την κάλυψη των αναγκών τους. Η κλιματική κρίση και ο υπερτουρισμός απογυμνώνουν το διαχρονικό κενό σε κατάλληλες υποδομές και την ελλιπή συντήρηση σε υφιστάμενα έργα, την ώρα που αναζητούνται μακροχρόνιες και βιώσιμες απαντήσεις. Πηγές αναφέρουν πως διαρροές, παλαιωμένα δίκτυα και συντήρηση αναδεικνύονται σε τρία κομβικά μέτωπα που πρέπει να αντιμετωπίζονται 12 μήνες τον χρόνο, καθώς «η νησιωτική ζωή δεν είναι εποχική». Η αφαλάτωση θέτει ταυτόχρονα και το ζήτημα των μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας που πρέπει να βρεθούν καθώς είναι αρκετά ενεργοβόρα.

Σύμφωνα με πληροφορίες του energygame.gr έχουν ήδη ξεκινήσει συζητήσεις με ξενοδοχειακές μονάδες προκειμένου να προχωρήσουν στην εγκατάσταση ιδιόκτητων, μικρής κλίμακας αφαλατώσεων για κάλυψη αναγκών, αποσυμφορώντας τα δημοτικά δίκτυα, καθώς και κίνητρα για χρήση θαλασσινού νερού στις πισίνες (σ.σ. όπως ισχύει με τις νέες ξενοδοχειακές μονάδες των στρατηγικών επενδύσεων), με σαφή διάκριση μεταξύ κοινοτικών υποδομών ύδρευσης και ιδιωτικών εγκαταστάσεων. Αυτή η εικόνα ξυπνά και το ενδιαφέρον των ιδιωτών γενικότερα γύρω από την αγορά των αφαλατώσεων, με πολλές εταιρείες να «διαπραγματεύονται» συμβόλαια λειτουργίας και συντήρησης μονάδων αφαλάτωσης με τους δήμους, με φόντο όπως λένε την αδυναμία της τοπικής αυτοδιοίκησης σε ορισμένα νησιά να συντηρεί και να λειτουργεί επαρκώς κρίσιμες υποδομές ύδρευσης.

Υπενθυμίζεται πως προ ολίγων ημερών το Υπουργείο Ναυτιλίας και η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής ανακοίνωσαν πως έχουν προχωρήσει σε 103 παρεμβάσεις ( έργα επάρκειας νερού και αφαλάτωσης) σε 61 νησιωτικούς δήμους και ΔΕΥΑ, με χρηματοδότηση 9.073.448 ευρώ από το ΠΔΕ στο πλαίσιο του Ειδικού Σχεδίου Δράσης για τη Λειψυδρία 2025. Επιπλέον εγκρίθηκαν 20 εκατ. ευρώ για περιοχές με άμεσες ανάγκες, ενώ απλουστεύτηκε με fast-track η αδειοδότηση μικρών αφαλατώσεων —ήδη 35 νέες μονάδες σε πάνω από 27 νησιά.

Η ΓΓ Αιγαίου παρέχει τεχνική υποστήριξη και, όπου απαιτείται, λειτουργεί ως αναθέτουσα αρχή (Μεγίστη, Λειψοί, Κίμωλος, Διαπόντια, Γαύδος, Άγιος Ευστράτιος, Ι. Μονή Πανορμίτη), χρηματοδοτώντας παράλληλα τεχνικούς συμβούλους σε πάνω από 15 δήμους. Δρομολογούνται πρότυπα τεύχη προδιαγραφών, ενιαία κοστολόγηση έργων αφαλάτωσης και υποστήριξη αδύναμων δικαιούχων σε συνεργασία με ΥΠΕΝ–ΥΠΕΣ–ΥΠΟΙΚ, ενώ στο υπό κατάρτιση Εθνικό Σχέδιο για τα Ύδατα —υπό τον συντονισμό του Αντιπροέδρου Κωστή Χατζηδάκη— η νησιωτικότητα κατοχυρώνεται ως σταθερό κριτήριο. Από το 2019 έως σήμερα έχουν χρηματοδοτηθεί πάνω από 400 έργα σε 78 νησιά, με συνολικό προϋπολογισμό άνω των 60 εκατ. ευρώ.

Οι δύο κύκλοι και οι παρεμβάσεις

Πηγές με γνώση του θέματος αναφέρουν πως το 2025 ο προγραμματισμός ξεκίνησε από τον Νοέμβριο του 2024 και «έτρεξε» σε δύο κύκλους αποφάσεων, με τις πρώτες να έχουν υπογραφεί ήδη πριν από τρεις έως τέσσερις μήνες. Το συνολικό ύψος των παρεμβάσεων προσεγγίζει τα 9 εκατ. ευρώ και προέρχεται εξ ολοκλήρου από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Ο πρώτος κύκλος, ύψους περίπου 4,8 εκατ. ευρώ, περιέλαβε 48 έργα: δεκαεννέα παρεμβάσεις σε αφαλατώσεις (πέντε μισθώσεις και δεκατέσσερις δράσεις συντήρησης/λειτουργίας και αναβάθμισης υφιστάμενων μονάδων), επτά έργα γεωτρήσεων (ανόρυξη ή θέση σε λειτουργία), πέντε έργα δεξαμενών, δώδεκα παρεμβάσεις σε δίκτυα ύδρευσης και τρεις μελέτες ωρίμανσης.

Ο δεύτερος κύκλος, ύψους περίπου 4,292 εκατ. ευρώ, περιέλαβε 55 έργα: είκοσι αφαλατώσεις – κυρίως μισθώσεις, συντηρήσεις και ανταλλακτικά –, δεκατέσσερις γεωτρήσεις, δύο δεξαμενές, έξι δίκτυα ύδρευσης, εννέα μελέτες και δύο ενεργειακές αναβαθμίσεις. Συνολικά, στους δύο κύκλους υποστηρίχθηκαν 41 παρεμβάσεις σε αφαλατώσεις, γεγονός που δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην εγκατάσταση νέων μονάδων, αλλά κυρίως στήριξη της απρόσκοπτης λειτουργίας των υφιστάμενων.

Η γεωγραφική διασπορά καλύπτει το σύνολο των περιοχών αρμοδιότητας: Ιόνιο, Βόρειο και Νότιο Αιγαίο, Κρήτη, Γαύδο και Αργοσαρωνικό. Σε νησιά με οξυμένο πρόβλημα ή διοικητική αδυναμία – όπως το Καστελλόριζο, η Κίμωλος, οι Λειψοί και, πρόσφατα, η Άνδρος (Μπατσί) – το Υπουργείο Νησιωτικής Πολιτικής λειτούργησε ως αναθέτουσα αρχή, «τρέχοντας» κεντρικά τις διαδικασίες. Παράλληλα ενεργοποιήθηκε fast track σχήμα προσωρινών αδειοδοτήσεων διετούς διάρκειας, που επέτρεψε την εγκατάσταση/λειτουργία δεκάδων μονάδων οι οποίες, με βάση το ισχύον πλαίσιο, δεν θα είχαν προχωρήσει εγκαίρως. Η συνεισφορά του μηχανισμού αποτιμάται σε ισοδύναμο περίπου 17.000 κυβικών μέτρων την ημέρα, ενίσχυση κρίσιμη για την αιχμή της ζήτησης.

Το ενεργειακό κόστος των μονάδων αφαλάτωσης καταγράφεται ως δεύτερος μεγάλος πονοκέφαλος. Σχέδιο που προκρίνεται είναι η σύζευξη των μονάδων με φωτοβολταϊκά ή, όπου ταιριάζει, μικρές ανεμογεννήτριες, με αξιοποίηση εργαλείων του προγράμματος Greek Islands, ώστε να μειωθούν δραστικά ή και να μηδενιστούν τα λειτουργικά. Στο παρελθόν υπήρξαν στοχευμένες ενισχύσεις για την κάλυψη του ενεργειακού κόστους σε ευαίσθητες περιοχές, προκειμένου να μην εκτοξευθούν τα τιμολόγια ύδρευσης. Η αγορά λέει πως η αρχή είναι σαφής: η τιμολόγηση δεν μπορεί να είναι ομοιόμορφη όταν το κόστος παραγωγής κυμαίνεται δραματικά, ούτε μπορεί ένας μόνιμος κάτοικος μικρού ακριτικού νησιού να επιβαρύνεται με τιμή ανά κυβικό που αντανακλά μόνο τη στενή λογική της αγοράς.

Σε διοικητικό επίπεδο, εφαρμόζεται κανόνας «μοναδιαίων κοστών» για τη χρηματοδότηση, με σκοπό να αποφευχθούν υπερκοστολογήσεις και κακές πρακτικές. Παράλληλα, τονίζεται ότι οι μισθώσεις μονάδων αφαλάτωσης συνιστούν ακριβή και κατά κανόνα προσωρινή λύση, αναγκαία όμως σε έκτακτες συνθήκες. Η κατεύθυνση παραμένει ο μακροχρόνιος σχεδιασμός, ώστε οι εξάρσεις της εποχικότητας να βρίσκουν τα νησιά προετοιμασμένα, χωρίς βεβιασμένες αδειοδοτήσεις τελευταίας στιγμής.

Το αγκάθι των διαρροών

Κεντρική διαπίστωση αποτελεί το ύψος των απωλειών στα δίκτυα. Στο Νότιο Αιγαίο εκτιμάται ότι φτάνουν το 20 με 30% κατά μέσο όρο, ενώ ορισμένες ΔΕΥΑ – σε Κάλυμνο, Κω, Μύκονο, Ρόδο και Σύρο – καταγράφουν εύρος απωλειών από 10% έως 60%. Ανάλογες επισημάνσεις υπάρχουν και στο Βόρειο Αιγαίο, με τμήματα δικτύων να απαιτούν άμεση αντικατάσταση λόγω παλαιότητας και υλικών (αμίαντος, σίδηρος). Ωστόσο, κύκλοι του υπουργείου τονίζουν πως μικρής κλίμακας παρεμβάσεις – έργα περί τις 200.000 ευρώ – θα μπορούσαν να αλλάξουν ουσιαστικά την εικόνα σε μικρά νησιά, μειώνοντας τις απώλειες μέχρι και κατά 40-50% όταν συνδυάζονται με στοχευμένη ανανέωση τμημάτων του δικτύου.

Στο σκέλος των υδατικών πηγών, ο σχεδιασμός δεν εξαντλείται στην αφαλάτωση. Προτάσσεται ο διαχωρισμός ύδρευσης–άρδευσης ώστε να διασφαλίζεται η προτεραιότητα του πόσιμου νερού, καθώς και η αξιοποίηση επιφανειακών υδάτων όπου αυτό είναι τεχνικά και περιβαλλοντικά εφικτό. Ενδεικτικά, μελέτη του Υπουργείου Ναυτιλίας για τους Φούρνους έδειξε ότι η συγκέντρωση των απορροών βροχής σε οκτώ σημεία θα μπορούσε να καλύψει έως και το 30% των συνολικών αναγκών του νησιού, ποσοστό που δύναται να κατευθυνθεί σε κτηνοτροφία ή άλλες μη πόσιμες χρήσεις. Αντιθέτως, σε νησιά με ιδιαιτερότητες – όπως η Νίσυρος, όπου τα υπόγεια υδατικά συστήματα είναι ηφαιστειογενή και ακατάλληλα προς άντληση – η αφαλάτωση αποτελεί μονόδρομο.

Η «επόμενη μέρα» συνδέεται με την οριστικοποίηση του Εθνικού Σχεδίου για τα Ύδατα, το οποίο καταρτίζεται με κεντρικό συντονισμό και προβλέπεται να περιλάβει ειδικές ρυθμίσεις για τα νησιά. Μέχρι τότε, το επιχειρησιακό πλάνο παραμένει πρακτικό: στοχευμένες επενδύσεις σε δίκτυα για μείωση απωλειών, αξιοποίηση προσωρινών αδειοδοτήσεων όπου απαιτείται, ενεργειακή θωράκιση των μονάδων αφαλάτωσης και ρεαλιστική, κοινωνικά ανεκτή τιμολόγηση. Η νησιωτικότητα δεν είναι εποχικό φαινόμενο· είναι 12μηνη πραγματικότητα που απαιτεί μίγμα λύσεων, σταθερή διακυβέρνηση και συνέπεια στην εφαρμογή.

Διαβάστε ακόμη