Το πρόβλημα της λειψυδρίας στην Ελλάδα έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί προειδοποίηση. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη μελέτη του World Resources Institute, η χώρα μας κατατάσσεται στη 19η θέση παγκοσμίως όσον αφορά τον κίνδυνο υδατικής ανεπάρκειας. Οι χώρες της Μεσογείου βρίσκονται όλες αντιμέτωπες με παρόμοιες πιέσεις, καθώς η κλιματική αλλαγή περιορίζει τη φυσική προσφορά νερού και αυξάνει κατακόρυφα τη ζήτηση, ιδίως σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών.

Παρά τα έργα που έχουν προχωρήσει τα τελευταία χρόνια – όπως νέα φράγματα και γεωτρήσεις – το πρόβλημα όχι μόνο δεν έχει εξαλειφθεί, αλλά επιμένει και εντείνεται. Στην Αττική, όπου συγκεντρώνεται σχεδόν το ήμισυ του ελληνικού πληθυσμού, η ΕΥΔΑΠ εκτιμά πως τα διαθέσιμα αποθέματα επαρκούν μόλις για 2,5 έτη.

Απέναντι σε αυτήν την πίεση, η κυβέρνηση κινείται προς μια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης. Σήμερα στις 10:30 το πρωί, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προεδρεύει σε ευρεία σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου, όπου θα παρουσιαστεί το Εθνικό Σχέδιο για τη Διαχείριση των Υδάτων. Τη συνολική προσπάθεια συντονίζει ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης, ο οποίος είχε δηλώσει κατά τη διάρκεια του συνεδρίου του Economist ότι «παρά τις επιμέρους ενέργειες, απαιτείται πια ένα εθνικό, συνεκτικό σχέδιο, ικανό να άρει τον πολυκερματισμό και να οργανώσει αποτελεσματικά τη διαχείριση των υδάτινων πόρων».

Το τελευταίο διάστημα, το κυβερνητικό επιτελείο προχώρησε σε πλήρη χαρτογράφηση της υφιστάμενης κατάστασης. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν είναι αποκαλυπτικά: την τελευταία δεκαετία η κατανάλωση νερού για ύδρευση έχει αυξηθεί κατά 139%, με βασικότερο παράγοντα την εντεινόμενη τουριστική δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, οι διαρροές στο δίκτυο ύδρευσης φτάνουν σε ορισμένες περιοχές ακόμη και το 50%, γεγονός που σημαίνει πως χάνεται το μισό νερό πριν καν φτάσει στους πολίτες.

Ένα ακόμη κρίσιμο στοιχείο είναι η κυριαρχία των αρδευτικών χρήσεων: το 80% του νερού στην Ελλάδα διοχετεύεται στη γεωργία, ενώ η χώρα μας καταγράφει την υψηλότερη κατανάλωση ανά εκτάριο αρδευόμενης γης στην Ε.Ε. Παράλληλα, οι αυξημένες γεωτρήσεις έχουν οδηγήσει σε υπεραντλήσεις, υφαλμύριση υδροφορέων και μείωση της διαθεσιμότητας των επιφανειακών υδάτων. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2000–2022, η άντληση υπόγειων υδάτων αυξήθηκε κατά 80%, ενώ η χρήση των επιφανειακών μειώθηκε κατά 40%.

Η πίεση δεν περιορίζεται μόνο στην ύδρευση, αλλά επηρεάζει και την παραγωγή ενέργειας. Παρά τις πρόσφατες έντονες βροχοπτώσεις, τα υδάτινα αποθέματα στους ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών σταθμών της ΔΕΗ βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά, γεγονός που γεννά ανησυχίες τόσο για την επάρκεια όσο και για την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς τα φράγματα εξυπηρετούν πολλαπλές ανάγκες: άρδευση, ύδρευση και ηλεκτροπαραγωγή.

Στο πεδίο της διακυβέρνησης, εντοπίζεται ένας ακόμα μεγάλος «ασθενής»: η πολυδιάσπαση της αρμοδιότητας. Συνολικά 739 φορείς – ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ, ΟΑΚ, αποκεντρωμένες διοικήσεις – συμμετέχουν με ασύνδετο τρόπο στη διαχείριση του νερού.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Χατζηδάκης έχει αναλάβει την οργανωτική και πολιτική ευθύνη για την εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου, σε συνεργασία με τα Υπουργεία Εσωτερικών, Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Υποδομών, Αγροτικής Ανάπτυξης, καθώς και με βασικούς φορείς όπως η ΕΥΔΑΠ και η ΔΕΗ. Οι πρώτες προτάσεις παρουσιάστηκαν στον Πρωθυπουργό πριν από περίπου τρεις εβδομάδες, σε κλειστή σύσκεψη στο Μαξίμου, ενώ η τελική μορφή των παρεμβάσεων οριστικοποιήθηκε μετά από νεότερη συνάντηση των δύο ανδρών.

Το Εθνικό Σχέδιο αναμένεται να απαντήσει σε θεμελιώδη ερωτήματα: ποιο θα είναι το μοντέλο διακυβέρνησης; Ποια έργα θα προηγηθούν; Πώς θα διασφαλιστεί η χρηματοδότηση; Ήδη, μεταξύ των προτεινόμενων δράσεων βρίσκονται η κατασκευή φραγμάτων, η αναβάθμιση των δικτύων και η επικαιροποίηση των περιφερειακών σχεδίων διαχείρισης – ή η κατάρτισή τους, όπου δεν υπάρχουν.

Ειδική μέριμνα προβλέπεται για τα νησιά, που αντιμετωπίζουν πολλαπλάσια προβλήματα, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες. Περιοχές όπως η Κέρκυρα, η Λέσβος, η Νάξος, η Άνδρος, η Φολέγανδρος και αρκετοί δήμοι της Κρήτης χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα ευάλωτοι. Για το λόγο αυτό, το σχέδιο ενσωματώνει ειδικά μέτρα, όπως

  • Χαρτογράφηση αναγκών και υποδομών με island proofing (ισοζύγιο ύδατος)
  • Ταμείο «Μικρών Έργων» για στοχευμένες παρεμβάσεις μέσω ΠΔΕ
  • Επιτάχυνση αδειοδοτήσεων για προσωρινές αφαλατώσεις (έως 2.000 κυβικά για δύο έτη)
  • Χρηματοδότηση τεχνικών μελετών και στήριξη ευάλωτων νησιών όπως το Καστελόριζο
  • Έκτακτες παρεμβάσεις (μονάδες αφαλάτωσης, water kiosks, ενεργειακή ενίσχυση)
  • Πιλοτικά ερευνητικά έργα, π.χ. για την υφαλμύριση

Η ελληνική κυβέρνηση, σύμφωνα με πληροφορίες, μελέτησε ενδελεχώς το ισραηλινό μοντέλο, εντοπίζοντας επτά βασικά χαρακτηριστικά που δύνανται να προσαρμοστούν και στο εγχώριο πλαίσιο:

1. Δημιουργία Ενιαίας Αρχής Ύδρευσης – Αποχέτευσης και θεσμοθέτηση μακροπρόθεσμου σχεδιασμού
2. Σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης έργων
3. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης που οδήγησαν σε 18% μείωση κατανάλωσης στα αστικά κέντρα
4. Δραστική ανάπτυξη της αφαλάτωσης, καλύπτοντας το 40% των αναγκών έως το 2025 (και 60% ως το 2050)
5. Επαναχρησιμοποίηση του 86% των αστικών λυμάτων στη γεωργία
6. Υψηλή αποδοτικότητα στη γεωργική χρήση νερού και χαμηλότερες τιμές για το ανακυκλωμένο
7. Τεχνολογικές λύσεις: στάγδην άρδευση, έξυπνα δίκτυα, συστήματα παρακολούθησης και διαχείρισης ομβρίων

Η σημερινή σύσκεψη στο Μαξίμου αναμένεται να αποτελέσει τομή για τη μελλοντική πολιτική ύδατος της χώρας, σε μια περίοδο όπου η λειψυδρία εξελίσσεται σε μείζον πρόβλημα εθνικής ασφάλειας και οικονομικής επιβίωσης.

Διαβάστε ακόμη