Η Κομισιόν άναψε τη συζήτηση σε βιομηχανία, επενδυτές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, καταθέτοντας επίσημα την πρότασή της για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Ο στόχος αυτός – ενδιάμεσος σταθμός μεταξύ του υφιστάμενου νομικά δεσμευτικού -55% του 2030 και της πλήρους απαλλαγής από τις εκπομπές έως το 2050 – αποτέλεσε το επίκεντρο έντονης δημόσιας αντιπαράθεσης.

Η πρόταση της Επιτροπής, η οποία βασίστηκε σε εκτενή ανάλυση επιπτώσεων και τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Επιστημονικού Συμβουλίου για την Κλιματική Αλλαγή (ESABCC) και της IPCC, στοχεύει στη δημιουργία ενός «πιο πρακτικού, ευέλικτου και κοινωνικά δίκαιου» πλαισίου για την επόμενη δεκαετία. Όπως επισήμανε η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, «το ταξίδι είναι ρεαλιστικό, το πλαίσιο προβλέψιμο και η κατεύθυνση σαφής». Η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος Τερέζα Ριμπέρα συμπλήρωσε ότι η νέα πρόταση ενσωματώνει πλήρως τις γεωπολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις της εποχής, υπογραμμίζοντας: «Δεν επιλέγουμε ανάμεσα στην οικονομία και στην πράσινη ατζέντα – επιλέγουμε και τα δύο».

Τα βασικά σημεία της πρότασης

Ο στόχος του 90% συνοδεύεται από πακέτο μέτρων και νέες κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής. Στην καρδιά της πρότασης βρίσκεται η έννοια της «ευελιξίας»: τα κράτη μέλη θα μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να χρησιμοποιούν έως και 3% διεθνείς πιστώσεις άνθρακα από το 2036, υπό τον όρο ότι είναι υψηλής ποιότητας και ότι η χρήση τους δεν ενσωματώνεται στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (EU ETS). Παράλληλα, θα ενταχθούν στο ETS οι εγχώριες μόνιμες απομακρύνσεις άνθρακα – μέσω τεχνολογιών όπως η βιογενής δέσμευση και αποθήκευση (BioCCS) και η άμεση δέσμευση από την ατμόσφαιρα (DACCS).

Επιπλέον, προτείνεται μεγαλύτερη τομεακή ευελιξία: ένα κράτος-μέλος θα μπορεί, για παράδειγμα, να συμψηφίζει ανεπάρκειες στον τομέα της χρήσης γης με υπερ-επιδόσεις στις μεταφορές ή τα απόβλητα. Το γενικό θεσμικό πλαίσιο θα βασιστεί στις αρχές της τεχνολογικής ουδετερότητας, της απλότητας, της οικονομικής αποδοτικότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ισχυρό σήμα, αλλά ζητούνται εγγυήσεις εφαρμογής – Οι θέσεις της αγοράς ενέργειας

Την πρόταση υποδέχθηκαν με συγκρατημένο ενθουσιασμό οι βασικές ενώσεις του ευρωπαϊκού ενεργειακού τομέα, τονίζοντας ότι ο στόχος του 90% συνιστά ένα ισχυρό επενδυτικό σήμα, αλλά χρειάζεται άμεση θωράκιση με συγκεκριμένα μέτρα.

Η Eurelectric, που εκπροσωπεί τους παρόχους ηλεκτρισμού στην ΕΕ, χαρακτήρισε την πρόταση «ισχυρή δέσμευση για συνέχιση της απανθρακοποίησης», επισημαίνοντας ωστόσο πως η επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συγκρότηση ενός συνεκτικού και πρακτικού πλαισίου πολιτικής. «Για να γίνει πράξη, χρειαζόμαστε περισσότερα από έναν αριθμό. Χρειαζόμαστε επιτάχυνση των αδειοδοτήσεων, ισχυρότερα δίκτυα και μια βιομηχανική στρατηγική με επίκεντρο τον εξηλεκτρισμό», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας της Eurelectric, Kristian Ruby.

Στο ίδιο μήκος κύματος, η WindEurope υποστήριξε ότι το νέο κλιματικό πλαίσιο αποτελεί «ισχυρό μήνυμα στην αγορά», αλλά προειδοποίησε ότι «χωρίς σαφείς ετήσιους εθνικούς στόχους εγκατάστασης ΑΠΕ για την περίοδο 2031–2040, το όραμα του 2040 κινδυνεύει να μείνει ακαδημαϊκό». Η ένωση υπογράμμισε την ανάγκη για άμεση εφαρμογή της Οδηγίας RED III, ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, πλήρη άρση των εμποδίων στην ηλεκτροκίνηση και σταθερή χρήση συμβολαίων διαφοράς (CfDs) για να καταστούν τα έργα αιολικής ενέργειας τραπεζικά και βιώσιμα.

Από την πλευρά της, η SolarPower Europe χαιρέτισε τον στόχο του 90% ως «σημαντικό ορόσημο στην πορεία προς το 2050», τονίζοντας ότι η απανθρακοποίηση είναι επένδυση, όχι κόστος. Η ένωση επισήμανε την ανάγκη εστίασης σε τρεις στρατηγικούς άξονες: ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, επιτάχυνση της εξηλεκτρισμένης ζήτησης και ενίσχυση της αποθήκευσης. «Το νέο πλαίσιο πρέπει να κάνει την ευελιξία βασικό συστατικό του ενεργειακού μας συστήματος», σημειώνει η επίσημη ανακοίνωση, αναγνωρίζοντας τη σημασία των μέτρων για την ενίσχυση των δικτύων, των αποθηκευτικών υποδομών και των διασυνδέσεων.

Σφοδρή αντίδραση από περιβαλλοντικές οργανώσεις – “Το 90% είναι στα χαρτιά”

Σε πλήρη αντίθεση με τον θετικό τόνο των ενεργειακών ενώσεων, οι κυριότερες περιβαλλοντικές και κλιματικές οργανώσεις της Ευρώπης κατακεραύνωσαν την πρόταση, εστιάζοντας στην πρόβλεψη για χρήση διεθνών πιστώσεων άνθρακα έως 3% του στόχου από το 2036 και στη δυνατότητα ενσωμάτωσης εγχώριων τεχνολογιών απομάκρυνσης CO₂ στο ETS. Όπως υποστηρίζουν, η λεγόμενη «ευελιξία» κινδυνεύει να υπονομεύσει τη φιλόδοξη στόχευση.

Η Greenpeace χαρακτήρισε τον στόχο «λογιστικό πυροτέχνημα» που δεν αντιστοιχεί σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών. Το Climate Action Network Europe (CAN Europe), μέσω του επικεφαλής πολιτικής Sven Harmeling, έκανε λόγο για «μεγάλο παραθυράκι που επιτρέπει στην Ευρώπη να εξάγει την ευθύνη της στον παγκόσμιο Νότο». Η διευθύντρια του δικτύου, Chiara Martinelli, τόνισε ότι η πρόβλεψη για διεθνείς πιστώσεις «ανοίγει ένα κουτί της Πανδώρας με αβεβαιότητες».

Το Κέντρο Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου (CIEL) υποστήριξε ότι η πρόταση είναι «90% μόνο κατ’ όνομα», καθώς η εξάρτηση από μη αποδεδειγμένες τεχνολογίες και αγορές πιστώσεων «την καθιστά κούφια». Η Carbon Market Watch προειδοποίησε ότι η αποδυνάμωση του ETS με εισαγωγή διεθνών πιστώσεων ή απομακρύνσεων θα «ακυρώσει την περιβαλλοντική του ακεραιότητα». Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEB), σε κοινή θέση με την Carbon Market Watch, ζήτησε τη θέσπιση ξεχωριστών στόχων για τις ακαθάριστες μειώσεις, τις τεχνολογικές απομακρύνσεις και τις λύσεις που βασίζονται στη φύση.

Σε τεχνικό επίπεδο, το ίδιο το Ευρωπαϊκό Επιστημονικό Συμβούλιο για την Κλιματική Αλλαγή (ESABCC), αν και στηρίζει τον στόχο του 90%, προειδοποιεί κατά της υπερβολικής εξάρτησης από μηχανισμούς αντιστάθμισης και καλεί την Επιτροπή να επιμείνει στην εγχώρια επίτευξη των μειώσεων.

Η βαριά βιομηχανία ζητά στήριξη και ρεαλισμό

Ανάμικτες ήταν οι αντιδράσεις από πλευράς βιομηχανίας. Οργανώσεις όπως η Cefic (χημική βιομηχανία) και η CEMBUREAU (τσιμέντο) υποστήριξαν ότι η μετάβαση είναι αναγκαία, αλλά προειδοποίησαν ότι ο ρυθμός αλλαγής και η οικονομική πίεση ενδέχεται να πλήξουν σοβαρά την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών παραγωγικών μονάδων.

Και οι δύο ενώσεις επισημαίνουν την ανάγκη σαφούς στόχου για την αποθήκευση CO₂ έως το 2040 και ενός σταθερού πλαισίου στήριξης για τεχνολογίες Δέσμευσης, Χρήσης και Αποθήκευσης Άνθρακα (CCUS), ιδίως για κλάδους με «υπολειπόμενες εκπομπές» που δεν μπορούν να εξηλεκτριστούν. Παράλληλα, ζητούν αυστηρή εφαρμογή του Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) για την αποφυγή διαρροής άνθρακα.

Οι επενδυτές ζητούν καθαρές γραμμές

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, διά στόματος θεσμών όπως η Institutional Investors Group on Climate Change (IIGCC) και οι Principles for Responsible Investment (PRI), χαιρέτισε τη θέσπιση φιλόδοξου στόχου, θεωρώντας τον απαραίτητο για τη διατήρηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανθεκτικότητας. Επέμειναν ωστόσο στην ανάγκη για διαφάνεια και προβλεψιμότητα.

Οι επενδυτές αναζητούν σταθερότητα στην πορεία της ΕΕ προς τις καθαρές τεχνολογίες και θεωρούν ότι οι «απροσδιόριστες λογιστικές ευελιξίες» δημιουργούν σύγχυση και αυξάνουν το επενδυτικό ρίσκο. Ο Daniel Klier, Διευθύνων Σύμβουλος της South Pole, υπογράμμισε ότι η πρόταση «μπορεί να λειτουργήσει ως κομβικό σημείο για την παγκόσμια αγορά άνθρακα, υπό την προϋπόθεση ότι θα διασφαλίσει ποιοτικά και περιβαλλοντικά αξιόπιστα σχήματα».

Η πρόταση της Επιτροπής έφτασε σε μια Ευρώπη ήδη πολωμένη. Η Γερμανία δήλωσε ότι υποστηρίζει τον στόχο του 90%, αρκεί η χρήση διεθνών πιστώσεων να περιοριστεί αυστηρά στο 3% και να διασφαλιστεί η ποιότητά τους. Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία και Τσεχία εξέφρασαν επιφυλάξεις, ζητώντας μεγαλύτερη στήριξη για τη βιομηχανία και πιο «ρεαλιστικούς» ρυθμούς μετάβασης. Η Ελλάδα, αν και δεν έχει εκφράσει επίσημη τοποθέτηση, αναμένεται να υποστηρίξει τον στόχο, με έμφαση στις δυνατότητες των ΑΠΕ και τη διατήρηση της ευελιξίας για τα κράτη-μέλη του Νότου.

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι Σοσιαλιστές & Δημοκράτες (S&D) και η ομάδα του Renew Europe υποστηρίζουν την πρόταση, οι Πράσινοι ζητούν ακόμη πιο φιλόδοξες δεσμεύσεις, ενώ οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) την απορρίπτουν ως «ευσεβή πόθο» που απειλεί την παραγωγική βάση της Ευρώπης.

Επόμενα βήματα

Η πρόταση της Κομισιόν θα εξεταστεί από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο πλαίσιο της κανονικής νομοθετικής διαδικασίας. Παράλληλα, ενόψει της Συνόδου COP30 που θα διεξαχθεί τον Νοέμβριο στη Βραζιλία, ο στόχος του 90% θα αποτελέσει τον βασικό πυλώνα της νέας Εθνικά Καθορισμένης Συνεισφοράς (NDC) της ΕΕ στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού. Όπως ανέφερε η Επιτροπή, «περισσότερο από ένας αριθμός, ο στόχος του 90% είναι τεστ της ικανότητας της Ευρώπης να ηγηθεί στον αγώνα για το κλίμα, την ανταγωνιστικότητα και την καθαρή ενέργεια».

Διαβάστε ακόμη