Η ηλεκτρική ενέργεια έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής δισεκατομμυρίων ανθρώπων, με τους περισσότερους να τη θεωρούν δεδομένη. Αρκεί ένα πάτημα ενός διακόπτη για να ανάψει το φως ή να τεθούν σε λειτουργία οι ηλεκτρικές συσκευές μας. Όμως, οι διακοπές ρεύματος, ακόμη και για λίγα λεπτά, αποκαλύπτουν πόσο εξαρτημένη είναι η σύγχρονη ζωή από τον ηλεκτρισμό. Το πρόσφατο μαζικό μπλακάουτ σε χώρες όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία υπενθύμισε αυτή την πραγματικότητα, ενώ η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια συνεχίζει να αυξάνεται με ιλιγγιώδη ρυθμό. Στο επεισόδιο του podcast του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), Everything Energy, με τίτλο “Where Does the World’s Electricity Come From?”, ο αναλυτής Eren Çam παρουσιάζει από πού προέρχεται σήμερα η ηλεκτρική ενέργεια στον κόσμο και ποιες πηγές αναπτύσσονται ταχύτερα, δίνοντας μια πλήρη εικόνα του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος.

Ποια είναι η διαδικασία της ηλεκτροδότησης

Ο Çam ξεκινά πρώτα από τα βασικά: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται παραδοσιακά μέσω περιστρεφόμενων τουρμπινών που κινούν γεννήτριες. Αυτές οι τουρμπίνες μπορεί να τροφοδοτούνται από την καύση ορυκτών καυσίμων, την πυρηνική σχάση ή την υδροηλεκτρική ενέργεια. Στη νέα εποχή, όμως, η ηλεκτροπαραγωγή αποκεντρώνεται όλο και περισσότερο: φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες εγκαθίστανται σε απομακρυσμένες περιοχές, ενώ σπίτια με οικιακά πάνελ μπορούν ταυτόχρονα να παράγουν και να καταναλώνουν ενέργεια. Σ’ αυτό το νέο, αποκεντρωμένο σύστημα, που χαρακτηρίζεται από στοχαστικότητα η ευελιξία, η αποθήκευση ενέργειας και η ψηφιοποίηση γίνονται πλέον καθοριστικά στοιχεία για τη σωστή λειτουργία του.

Σύμφωνα με τον Çam, περίπου το 20% της παγκόσμιας ενέργειας μεταφέρεται με τη μορφή ηλεκτρισμού, ενώ το υπόλοιπο 80% καταναλώνεται απευθείας ως καύσιμο για θέρμανση, μεταφορές, μαγείρεμα και βιομηχανικές διαδικασίες. Η χρήση ηλεκτρισμού έχει αυξηθεί με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τη συνολική ενεργειακή ζήτηση την τελευταία δεκαετία, με τη Κίνα να αντιστοιχεί στα δύο τρίτα αυτής της αύξησης.

Ποιος παράγει την περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από άνθρακα;

Όσον αφορά την παγκόσμια ενεργειακή σύνθεση, το 2024 η κυρίαρχη πηγή ήταν ο άνθρακας με μερίδιο 35%, ακολουθούμενος από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο 32% (υδροηλεκτρικά, αιολικά, φωτοβολταϊκά, γεωθερμία), το φυσικό αέριο στο 22% και το υπόλοιπο 3% από άλλες μη ανανεώσιμες πηγές, όπως πετρέλαιο και απόβλητα. Ο άνθρακας παραμένει η κυρίαρχη πηγή ενέργειας λόγω της χαμηλής του τιμής, της υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και της ιστορικής υποδομής που αναπτύχθηκε κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση. Αν και η χρήση του άνθρακα μειώνεται σε ΗΠΑ και Ευρώπη, αυξάνεται σε Κίνα, Ινδία και άλλες αναδυόμενες οικονομίες.

Συγκρίνονται τα κόστη των ΑΠΕ με τον φθηνό άνθρακα;

Από την άλλη, η καθαρή ενέργεια που προέρχεται από ΑΠΕ αυξάνεται με ρυθμό που αλλάζει άρδην το τοπίο, φέρνοντας νέα δεδομένα στη συζήτηση για το μέλλον της ηλεκτροπαραγωγής. Ο Çam, μάλιστα, προβλέπει ότι η παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά θα ξεπεράσει τον άνθρακα έως το 2025 ή το 2026, με περίπου 600 τεραβατώρες επιπλέον ετησίως, ποσότητα που ισοδυναμεί με την ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της Κορέας. Ταυτόχρονα, τα κόστη παραγωγής ανανεώσιμων πηγών έχουν μειωθεί δραστικά, με την ηλιακή ενέργεια να είναι 80% φθηνότερη και τα αιολικά 60% φθηνότερα σε σχέση με μια δεκαετία πριν. Παρά ταύτα, σύμφωνα με τον ίδιο, η σύγκριση κόστους πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τα ολιστικά έξοδα συστήματος, όπως τα δίκτυα και την αποθήκευση.

Παράλληλα, η πυρηνική ενέργεια επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο της παγκόσμιας ηλεκτροπαραγωγής: το 2024 αντιπροσώπευε περίπου το 9% της συνολικής παραγωγής (2800 TWh) και αναμένεται να αυξηθεί με νέα εργοστάσια και επανεκκινήσεις αντιδραστήρων σε Ιαπωνία, ΗΠΑ, Γαλλία, Κίνα, Ινδία και Κορέα.

Τα εμπόδια που συναντά ο εξηλεκτρισμός

Ωστόσο, η αύξηση του μεριδίου του ηλεκτρισμού στον παγκόσμιο ενεργειακό πίνακα αντιμετωπίζει προκλήσεις: υψηλό αρχικό κόστος, ρυθμιστικά εμπόδια, συμφόρηση στα δίκτυα, καθυστερήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού (π.χ. μετασχηματιστές και αεριοστρόβιλοι). Οι καθυστερήσεις μπορούν να φτάσουν έως και το 2030 για νέα έργα, σύμφωνα με τον Çam, ενώ η ανάπτυξη νέων γραμμών υψηλής τάσης απαιτεί 4-8 χρόνια.

Παρά τα εμπόδια, ο Çam παραμένει αισιόδοξος: η παραγωγή από χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα πηγές (ΑΠΕ, πυρηνική ενέργεια και φυσικό αέριο) θα μπορέσει να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση, εφόσον ενισχυθεί η ευελιξία του συστήματος, η αποθήκευση ενέργειας και η βέλτιστη χρήση των δικτύων. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης η αξιοποίηση της ευέλικτης ζήτησης: για παράδειγμα, βιομηχανικές διαδικασίες μπορούν να προγραμματίζονται ανάλογα με την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, ενώ τα ηλεκτρικά οχήματα μπορούν να φορτίζονται σε ώρες υψηλής παραγωγής, αξιοποιώντας στο έπακρο τη διαθέσιμη καθαρή ενέργεια.

Διαβάστε ακόμη