Green Tank: Ποιοι πληρώνουν το κόστος των μηχανισμών ισχύος;

Το νέο ενημερωτικό σημείωμα του Green Tank αναλύει τις προβλέψεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τους μηχανισμούς ισχύος, καταγράφει τις τεχνολογίες τις οποίες επιλέγουν να στηρίξουν οι άλλες χώρες της Ευρώπης μέσω τέτοιων μηχανισμών, και εξετάζει πώς αυτές οι επιλογές επηρέασαν το κόστος που επωμίζονται οι καταναλωτές έως σήμερα.

Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν οι αναφορές στον δημόσιο διάλογο για τη θέσπιση ενός νέου Μηχανισμού Διασφάλισης Επάρκειας Ισχύος (ΜΔΕΙ), σύμφωνα με τον οποίο οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα θα στηρίζουν οικονομικά μονάδες ορυκτού αερίου προκειμένου να είναι έτοιμες να διαθέσουν την ισχύ τους κάθε ώρα του χρόνου.

Καθώς όμως πληθαίνουν επίσης οι ανακοινώσεις για νέες μονάδες αερίου, χωρίς ωστόσο να συνοδεύονται από ανακοινώσεις απόσυρσης παλαιότερων μονάδων, προκύπτουν δύο ερωτήματα. Πρώτον, αν όλες οι μονάδες αερίου είναι απαραίτητες για την επάρκεια του συστήματος, και δεύτερον κατά πόσο η οικονομική τους βιωσιμότητα θα απαιτήσει οικονομική στήριξη από έναν τέτοιο μηχανισμό, επιβαρύνοντας έτσι τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας των καταναλωτών.

Προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος τόσο μιας αχρείαστης επιβάρυνσης των καταναλωτών και της εθνικής οικονομίας, όσο και ενός πιθανού εκτροχιασμού από τους εθνικούς κλιματικούς στόχους, είναι σημαντικό να διερευνηθεί προσεκτικά η αναγκαιότητα και οι προϋποθέσεις θέσπισης ενός τέτοιου μηχανισμού διασφάλισης επάρκειας ισχύος, καθώς και τα επιμέρους χαρακτηριστικά του.

Η ανάλυση της ισχύουσας νομοθεσίας και των παραδειγμάτων από άλλες χώρες της Ευρώπης έδειξε ότι:

Η ανάγκη για έναν νέο μηχανισμό ισχύος πρέπει πρώτα από όλα να αποδειχθεί βάσει μελέτης επάρκειας ισχύος που εκπονείται σύμφωνα με συγκεκριμένη μεθοδολογία.
Η ελαχιστοποίηση του κόστους για τους τελικούς καταναλωτές πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των κρατών μελών όταν σχεδιάζουν μηχανισμούς ισχύος.
Οι μηχανισμοί ισχύος με τη μικρότερη οικονομική επιβάρυνση είναι τα στρατηγικά αποθέματα, όπου οι συμμετέχουσες μονάδες αποσύρονται από την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και άρα παύουν να επηρεάζουν τις τιμές.
Την μερίδα του λέοντος στους μηχανισμούς διασφάλισης επάρκειας ισχύος στην Ευρώπη την περίοδο 2015-2024 κατέχουν οι μονάδες ορυκτού αερίου οι οποίες εξασφάλισαν σχεδόν το ήμισυ (48% ή €43.5 δις) των συνολικών αμοιβών ύψους €90 δις.
Τα αποτελέσματα ωστόσο των τελευταίων δημοπρασιών σε 6 χώρες της Ευρώπης δείχνουν μια στροφή προς τη στήριξη καθαρών μορφών ευελιξίας (μπαταρίες, ΑΠΕ, διασυνδέσεις, απόκριση ζήτησης) με αποτέλεσμα οι αμοιβές τους αθροιστικά να φτάσουν τα €24.6 δις.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο η στήριξη σε νέα συστήματα μπαταριών το 2025, άγγιξε τα 1.8 GW, αυξημένη κατά 80% σε σχέση με την αντίστοιχη δημοπρασία του 2024. Παρόμοια τάση παρατηρήθηκε και στην απόκριση της ζήτησης (1.8 GW και αύξηση 64%), ενώ σε καμία από τις δύο δημοπρασίες δεν στηρίχθηκαν νέες μονάδες αερίου.
Στην Πολωνία, στην τελευταία δημοπρασία του 2024, από τα συνολικά 12 GW ισχύος που εξασφάλισαν συμβόλαια, τα 2.5 GW αντιστοιχούν σε συστήματα μπαταριών, ενώ εκτιμάται ότι περίπου 1.7 GW μονάδων ορυκτού αερίου δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν συμβόλαια λόγω υψηλότερου κόστους και χαμηλότερης ανταγωνιστικότητας.
Στην Ιταλία, στην τελευταία δημοπρασία του 2025, για πρώτη φορά οι μπαταρίες ανταγωνίστηκαν υφιστάμενες μονάδες αερίου. Εκτιμάται ότι εξασφάλισαν συμβόλαια 900 MW συνολικά, ενώ από τα 594 MW νέων μονάδων παροχής ισχύος που κέρδισαν στήριξη στην ίδια δημοπρασία, το 95% (564 ΜW) αντιστοιχεί σε συστήματα μπαταριών.

«Για να είναι επιτυχημένος ένας νέος μηχανισμός διασφάλισης επάρκειας ισχύος, αφού αποδειχθεί αναγκαίος, πρέπει να σχεδιαστεί με στόχο την κάλυψη των αναγκών της χώρας και τη συμβατότητα με τους εθνικούς κλιματικούς στόχους, και όχι θέτοντας ως προτεραιότητα την οικονομική βιωσιμότητα επενδύσεων αμφίβολης χρησιμότητας για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας», δήλωσε η Ιωάννα Σούκα, αναλύτρια πολιτικής για το Green Tank.

«Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί με γνώμονα τις πλέον πρόσφατες τάσεις στην Ευρώπη που δείχνουν ότι οι μηχανισμοί στρατηγικών αποθεμάτων και οι καθαρές μορφές ευελιξίας οδηγούν σε χαμηλότερο κόστος για τους τελικούς καταναλωτές», δήλωσε ο Νίκος Μάντζαρης, αναλυτής πολιτικής για το Green Tank.