Το μπλακάουτ στην Ιβηρική ανέδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο τη σημασία που θα έχουν από εδώ και στο εξής τα ηλεκτρικά δίκτυα, καθώς οι ΑΠΕ θα αρχίσουν κυριαρχούν όλο και περισσότερο στα ενεργειακά συστήματα των κρατών, στον δρόμο για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Σε αυτό το πλαίσιο, οι επενδύσεις που θα χρειαστούν για τα δίκτυα της Ευρώπης είναι τεράστιες, ενώ υπεύθυνοι φορείς για τη δρομολόγησή τους είναι οι διαχειριστές των συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ή TSOs). Σε έκθεση που δημοσίευσαν οι οργανισμοί Beyond Fossil Fuels, Ember, E3G και Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA) διερεύνησαν 32 TSOs σε 28 ευρωπαϊκές χώρες. Η έκθεση δείχνει ξεκάθαρα πως τα δίκτυα αποτελούν αυτή τη στιγμή ένα βασικό εμπόδιο (bottleneck) για την ανάπτυξη καθαρής οικονομίας στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι τα ηλεκτρικά δίκτυα βρίσκονται ψηλά στην πολιτική ατζέντα, η κλίμακα της πρόκλησης είναι τεράστια. Μία συντηρητική εκτίμηση δείχνει ότι υπάρχουν 1.700 GW ανανεώσιμων και υβριδικών έργων σε αναμονή σύνδεσης με το δίκτυο σε 16 χώρες. Αυτά τα έργα αντιπροσωπεύουν επενδύσεις αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ που παραμένουν ανεκμετάλλευτες, παρεμποδίζοντας έτσι την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης.

Ο συνδυασμός «γερασμένων» δικτύων και ταχείας εισόδου ΑΠΕ στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης έχει οδηγήσει σε πολύ μεγάλες περικοπές καθαρής ενέργειας από τους TSOs, προκειμένου να διατηρήσουν την ευστάθεια του συστήματος. Αυτές οι περικοπές ενέχουν τεράστιο οικονομικό κόστος για τους επενδυτές και για την οικονομία. Σύμφωνα με την έκθεση, οι περικοπές μόνο σε επτά χώρες για την περίοδο 2023-2024 κόστισαν συνολικά 7,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, αρκετοί TSOs σχεδιάζουν επενδύσεις με βάση δεδομένα του παρελθόντος που δεν αντανακλούν τις πραγματικές ανάγκες που υπάρχουν. Η έκθεση προτείνει να υπάρξει ένας συνδυασμός των βέλτιστων πρακτικών από κάθε χώρα, ώστε να πορευτούν οι TSOs προς αυτήν την κατεύθυνση, ενώ τονίζει την ανάγκη να υπάρξει εντός Ευρώπης πιο ισχυρή διακυβέρνηση και εποπτεία των TSOs, για να διασφαλιστεί ότι ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της πράσινης μετάβασης των ηλεκτρικών συστημάτων και της οικονομίας.

Μέσα στην έκθεση αναφέρονται κάποιες επιμέρους πρακτικές που παρατηρούνται σε κράτη της Ευρώπης. Ενδεικτικά, αναφέρεται πως τρεις χώρες εφαρμόζουν προσεγγίσεις που δίνουν προτεραιότητα σε έργα στρατηγικής σημασίας. Μεταξύ αυτών των χωρών βρίσκεται και η Ελλάδα, όπου, σύμφωνα με την έκθεση, προωθεί τη σύνδεση αιολικών πάρκων ώστε να εξισορροπηθεί η υφιστάμενη ισχύς σε φωτοβολταϊκά. Στη Λιθουανία, από την άλλη, η χωρητικότητα του δικτύου δεσμεύεται βάσει συστήματος προτεραιότητας, που τοποθετεί πρώτα τα στρατηγικά έργα (όπως αυτά που εντοπίζονται στα εθνικά προγράμματα ενεργειακής ανάπτυξης). Ακολουθούν έργα ΑΠΕ υπό ειδικές νομικές διατάξεις (όπως φωτοβολταϊκά σε στέγες), στη συνέχεια έργα που συνδυάζουν ΑΠΕ με συστήματα αποθήκευσης, κατόπιν έργα αυτοπαραγωγών (prosumers), έπειτα πηγές ενέργειας χωρίς αποθήκευση και, τέλος, τα «γενικά έργα ΑΠΕ». Στη Λετονία, για να διαφοροποιηθεί το χαρτοφυλάκιο ΑΠΕ πέραν των φωτοβολταϊκών, εισάγονται κριτήρια που ενθαρρύνουν ένα πιο ασφαλές ενεργειακό μείγμα.

Όπως επισημαίνεται, οι δημόσιοι θεσμοί σε επίπεδο ΕΕ δείχνουν μετριοπαθή οικονομική στήριξη προς τους ευρωπαϊκούς TSOs. Η έκθεση αναφέρει ως παραδείγματα οικονομικής στήριξης την πράσινη «πιστωτική διευκόλυνση» ύψους 650 εκατ. ευρώ που πρόσφερε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) στον βελγικό TSO, Elia Transmission Belgium (ETB), τον Οκτώβριο του 2024. Αντίστοιχα, από το 2023, ο ΑΔΜΗΕ έχει πάρει δάνειο 690 εκατ. ευρώ από την ΕΤΕπ, ποσό που αντιπροσωπεύει πάνω από το ήμισυ του συνολικού του δανεισμού, ενώ η ΕΤΕπ επίσης ενέκρινε «πράσινο» δάνειο 450 εκατ. ευρώ για την υποστήριξη της REN στην αναβάθμιση του δικτύου μεταφοράς της. Υπάρχουν και περιπτώσεις άμεσης επιχορήγησης TSOs από την ΕΕ. Τον Δεκέμβριο του 2022, η Terna έλαβε συνολική επιχορήγηση €307 εκατ. μέσω του προγράμματος “Connecting Europe Facility” (CEF) για τη στήριξη του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ιταλίας-Τυνησίας.

Οι αυξανόμενες επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξήσουν τα καθαρά χρέη των TSOs, αλλά θα διασφαλίσουν ένα ισχυρότερο και πιο ανθεκτικό δίκτυο, κατάλληλο για υψηλότερο ποσοστό μεταβλητών ΑΠΕ, τονίζει η έκθεση. Παράλληλα, εξετάστηκε και η αναφορά των TSOs στην κλιματική αλλαγή. Συνολικά, μόνο 13 από τους εξεταζόμενους TSOs έχουν δεσμεύσεις ή στόχους για το κλίμα, με διαφορετικά επίπεδα φιλοδοξίας. Αυτά συνήθως συσχετίζονται με κυβερνητικούς ή ρυθμιστικούς στόχους, αλλά όχι πάντα. Για παράδειγμα, η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Γερμανίας αναφέρεται σε δέσμευση για κλιματική ουδετερότητα, αλλά δεν εντοπίστηκαν αντίστοιχοι στόχοι για τους γερμανικούς TSOs Transnet και Amprion. Αντίστοιχα, η ελληνική ΡΑΑΕΥ δεν κάνει αναφορά σε στόχους για το κλίμα, ενώ ο ΑΔΜΗΕ στοχεύει στην επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα έως το 2050, σημειώνει η έκθεση.

Αξίζει να σημειωθεί πως τον εκσυγχρονισμό των δικτύων της Ευρώπης προωθεί πλέον και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με προτάσεις που ενέκρινε την Τρίτη, ωθεί την Κομισιόν να ετοιμάσει σχέδιο δράσης για τα δίκτυα και καλεί για την εφαρμογή του, ώστε να ενισχυθεί ενεργειακά η Ευρώπη και να αυξηθεί η διασυνοριακή μεταφορική ικανότητα ηλεκτρικής ενέργειας.

Πώς προχωρά η αναβάθμιση του ελληνικού συστήματος μεταφοράς από τον ΑΔΜΗΕ

Ο ΑΔΜΗΕ αναπτύσσει και υλοποιεί αυτήν την περίοδο μεγάλα έργα αναβάθμισης του ελληνικού συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως έχει γράψει το energygame.gr, μέσα στο έτος αναμένεται να ολοκληρωθεί η αναβάθμιση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων Ζακύνθου, Κεφαλονιάς και Λευκάδας. Πέρσι, ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός για το έργο της αναβάθμισης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων Κεφαλονιάς – Ζακύνθου και Λευκάδας – Κεφαλονιάς, συνολικού κόστους 99,8 εκατ. ευρώ και υπεγράφη η σύμβαση με ανάδοχο την εταιρεία FULGOR Μ.Α.Ε. – Ελληνική Βιομηχανία Καλωδίων. Το συνολικό μήκος της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κεφαλονιάς – Ζακύνθου θα ανέλθει σε 20,4 χλμ. και της Λευκάδας – Ζακύνθου σε 14,8 χλμ.

Σε φάση ολοκλήρωσης βρίσκονται οι τελικές δοκιμές και έλεγχοι του εξοπλισμού στον Σταθμό Μετατροπής Δαμάστας – Ηρακλείου, εξέλιξη που σηματοδοτεί την έναρξη της δοκιμαστικής λειτουργίας της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Αττικής. Η διοίκηση του ΑΔΜΗΕ και της θυγατρικής εταιρείας και φορέα υλοποίησης του μεγάλου ενεργειακού έργου, Ariadne Interconnection, επιθεώρησαν πρόσφατα τις ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις στη Δαμάστα, οι οποίες αυτές τις ημέρες αναμένεται να ηλεκτριστούν, ξεκινώντας την έγχυση άεργης ισχύος στο σύστημα της Κρήτης. Πριν μερικές ημέρες εγκρίθηκαν και οι περιβαλλοντικοί όροι για το έργο «Γραμμή Μεταφοράς (ΓΜ) Υψηλής Τάσης 150 kV Χανιά-Δαμάστα συνολικού μήκους 101,3 km δια μέσου και εντός των ορίων των Δήμων Χανίων, Αποκορώνου, Ρεθύμνης, Αμαρίου, Μυλοποτάμου και Μαλεβιζίου με φορέα την εταιρεία ΑΔΜΗΕ ΑΕ», το οποίο είναι συνοδό έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Αττικής.

Τέλος, αναφορικά με την ηλεκτρική διασύνδεση Κορίνθου – Κω, μέχρι τις 30 Μαΐου έχει παραταθεί η προθεσμία για την υποβολή προσφορών για τον διαγωνισμό που αφορά την προμήθεια και εγκατάσταση καλωδιακών συστημάτων συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (HVDC), καθώς και δύο Σταθμών Μετατροπής, που θα κατασκευαστούν στα δύο άκρα της ηλεκτρικής διασύνδεσης. Τον Νοέμβριο 2024 προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός και έκτοτε έχουν δοθεί παρατάσεις. Η διάρκεια της κατασκευαστικής φάσης έχει οριστεί σε 36 μήνες από την υπογραφή της σύμβασης.

Διαβάστε ακόμη