Σε μυστήριο που θυμίζει αστυνομική λογοτεχνία εξελίσσεται η εύρεση της αιτίας για το ολοκληρωτικό μπλακάουτ που υπέστη η Ισπανία και η Πορτογαλία το μεσημέρι της Δευτέρας και προκάλεσε χάος στην Ιβηρική χερσόνησο. Οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη ενώ ήδη τις τελευταίες δύο μέρες έχουν ακουστεί διάφορα σενάρια για την αιτία του μπλακάουτ τα οποία κυμαίνονται από κυβερνοεπίθεση μέχρι σπάνια ατμοσφαιρικά φαινόμενα. Την ίδια στιγμή, το θέμα απόκτησε και πολιτικές διαστάσεις, καθώς στην Πορτογαλία -όπου σε λίγες ημέρες διεξάγονται εκλογές-,η κυβέρνηση έσπευσε να καταλογίσει ευθύνες στις ισπανικές αρχές, ενώ η κυβέρνηση της Μαδρίτης δια στόματος του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ φοβούμενη τη δαιμονοποίηση των ΑΠΕ έσπευσε να αποφανθεί ότι δεν ευθύνεται η “πράσινη υπερπαραγωγή” για το συμβάν.

Σε κάθε περίπτωση, το πρώτο μεγάλο μπλακάουτ της εποχής της πράσινης ενέργειας -όπως πολλοί το χαρακτήρισαν- φέρνει στο προσκήνιο με εμφατικό τρόπο τους κινδύνους που εγείρονται για την ευστάθεια των ηλεκτρικών συστημάτων όλων των χωρών με υψηλή διείσδυση ΑΠΕ -στα οποία περιλαμβάνεται προφανώς και η Ελλάδα- σε συνθήκες  χαμηλής ζήτησης και υπερπροσφοράς ΑΠΕ.  Και ασφαλώς “φωτίζει” την κατάσταση αυξημένης εγρήγορσης στην οποία βρίσκονται οι Διαχειριστές των δικτύων, που αντιμετωπίζουν την κατάσταση με μαζικές περικοπές πράσινης ενέργειας. Το εν λόγω “εργαλείο”  -σε συνδυασμό με περιορισμούς στις εισαγωγές-  κράτησε όρθιο το σύστημα τις δύσκολες ημέρες των αργιών του Πάσχα και ενεργοποιείται εκ νέου με αυξημένη ένταση ενόψει της Πρωτομαγιάς, καθώς οι καιρικές συνθήκες των τελευταίων ημερών (ηλιοφάνεια σε συνδυασμό με θυελλώδεις ανέμους) “μεταφράζονται” σε υψηλή παραγωγή τόσο από τα φωτοβολταϊκά όσο και τα αιολικά και κατ’ επέκταση ανάγκη για υψηλές περικοπές.

Οι άμυνες της Ελλάδας και η κινητοποίηση ενόψει Πρωτομαγιάς

Στο ερώτημα πάντως κατά πόσο κινδυνεύει το ηλεκτρικό δίκτυο της Ελλάδας από ένα “ιβηρικού τύπου” μπλακάουτ, αρμόδιοι παράγοντες με άριστη γνώση του ζητήματος αναφέρουν στο energygame.gr ότι «Έχουμε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να αποφευχθούν διακοπές έγχυσης ενέργειας από μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είτε ΑΠΕ είτε συμβατικής μορφής. Γι’ αυτό θεωρούμε ότι έχει ελαττωθεί σοβαρά η πιθανότητα διαταραχής στην ευστάθεια των συστημάτων που θα οδηγούσε ενδεχομένως ακόμα και σε μπλακάουτ». Την εγρήγορση διαρκείας των ελληνικών αρχών αναδεικνύει και η δήλωση του Μάνου Μανουσάκη, Πρόεδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου του ΑΔΜΗΕ που μιλώντας στον Real FM, τόνισε πως «δεν υπάρχει ποτέ τέλος συναγερμού για την ασφαλή ηλεκτροδότηση της χώρας». Πρόσθεσε δε πως οι αρμόδιοι φορείς βρίσκονται σε πλήρη εγρήγορση 365 ημέρες τον χρόνο για να διασφαλίσουν τη σταθερότητα και την ασφάλεια του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος. Συνέστησε, δε, ψυχραιμία και υπομονή, εν αναμονή των εξηγήσεων από τον ισπανικό διαχειριστή για τα ακριβή αίτια του περιστατικού. «Είναι φυσιολογικό να κυκλοφορούν φήμες μετά από ένα τέτοιο συμβάν, όμως οι εικασίες βλάπτουν την κοινωνική ηρεμία», σημείωσε.

Ανεξάρτητα από τις αιτίες του μπλακάουτ στην Ισπανία, γεγονός είναι ότι στην παρούσα φάση το σύστημα στην Ελλάδα βρίσκεται υπό συνεχή πίεση λόγω της υπερπαραγωγής των ΑΠΕ σε συνθήκες χαμηλής ζήτησης. Ενδεικτικά σήμερα από τις 11 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα καταγράφονται μηδενικές/αρνητικές τιμές στο Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, με τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής να προσεγγίζει το 70%. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται σήμερα και την Πρωτομαγιά να έχουμε μια επανάληψη της εικόνας των ημερών του Πάσχα και γι’ αυτό οι αρμόδιες αρχές βρίσκονται ξανά σε κατάσταση επιφυλακής. Ο ΑΔΜΗΕ εξέδωσε χθες (Τρίτη 29 Απριλίου) νέα προειδοποίηση προς τους παραγωγούς ΑΠΕ της Ομάδας Β να “σβήσουν” χειροκίνητα τα έργα τους, καθώς όπως αναφέρθηκε αναμένεται….υπερπλεόνασμα πράσινης ενέργειας εξαιτίας της υψηλής παραγωγής τόσο των αιολικών όσο και των φωτοβολταϊκών. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΑΔΜΗΕ μεταξύ 11 – 13.30 το μεσημέρι, η μέγιστη ωριαία περίσσεια ενέργειας θα προσεγγίζει σήμερα τις 6 Γιγαβατώρες, ενώ για όλη την ημέρα θα αγγίξει τις  40 GWh. Παρόμοια επίδοση κατεγράφη και χθες με 37,95 Γιγαβατώρες και οι μετεωρολογικές προβλέψεις για την αργία της Πρωτομαγιάς. παραπέμπουν σε….δελτίο υψηλών περικοπών.

Η…καταιγίδα των σεναρίων για το μπλακάουτ στην Ιβηρική

Επιστρέφοντας στην Ιβηρική και στο μπλακάουτ στην Ισπανία και την Πορτογαλία που προκάλεσε πρωτοφανές χάος, δίνουν και παίρνουν τα σενάρια για τις αιτίες του το προκάλεσαν. «Στα περισσότερα από 40 χρόνια που βρίσκομαι σε αυτόν τον τομέα, δεν έχω δει ποτέ κάτι τέτοιο», υπογράμμισε ο Jorge Fabra, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Red Eléctrica για μια δεκαετία, σύμφωνα με την El Pais. Το περιστατικό προκάλεσε συναγερμό σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο, αν και η «έκθεση» των υπολοίπων χωρών στο συμβάν ήταν περιορισμένη, με αποτέλεσμα να μην καταγραφούν ευρύτερες επιπτώσεις στα δικά τους ηλεκτρικά συστήματα.

Ο πρώτος που ανέφερε επίσημα το ενδεχόμενο της κυβερνοεπίθεσης ήταν ο πρόεδρος της Αυτόνομης Κυβέρνησης της Ανδαλουσίας, Χουάν Μανουέλ Μορένο Μπονίγια, ο οποίος υποστήριξε σύμφωνα με την El Pais ότι «όλα δείχνουν ότι ένα μπλακάουτ τέτοιας έκτασης μπορεί να οφείλεται μόνο σε κυβερνοεπίθεση». Επικαλέστηκε μάλιστα πληροφορίες που του μεταβίβασε το περιφερειακό κέντρο κυβερνοασφάλειας. Ωστόσο, αρκετά επίσημα χείλη έσπευσαν να απορρίψουν αυτό το ενδεχόμενο.

Ο Εντουάρντο Πριέτο, επικεφαλής υπηρεσιών της Red Eléctrica ή REE, του διαχειριστή του ισπανικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, δήλωσε την Τρίτη ότι οι προκαταρκτικές έρευνες «μας επιτρέπουν να αποκλείσουμε ένα περιστατικό κυβερνοασφάλειας». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι δεν υπάρχει ένδειξη πως «υπήρξε οποιουδήποτε είδους διείσδυση στο σύστημα ελέγχου της Red Eléctrica». Το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης απέρριψε και η πορτογαλική κυβέρνηση. «Στην Πορτογαλία, δεν έχουμε καμία πληροφορία που να σχετίζεται με κυβερνοεπίθεση ή εχθρική ενέργεια σε αυτό το στάδιο», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Αντόνιο Λεϊτάο Αμάρο. Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Λουίς Μοντενέγκρο, ανέφερε, πάντως, ότι το πρόβλημα που επέφερε το μπλακάουτ προήλθε από την Ισπανία.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τερέσα Ριμπέρα, δήλωσε τη Δευτέρα από τις Βρυξέλλες, σχετικά με το μπλακάουτ, ότι έπειτα από επικοινωνία με τις ισπανικές και πορτογαλικές αρχές, «δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι προκλήθηκε σκόπιμα». Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός της Πορτογαλίας από το 2015 έως το 2024, δήλωσε επίσης ότι «δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι επρόκειτο για κυβερνοεπίθεση», αλλά προειδοποίησε ότι η τελική αιτία παραμένει ακόμη ασαφής. Το Εθνικό Κρυπτολογικό Κέντρο, που υπάγεται στο Εθνικό Κέντρο Πληροφοριών (CNI) της Ισπανίας, περιορίστηκε τη Δευτέρα στο να διαβεβαιώσει ότι ερευνά την υπόθεση κυβερνοεπίθεσης.

Ένα άλλο σενάριο, όπως προαναφέρθηκε, αφορούσε σε «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» που προκάλεσε αναστάτωση στο δίκτυο και οδήγησε σε γενικό μπλακάουτ. Αρχικά, έγινε γνωστό πως το σενάριο αυτό διέδιδε η REN, ο διαχειριστής του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας της Πορτογαλίας. Ωστόσο, η REN διέψευσε ότι βρίσκεται πίσω από αυτόν τον ισχυρισμό που της αποδόθηκε. Το σενάριο του ατμοσφαιρικού φαινομένου απέρριψε και η εθνική μετεωρολογική υπηρεσία της Ισπανίας, Aemet. «Κατά τη διάρκεια της 28ης Απριλίου, δεν εντοπίστηκαν ασυνήθιστα μετεωρολογικά ή ατμοσφαιρικά φαινόμενα, ούτε παρατηρήθηκαν απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας στο δίκτυο των μετεωρολογικών μας σταθμών», ανέφερε.

Ορισμένοι σχολιαστές εικάζουν ότι το δίκτυο ίσως υπερφορτώθηκε από την ποσότητα της ηλιακής και αιολικής ενέργειας που ήταν διαθέσιμη. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ντάνιελ Μιούιρ, αναλυτή ευρωπαϊκής ενέργειας στην S&P Global, «η φύση και η κλίμακα της διακοπής καθιστούν απίθανο το ενδεχόμενο η ποσότητα των ανανεώσιμων να ήταν η αιτία, καθώς το ισπανικό δίκτυο υπόκειται συχνά σε πολύ υψηλά επίπεδα τέτοιας παραγωγής». Παράλληλα, ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, απέκλεισε και αυτός, σε ομιλία που έδωσε, το ενδεχόμενο η διακοπή να οφείλεται σε υπερπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Σύμφωνα, πάντως, με δημοσίευμα του Bloomberg, η δήλωση αυτή προκάλεσε αίσθηση στην Ισπανία, αφού νωρίτερα ο Ισπανός πρωθυπουργός είχε τονίσει πως «όλα τα σενάρια είναι στο τραπέζι».

Δήλωσε, δε, πως οι έρευνες για τα αίτια της διακοπής βρίσκονται σε εξέλιξη και δεσμεύτηκε να φτάσει «στη ρίζα του προβλήματος» και να προχωρήσει στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να αποφευχθεί η επανάληψή του στο μέλλον. Η κυβέρνηση έχει συστήσει επιτροπή για να διερευνήσει το περιστατικό, όπως ανέφερε, και θα εξετάσει επίσης τον ρόλο των ιδιωτικών ενεργειακών εταιρειών. Έρευνες ξεκινάει και το Ανώτατο Ποινικό Δικαστήριο της Ισπανίας, Audiencia Nacional, για να διαπιστώσει αν ενδέχεται να διαπράχθηκε κυβερνοεπίθεση κατά κρίσιμων ισπανικών υποδομών. Ανακοινώνοντας την έναρξη της έρευνας, δικαστής του δικαστηρίου ανέφερε ότι «η κυβερνοτρομοκρατία είναι μεταξύ των πιθανών εξηγήσεων» για το μπλακάουτ. Από την πλευρά της, η Πορτογαλία θα ζητήσει από τον ACER να βοηθήσει σε ανεξάρτητη έρευνα για το μπλακάουτ.

Διαβάστε ακόμη