Την Τετάρτη το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με τον Κανονισμό για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου. Η συμφωνία προβλέπει μια περίοδο μετάβασης, με τις ροές ρωσικού αερίου προς την ΕΕ να διακόπτονται τελείως το αργότερο έως 1η Νοεμβρίου του 2027. Αν και η ηγεσία της Κομισιόν θέλησε να δώσει επικοινωνιακά το μήνυμα πως η Ένωση βαδίζει ολοταχώς προς απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, εντούτοις οι διατάξεις της συμφωνίας που γνωστοποιήθηκε δημιούργησαν μερικά εύλογα ερωτήματα σε σχέση με την αποτελεσματικότητα του σχεδίου απεξάρτησης.

Αρχικά, ορίζεται πως βάσει της νομοθεσίας θα πρέπει να υποβάλλονται πληροφορίες για το φυσικό αέριο που εισάγουν τα κράτη μέλη της Ένωσης, λίγες μέρες πριν την εισαγωγή του. Ωστόσο, συμφωνήθηκε ότι η διαδικασία λήψης προηγούμενης άδειας δεν θα εφαρμόζεται σε εισαγωγές από χώρες που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, όπως μεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου που εξήγαγαν άνω των 5 δισ. κυβικών μέτρων στην ΕΕ το 2024 και που απαγορεύουν ή περιορίζουν οι ίδιες τις εισαγωγές ρωσικού αερίου, ή χώρες χωρίς σχετική υποδομή εισαγωγής. Με βάση τη συνεχή παρακολούθηση τελωνείων και αρχών αδειοδότησης, η Επιτροπή μπορεί να επικαιροποιεί τον κατάλογο των εξαιρούμενων χωρών και να αφαιρεί χώρες σε περίπτωση τεκμηριωμένης καταστρατήγησης. Παράλληλα, παρέμεινε στο κείμενο ρήτρα αναστολής, η οποία επιτρέπει την προσωρινή παύση εφαρμογής του Κανονισμού σε περίπτωση αιφνίδιας εξέλιξης που απειλεί την ενεργειακή ασφάλεια ενός ή περισσότερων κρατών μελών.

Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με αναλυτές, προκύπτουν κάποια ερωτήματα. Αρχικά, υπό ποιους όρους μπορεί να αρθεί προσωρινά η απαγόρευση; Θα μπορεί η Ουγγαρία και η Σλοβακία να κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης αμέσως μετά την έναρξη της απαγόρευσης; Ποια θα είναι η επίπτωση της διέλευσης ρωσικού αερίου μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς άλλες χώρες (συμπεριλαμβανομένης της Σερβίας); Επιπλέον, πώς θα καθιερωθεί ο μηχανισμός εγγύησης προέλευσης; Θα μπορούσαν ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ να αμφισβητήσουν τη νέα νομοθεσία; Ταυτόχρονα, ποιες θα είναι οι νομικές συνέπειες σε σχέση με τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια; Μπορούν να ενεργοποιηθούν ρήτρες ανωτέρας βίας;

Μεγάλο ερώτημα παραμένει το πόσο υψηλά θα είναι τα πρόστιμα για τη μη συμμόρφωση, αλλά θα χρειαστεί το τελικό κείμενο για να εξαχθούν συμπεράσματα. Αν τα πρόστιμα είναι πολύ χαμηλά, η Ρωσία θα μπορούσε απλώς να κάνει αρκετή έκπτωση στο αέριό της ώστε να καλύπτει το κόστος του προστίμου, παρόμοια με αυτό που κάνει με το πετρέλαιό της για να το κρατάει κάτω από το πλαφόν της G7.

Αναλυτές τονίζουν επίσης πως Συμβούλιο και Ευρωκοινοβούλιο υπέκυψαν στις πιέσεις λόμπι της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας και η συμφωνία ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για «ξέπλυμα» ρωσικού αερίου μέσω της Τουρκίας. Οι έλεγχοι για την προέλευση του εισαγόμενου αερίου από την Τουρκία θα αφαιρεθούν ουσιαστικά για τους κυριότερους εξαγωγείς αερίου προς την ΕΕ, κυρίως το Αζερμπαϊτζάν. Αυτό πρακτικά αφήνει περιθώριο για «ξέπλυμα» ρωσικού αερίου μέσω του δικτύου της BOTAS στην Τουρκία.

Ουγγαρία και Σλοβακία εξετάζουν να στραφούν νομικά εναντίον της απόφασης

Αξίζει να σημειωθεί πως έντονα δυσαρεστημένες από τη συμφωνία που επιτεύχθηκε εντός ΕΕ ήταν η Ουγγαρία και η Σλοβακία. Όπως αναφέρει το Montel, το προσωρινό κείμενο που συμφωνήθηκε διατήρησε μια διάταξη που επιτρέπει την προσωρινή αναστολή της απαγόρευσης σε περίπτωση αιφνίδιων απειλών για την ασφάλεια του εφοδιασμού, αλλά ο ΥΠΕΞ της Ουγγαρίας, Σιγιάρτο, χαρακτήρισε το μέτρο «δικτατορική επιβολή των Βρυξελλών». Η συγκεκριμένη διάταξη είχε συμπεριληφθεί αρχικά για να κατευνάσει χώρες χωρίς πρόσβαση σε θάλασσα, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία, που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο μέσω του αγωγού Turkstream και έχουν εκφράσει έντονα την αντίθεσή τους στο σχέδιο σταδιακής κατάργησης, προσθέτει. Ωστόσο, ο Ούγγρος υπουργός δήλωσε ότι το μέτρο θα μπορούσε να πλήξει την «ενεργειακή ασφάλεια» της χώρας, προειδοποιώντας πως δεν μπορεί να συμμορφωθεί.

«Η αποδοχή και εφαρμογή αυτού… είναι αδύνατη από την οπτική της Ουγγαρίας», είπε. «Χωρίς ενεργειακούς φορείς που προέρχονται από τη Ρωσία, φυσικά… η Ουγγαρία δεν μπορεί να τροφοδοτηθεί με ασφάλεια με επαρκείς ποσότητες αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου». Μάλιστα, η Ουγγαρία, και πιθανώς η Σλοβακία, εξετάζουν την επιλογή να στραφούν νομικά ενάντια στη συγκεκριμένη συμφωνία μόλις επισημοποιηθεί, με το επιχείρημα πως παραβιάζει τις ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ και ότι είναι ένα μέτρο κυρώσεων που μεταμφιέζεται ως εμπορική πολιτική.

Διαβάστε ακόμη