Οι υψηλές χρεώσεις διαμετακόμισης, τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που διατηρούν ακόμα με την Gazprom χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και η καθυστέρηση στην κατασκευή κρίσιμων «κρίκων» της υποδομής στη Βουλγαρία είναι τα τρία βασικότερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για να δείξει τη δυναμική του ο Κάθετος Διάδρομος Φυσικού Αερίου. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα ειδικής μελέτης του Ενεργειακού Συνδέσμου των ΗΠΑ (United States Energy Association- USEA), ενός εκ των μεγαλύτερων think tank των ΗΠΑ (με επικεφαλής τον πρώην υφυπουργό Ενέργειας στην προηγούμενη κυβέρνηση Τραμπ Μαρκ Μενέζες), το οποίο συνεργάζεται με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ για την προώθηση των αμερικανικών ενεργειακών συμφερόντων εκτός συνόρων.
Η μελέτη εντάσσεται στο «κάδρο» του ζωηρού ενδιαφέροντος της αμερικανικής κυβέρνησης για τον Κάθετο Διάδρομο ως στρατηγικής σημασίας όδευσης για την μεταφορά αμερικανικού LNG με αφετηρία τα δυο τερματικά της Ελλάδας (Ρεβυθούσα, FSRU Αλεξανδρούπολης) στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης έως την Ουκρανία, το οποίο διατυπώθηκε τόσο κατά τη χθεσινή συνάντηση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου με τον Αμερικανό ομόλογό του Κρις Ράιτ στη Νέα Υόρκη, όσο και κατά την επίσκεψη του Υπουργού Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκαμ στην Ελλάδα στις αρχές του μήνα. Και δημοσιεύεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, καθώς η υπέρβαση των προβλημάτων που ταλανίζουν τον Κάθετο Διάδρομο αναδεικνύεται ως βασικό ζητούμενο, πολλώ δε μάλλον μετά την περιορισμένη επιτυχία που είχαν -μέχρι στιγμής- οι προσπάθειες εμπορικής αξιοποίησης της όδευσης μέσω του προϊόντος Route 1 που ανέπτυξαν οι Διαχειριστές Συστημάτων Φυσικού Αερίου που εμπλέκονται στο project, προεξάρχοντος του ελληνικού ΔΕΣΦΑ.
Πώς θα ξεκλειδωθεί το δυναμικό του Κάθετου Διαδρόμου
«Αν και ο Κάθετος Διάδρομος είναι τεχνικά βιώσιμος και στρατηγικά ελκυστικός, υπάρχουν αρκετά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για να απελευθερωθεί η πλήρης εμπορική του δυναμικότητα» αναφέρεται στη μελέτη της USEA, παραπέμποντας στον σχεδιασμό για μεταφορά τουλάχιστον 10 δισ. κυβικών μέτρων (bcm) αερίου ετησίως, που σχεδιάζεται να αξιοποιηθεί για αέριο μη ρωσικής προέλευσης, πρωτίστως αμερικανικού LNG. Το αμερικανικό think tank καταγράφει στη συνέχεια τα τρία σημαντικότερα εμπόδια:
1.Καθυστέρηση στην υλοποίηση κρίσιμων υποδομών στη Βουλγαρία
«Αν και το ενδιαφέρον εστιάζεται στις υποδομές που είναι κοντά στα ελληνικά σύνορα (σ.σ. αναφορά που μάλλον παραπέμπει στους Σταθμούς Συμπίεσης του ΔΕΣΦΑ σε Αμπελιά και Κομοτηνή που θα ξεκινήσουν να λειτουργούν μέσα στον Οκτώβριο όπως δήλωσε πρόσφατα η Διευθύνουσα Σύμβουλος του Διαχειριστή Μαρία Ρίτα Γκάλι), το πραγματικό «σημείο συμφόρησης» (bottleneck) είναι το σκέλος της διαδρομής εντός της Βουλγαρίας μεταξύ Rupcha και Vetrino, μήκους 61 χλμ», τονίζεται στη μελέτη. «Η ολοκλήρωση αυτού του κομματιού θα ξεκλείδωνε δυναμικότητα σε αντίστροφη ροή στον Διαβαλκανικό Διάδρομο (δηλαδή το παλιό σύστημα αγωγών που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν για τη μεταφορά ρωσικού αερίου προς τα Βαλκάνια και τώρα ανασχεδιάζεται για να αποτελέσει τον κορμό του Κάθετου Διαδρόμου της τάξης των 15 bcm/έτος, επιτρέποντας στο αμερικανικό LNG να φτάσει αποτελεσματικά στην Κεντρική Ευρώπη και τις αποθήκες φυσικού αερίου της Ουκρανίας». Σύμφωνα με την USEA, αυτό το κομμάτι έχει καθυστερήσει εξαιτίας συμφερόντων στη Βουλγαρία που επωφελούνται από τον Turk Stream που ελέγχει η ρωσική Gazprom. Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του Υπουργού Ενέργειας της Βουλγαρίας, το κομμάτι Rupcha-Vetrino θα ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2026.
2.To «αγκάθι» των συμβολαίων της Gazprom στην Κεντρική Ευρώπη
Άλλο ένα εμπόδιο στον «δρόμο» του Κάθετου Διαδρόμου που εντοπίζει η USEA είναι ότι χώρες όπως η Σερβία, η Ουγγαρία και η Βόρεια Μακεδονία συνεχίζουν να βασίζονται σε μακροχρόνιες συμφωνίες προμήθειας και διαμετακόμισης φυσικού αερίου με τη Gazprom Export. Μάλιστα, η Σερβία (που δεν είναι μέλος της ΕΕ) ετοιμάζεται να υπογράψει νέο τριετές συμβόλαιο με την Gazprom για προμήθεια 2,5 bcm /έτος ρωσικού αερίου. Όπως αναφέρεται στη μελέτη, «Μεγάλο μέρος αυτής της εξάρτησης συνδέεται με τον αγωγό Balkan Stream (σ.σ. τον κλάδο του TurkStream που τροφοδοτεί την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη), όπου όλη η δεσμευμένη δυναμικότητα έχει ήδη κατοχυρωθεί μέσω υφιστάμενων συμβολαίων που εξασφαλίζουν τις ρωσικές ροές προς την Ευρώπη. Αυτές οι συμφωνίες ουσιαστικά εξαλείφουν τον ανταγωνισμό, αποκλείουν την πρόσβαση τρίτων μερών και αντίκειται στους κανονισμούς της ΕΕ, οι οποίοι απαιτούν διαφανή και μη-διακριτική κατανομή δυναμικότητας. Παρότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιβάλλει την ανοιχτή πρόσβαση και τη διαφοροποίηση, τέτοια μέτρα από μόνα τους είναι απίθανο να επιλύσουν το πρόβλημα: οι εδραιωμένες συμβατικές δεσμεύσεις, η δυσκολία εφαρμογής υφιστάμενων ρυθμίσεων και η πολιτική απροθυμία να διαταραχθούν οι υφιστάμενες αλυσίδες εφοδιασμού συνεχίζουν να διατηρούν αυτές τις στρεβλώσεις», υπογραμμίζει η USEA, προσθέτοντας ότι η αντιμετώπισή τους θα απαιτήσει μεταβατικές λύσεις αντί για ταχεία καταγγελία των παλαιών συμφωνιών. «Οι νέοι κανονισμοί της ΕΕ απαιτούν έως το 2027 όλο το φυσικό αέριο που εισέρχεται στην ευρωπαϊκή αγορά να συνοδεύεται από πιστοποιητικά που αποδεικνύουν ότι δεν είναι ρωσικής προέλευσης. Αν και αυτό το μέτρο αποτελεί βήμα προς τον περιορισμό της ρωσικής κυριαρχίας, δεν θα επιλύσει το πρόβλημα από μόνος του: τα μακροχρόνια συμβόλαια και οι δεσμευμένες δυναμικότητες στον αγωγό TurkStream/Balkan Stream μέσω του σημείου εισόδου Strandzha 2 στη Βουλγαρία -το μοναδικό λειτουργικό σημείο εισόδου ρωσικού αερίου στην ΕΕ— συνεχίζουν να εγγυώνται τις ρωσικές ροές και να αποκλείουν τους ανταγωνιστές. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 2024–2025, οι ροές μέσω του Strandzha 2 ξεπέρασαν ακόμη και τη τεχνική δεσμευμένη δυναμικότητά του των 56,7 εκατ. κυβικών μέτρων/ημέρα. Επομένως, για να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος απαιτούνται όχι μόνο πιστοποιητικά προέλευσης αλλά και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην κατανομή δυναμικότητας, ισχυρότερη εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού της ΕΕ και την ανάπτυξη εναλλακτικών διαδρομών όπως ο Κάθετος Διάδρομος Φυσικού Αερίου», τονίζεται στη μελέτη. Να σημειωθεί ότι χθες ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Ρόσεν Ζέλιασκοφ δήλωσε ότι η Σόφια θα τερματίσει τη συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσα στο 2026.
3.Οι υψηλές ταρίφες του Κάθετου Διαδρόμου και η μειωμένη εμπορική ελκυστικότητα
Τέλος, ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» του Κάθετου Διαδρόμου, όπως παραδέχονται όλα τα εμπλεκόμενα μέρη είναι οι υψηλές χρεώσεις διαμετακόμισης κατά μήκος του, οι οποίες υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα εναλλακτικών πηγών αερίου συμπεριλαμβανομένου του αμερικανικού LNG που θα μπορούσαν να μεταφερθούν μέσω αυτής της όδευσης. Η μελέτη της USEA τονίζει τα προβλήματα που συνάντησε το Route 1. Ο λόγος για το ειδικό προϊόν που λάνσαραν οι Διαχειριστές Συστήματος Φυσικού Αερίου Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Μολδαβίας και Ουκρανίας για μεταφορά αερίου από Ελλάδα προς Ουκρανίας, το οποίο δεν κατάφερε να προσελκύσει εμπορικό ενδιαφέρον, καθώς τα συνολικά επίπεδα τιμολογίων παραμένουν σημαντικά υψηλότερα σε σχέση με αυτά που εφαρμόζονται σε ανταγωνιστικές διαδρομές. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι εισαγωγές LNG όσο και το αγώγιμο αέριο που διέρχεται από τον Κάθετο Διάδρομο βρίσκονται σήμερα σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με εναλλακτικές διαδρομές, όπως το ρωσικό αέριο που παραδίδεται βάσει παλαιών συμβολαίων ή οι διαδρομές εντός ΕΕ με χαμηλότερα τιμολόγια μεταφοράς. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το μέσο κόστος σήμερα για τη μεταφορά αερίου από την Ελλάδα στην Ουκρανία κινείται στα 9,65 ευρώ/MWh, εκ του οποίου πάνω από το 30% χρεώνεται από την ρουμανική κρατική εταιρεία Transgaz. Στο σενάριο που η Ρουμανία δεχόταν να μειώσει τα τιμολόγια, τότε, το συνολικό κόστος θα μπορούσε να πέσει στο μισό, στα 5,30 €/MWh, όπως υποστηρίζει η συμβουλευτική εταιρεία WECOM. Κάτι που θεωρητικά είναι εφικτό, καθώς, σύμφωνα με την WECOM, η Transgaz δεν επιβαρύνεται με τέλη συμπίεσης, ενώ ταυτόχρονα έχουν αποσβεστεί εδώ και καιρό τα κόστη της Διαβαλκανικής Διαδρομής, την όδευση της οποίας χρησιμοποιεί ο Κάθετος Διάδρομος. Παρόλα αυτά, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η ρουμανική πλευρά αρνείται να μειώσει τις ταρίφες. «Χωρίς διαφανή, κοστοστρεφή τιμολόγηση, ο διάδρομος θα δυσκολευτεί να προσελκύσει εμπόρους και αγοραστές ή να υποστηρίξει εμπορικά βιώσιμες ροές», καταλήγει η μελέτη της USEA, εντοπίζοντας ίσως το σημαντικότερο από τα «μπλόκα» στον Κάθετο Διάδρομο, πάνω στο οποίο εργάζονται εντατικά όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, χωρίς ακόμα να έχει βρεθεί λύση.
Συμπερασματικά, το αμερικανικό ενδιαφέρον από μόνο του δεν αρκεί για να ξεμπλοκάρει τον Κάθετο Διάδρομο, αν οι επενδύσεις κατά μήκος του άξονα, δεν συνοδευτούν από ακόμη χαμηλότερες ταρίφες, οι οποίες με τη σειρά τους θα πρέπει να προσφερθούν για δημοπρασίες μεγαλύτερης διάρκειας και προϊόντα που να είναι πιο ελκυστικά για τους συμμετέχοντες. Το αν και πότε θα συμβεί αυτό, απομένει να φανεί…
Διαβάστε ακόμη
