Ένας εκ των μεγαλύτερων επενδυτών στην Ελλάδα είναι πλέον ο ΑΔΜΗΕ, o οποίος υλοποιεί επενδύσεις που αγγίζουν τα 5,5 δισ. ευρώ, με προοπτική να αυξηθούν περαιτέρω αν μπουν σε φάση υλοποίησης κάποιες από τις πρόσθετες διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Το σχέδιο του δεκαετούς προγράμματος ανάπτυξης 2025-2034 του ΑΔΜΗΕ περιλαμβάνει ηλεκτρικές διασυνδέσεις με σκοπό την ενεργειακή θωράκιση της Ελλάδας αλλά και τη στήριξη της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ για την εκπλήρωση των ευρωπαϊκών και εθνικών στόχων. Στελέχη της ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών και του ΑΔΜΗΕ σε πρόσφατο conference call είχαν σημειώσει πως για το 2024 εκτιμάται ότι οι επενδύσεις θα ανέλθουν στα 790-800 εκατ. ευρώ. Ως αποτέλεσμα, η ρυθμιζόμενη περιουσιακή βάση το 2024 θα διαμορφωθεί στα 2,6 δισ. περίπου.
Η ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα μας σε υψηλότερο επίπεδο πέραν των εθνικών στόχων του 2030 είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δυνατότητα πραγματοποίησης μεγάλης κλίμακας εξαγωγών μέσα από επενδύσεις σε ευέλικτα δίκτυα ηλεκτρικής διασύνδεσης. Προς το παρόν είναι περιορισμένη η δυναμικότητα των δικτύων, ώστε αυτά να ενσωματώσουν τον μαζικό εξηλεκτρισμό νέων τομέων της οικονομίας και να συμβάλουν στην επίτευξη υψηλότερων στόχων μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών. Όπως είχε άλλωστε δηλώσει ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, «οι νέες ΑΠΕ είναι τα δίκτυα».
Για πρώτη φορά οι διασυνδέσεις με ηλεκτρικά συστήματα άλλων χωρών κατέλαβαν κεντρική θέση στο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης (ΔΠΑ) του ΑΔΜΗΕ, ενώ για πρώτη φορά περιλαμβάνονται οι διασυνοριακές διασυνδέσεις Green Aegean Interconnector και Saudi Greek Interconnection, που ξεκίνησε να ωριμάζει ο ΑΔΜΗΕ κατά τη χρονιά που πέρασε. O Διαχειριστής ενέταξε επίσης στο ΔΠΑ εννέα νέα έργα ανάπτυξης του συστήματος. Πρόκειται για νέα έργα γραμμών μεταφοράς και υποσταθμών, καθώς επίσης έργα εγκατάστασης νέου εξοπλισμού σε υφιστάμενους σταθμούς και υποδομές του ΑΔΜΗΕ.
Οι διεθνείς διασυνδέσεις που προωθεί ο ΑΔΜΗΕ, που υπηρετούν τον εθνικό στόχο να καταστεί η Ελλάδα εξαγωγέας πράσινης ενέργειας, προωθώντας παράλληλα τους στόχους της ΕΕ για εξεύρεση νέων ενεργειακών πηγών και επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης. Συνολικά ο ΑΔΜΗΕ μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης διασύνδεσης με τη Βουλγαρία, ωριμάζει νέες διασυνδέσεις με την Ιταλία (1.000 MW) την Αλβανία (1.600 MVA) και την Τουρκία. Πρόκειται για έργα στα βόρεια σύνορα, που πλαισιώνουν τις μεγάλες διασυνδέσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη: Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ (Great Sea Interconnector) και τη νέα ηλεκτρική λεωφόρο μεταξύ Ελλάδας-Γερμανίας, Green Aegean Interconnector.
Όπως αναφέρεται στο Προκαταρκτικό Σχέδιο ΔΠΑ, ο σχεδιασμός για το Green Aegean Interconnector αφορά σε συνολική δυναμικότητα μεταφοράς 3 GW και σε δεύτερο χρόνο στην περαιτέρω ανάπτυξη σε 6 – 9 GW. Η προτεινόμενη όδευση του έργου που έχει αρχική εκτίμηση προϋπολογισμού 8,1 δισ. ευρώ αφορά σε υποθαλάσσια διέλευση από την Ελλάδα μέσω Αδριατικής μέχρι τη Σλοβενία, και στη συνέχεια μέσω χερσαίας διαδρομής προς Αυστρία και Νότια Γερμανία. Βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις με τους εμπλεκόμενους Διαχειριστές Συστήματος Μεταφοράς που έχουν εκφράσει τη βούλησή τους να συνεργαστούν για την ωρίμανση του έργου. Διόλου αμελητέα είναι και η ενεργειακή υποδομή που δρομολογείται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι και η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου GREGY, η οποία θα επιτρέψει την μεταφορά καθαρής ενέργειας που παράγεται στην Βόρεια Αφρική προς τη Ευρώπη, με πύλη εισόδου την Ελλάδα.
Ο ΑΔΜΗΕ σε συνεργασία με τον project promoter ELICA S.A. και τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς της Αιγύπτου EETC, συμβάλλει ενεργά στην ωρίμανση της νέας διασύνδεσης με επόμενο βήμα την εκπόνηση μελετών σκοπιμότητας ως προς τη βέλτιστη τεχνική λύση. Επιπλέον, ο ΑΔΜΗΕ εξετάζει και την επενδυτική συμμετοχή του στο έργο, στη βάση MοU που υπέγραψε το 2023 με την ELICA, σχετικά με την έναρξη αποκλειστικών συζητήσεων για την αξιολόγηση της εισόδου του Διαχειριστή στο μετοχικό κεφάλαιο του SPV που αναπτύσσει το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.
Μνεία γίνεται και στο σχέδιο διασύνδεσης Ελλάδας-Σαουδικής Αραβίας και τη σύσταση της εταιρείας ειδικού σκοπού Saudi Greek Interconnection από τον ΑΔΜΗΕ και τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς της Σαουδικής Αραβίας National Grid ως πρώτο βήμα για την ωρίμανση του project, με την εκπόνηση των μελετών για την εμπορική βιωσιμότητα του έργου της διασύνδεσης για τη μεταφορά καθαρής ενέργειας από τη βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη. Στο Προκαταρκτικό Σχέδιο ΔΠΑ 2025-2024 αυξάνεται η μεταφορική ικανότητα της διασύνδεσης Κω-Κορίνθου (δηλαδή του βασικού «κορμού» της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων) στα 1.000 MW (από 900 προηγουμένως), και επικαιροποιείται το χρονοδιάγραμμα της διασύνδεσης Κρήτης-Αττικής με ορίζοντα ολοκλήρωσης το πρώτο εξάμηνο του 2025.
Πάντως, οι επενδύσεις σε δίκτυα είναι ένα ζήτημα που τίθεται ψηλά στην πολιτική ατζέντα. Καθώς η κρίση φυσικού αερίου της ΕΕ έχει εκτονωθεί, η προσοχή στράφηκε στο θέμα της ενίσχυσης των δικτύων μεταφοράς και διανομής του μπλοκ και στο πόσο θα κοστίσει. Σε ένα σχέδιο δράσης για τα δίκτυα που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο, η επιτροπή επεσήμανε μια σειρά από διαφορετικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν: ταχύτερα χρονοδιαγράμματα αδειοδότησης, ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού για εξαρτήματα όπως καλώδια και εξεύρεση 584 δισ. ευρώ σε επενδύσεις για την πληρωμή τους, σημειώνουν οι FT. Η Eurelectric, ο φορέας της βιομηχανίας ηλεκτρικής ενέργειας, έχει προειδοποιήσει ότι περισσότερα από τα μισά δίκτυα διανομής της Ευρώπης θα είναι πάνω από 40 ετών έως το 2030 – κοντά δηλαδή στο τέλος της διάρκειας «ζωής» τους. Η αδειοδότηση και η κατασκευή νέων δικτύων μπορεί να διαρκέσει οπουδήποτε από 5 έως 15 χρόνια, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, περισσότερο από διπλάσιο χρόνο από την κατασκευή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Σημειώνεται πως η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 60% από σήμερα έως το 2030, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λόγω των φιλόδοξων στόχων του μπλοκ για την απαλλαγή από τον άνθρακα. Ωστόσο, τα 11 εκατ. χιλιόμετρα δικτύων που θα μεταφέρουν όλη αυτή την ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι έτοιμα για αυτή την αύξηση σημειώνουν οι Financial Times. Η αδειοδότηση και η κατασκευή νέων δικτύων μπορεί να διαρκέσει από πέντε έως 15 χρόνια, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, περισσότερο από διπλάσιο χρόνο από την κατασκευή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Με φόντο την εικόνα που επικρατεί στην Ευρώπη και τις ελλείψεις που υποβόσκουν ο ΑΔΜΗΕ τρέχει το δικό του πρόγραμμα. Το 2025, η ρυθμιζόμενη περιουσιακή βάση θα ανέλθει στα 2,68 δισ. ευρώ και το ρυθμιζόμενο έσοδο στα 484 εκατ. ευρώ. Στο ΔΠΑ περιλαμβάνονται επίσης τέσσερα έργα ανάπτυξης του συστήματος σε καθυστέρηση καθώς και 38 έργα σε επαναπροσδιορισμό. Για τη δεύτερη αυτή κατηγορία έργων ο ΑΔΜΗΕ συνδέει τον επαναπροσδιορισμό τους με διάφορους λόγους, όπως η νέα προτεραιοποίηση στο πλαίσιο επαναξιολόγησης των αναγκών του συστήματος μεταφοράς και σημαντικές τροποποιήσεις που επήλθαν λόγω αδυναμίας υλοποίησης του αρχικού σχεδιασμού. Όσον αφορά τα έργα που καθυστερούν, αναφέρει ότι στην πλειονότητά τους οι αλλαγές των χρονοδιαγραμμάτων συνδέονται είτε με καθυστερήσεις στην αδειοδοτική διαδικασία είτε με αντιδράσεις σε τοπικό επίπεδο και δικαστικές εμπλοκές. Υπό εξέλιξη βρίσκονται 13 έργα ανάπτυξης του συστήματος. Πρόκειται για έργα τα οποία είτε είναι στο στάδιο διακήρυξης για την επιλογή αναδόχου είτε αποτελούνται από πολλά υποέργα τα οποία βρίσκονται σε διαφορετική φάση ανάπτυξης.
