Τα Βαλκάνια δεν είναι πλέον μια ενεργειακή περιφέρεια. Μετατρέπονται σε ένα σταυροδρόμι. Και τα σταυροδρόμια έχουν γεωπολιτική σημασία. Στο παρελθόν, την ενέργεια των βαλκανικών κρατών προμήθευε η Ρωσία με το φυσικό αέριο και το πετρέλαιό της, ενώ σημαντική ήταν και η εγχώρια παραγωγή λιγνίτη. Μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πολλά πράγματα έχουν αλλάξει και τα Βαλκάνια πλέον βρίσκονται σε ενεργειακή «επανάσταση». Με όλο και περισσότερες ενεργειακές υποδομές, διασυνδετήριους αγωγούς, ηλεκτρικές διασυνδέσεις, διαφορετικούς προμηθευτές ενέργειας και νέους παράγοντες στο «παιχνίδι». Τα βαλκανικά κράτη πλέον έχουν πρόσβαση σε αζερικό φυσικό αέριο, σε LNG από χώρες όπως ΗΠΑ και Κατάρ μέσω των τερματικών σταθμών της Ελλάδας και της Κροατίας, ενώ παράγουν όλο και περισσότερη καθαρή ενέργεια μέσω ΑΠΕ. Παράλληλα, κάποια κράτη παίρνουν σημαντική στήριξη από τα υδροηλεκτρικά τους εργοστάσια, ενώ υποστηρίζονται και από τις μονάδες λιγνίτη, αν και η χρήση τους σταδιακά μειώνεται. Σε αυτό το μεταβατικό τοπίο, η Ελλάδα ξεχωρίζει. Με τις υποδομές της, τα τερματικά LNG, τους αγωγούς αερίου, τα καλώδια, αλλά και τη μεγάλη παραγωγή από ΑΠΕ, στέλνει άφθονη ενέργεια στους βόρειους γείτονές της.
Τα Βαλκάνια αλλάζουν ενεργειακά
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το serbiaenergy.eu, για δεκαετίες, η Ρωσία προμήθευε σχεδόν όλο το εισαγόμενο αέριο της Σερβίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Βόρειας Μακεδονίας και τμήματος της Βουλγαρίας. Η διαφοροποίηση ήταν δύσκολη για πολιτικούς και τεχνικούς λόγους, αλλά και οικονομικά ασύμφορη. Όλα αυτά άλλαξαν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στα Βαλκάνια υπάρχει πλέον πραγματικός πλουραλισμός στην ενεργειακή προμήθεια. Επιπλέον, νέοι επενδυτές εισέρχονται δυναμικά στο προσκήνιο: οι χώρες του Κόλπου επενδύουν σε ΑΠΕ και δίκτυα, ενώ η Κίνα χρηματοδοτεί νέα ενεργειακά έργα.
Τα Βαλκάνια πλέον δεν αποτελούν έναν «παθητικό» τελικό προορισμό, αλλά μια ζώνη ανταγωνισμού. Ο βασικός άξονας της διαφοροποίησης των Βαλκανίων -η πραγματική ραχοκοκαλιά της- είναι η Ελλάδα και η Βουλγαρία, σημειώνει η ανάλυση, και προσθέτει πως οι ενεργειακές υποδομές των δύο αυτών χωρών έχουν αποκτήσει τεράστια σημασία για τις πρωτεύουσες των υπόλοιπων κρατών της περιοχής.
Ο λιγνίτης επιμένει
Ταυτόχρονα, παρατηρείται το εξής φαινόμενο: Ο λιγνίτης στα Βαλκάνια επιμένει. Η Σερβία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Βόρεια Μακεδονία εξακολουθούν να εξαρτώνται από παλιές λιγνιτικές μονάδες, που είναι βαθιά συνδεδεμένες με την κοινωνία και αποτελούν πολιτικά ευαίσθητο θέμα. Αυτές οι μονάδες παρέχουν φθηνό ρεύμα και θέσεις εργασίας, αλλά συγκρούονται με τις ευρωπαϊκές κλιματικές πολιτικές και τις δεσμεύσεις των χωρών.
Μια ακόμη μεγάλη μετάβαση που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η σταδιακή άρση της ενεργειακής απομόνωσης των βαλκανικών χωρών από την υπόλοιπη Ευρώπη. Σιγά-σιγά ενσωματώνονται στο ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο και γίνονται μέρος της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς πριν ακόμη αποκτήσουν κάποιες επίσημη ιδιότητα κράτους-μέλους της ΕΕ. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει η ανάλυση στη Σερβία, η οποία παραδοσιακά διατηρούσε στενούς δεσμούς με τη Ρωσία στον τομέα του φυσικού αερίου. Ωστόσο, η διαδικασία διαφοροποίησης των προμηθειών της περνά πλέον μέσα από τις υποδομές της Ελλάδας και της Βουλγαρίας και τροφοδοτείται ολοένα και περισσότερο από αζερικό αέριο και LNG.
Οι μεγάλοι κερδισμένοι
Σύμφωνα με την ανάλυση, οι χώρες που διαθέτουν ισχυρές υποδομές, αγωγούς, ηλεκτρικές διασυνδέσεις και ποικιλία ενεργειακών πηγών είναι οι πραγματικά κερδισμένες. Οι υπόλοιπες μένουν εκτεθειμένες σε έντονες διακυμάνσεις και αυξήσεις τιμών. Ο μεγαλύτερος κερδισμένος, ωστόσο, είναι όποια χώρα αντιλαμβάνεται ότι η ενέργεια δεν είναι πλέον απλώς «καύσιμο», αλλά υποδομές, διπλωματία, κανονισμοί και χρηματοδότηση.
Συνολικά, τα Βαλκάνια έχουν περάσει από ένα μονοδιάστατο ενεργειακό μοντέλο με έναν βασικό προμηθευτή, σε ένα πολύπλοκο δίκτυο με πολλαπλές πηγές, εκτεταμένες υποδομές και πολλούς παίκτες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Η Ελλάδα και η Κροατία λειτουργούν πλέον ως «βαλβίδες ασφαλείας» για το LNG, ενώ το Αζερμπαϊτζάν παρέχει σταθερές ποσότητες αερίου. Παράλληλα, η εγχώρια παραγόμενη ενέργεια, μέσω ΑΠΕ, υδροηλεκτρικών ή λιγνίτη, ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια των βαλκανικών κρατών.
Διαβάστε ακόμη
