Η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού πλησιάζει σε ένα σημείο καμπής. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξάνονται ραγδαία, η ζήτηση παραμένει ασθενής και το δίκτυο δείχνει να πιέζεται ολοένα περισσότερο. Οι τιμές κινούνται ήδη στα όρια του μηδενός και οι περικοπές στην παραγωγή γίνονται μέρος της καθημερινότητας. Όπως προειδοποίησαν εκπρόσωποι της αγοράς -στην πρόσφατη εκδήλωση του Greek Energy Forum με τίτλο «Ξεκλειδώνοντας την ευελιξία: Το μέλλον των αγορών ενέργειας στην Ελλάδα και την Νοτιοανατολική Ευρώπη»- το 2026 θα είναι για την Ελλάδα ό,τι ήταν το 2024 για την Ισπανία: μια χρονιά με αρνητικές τιμές, έντονη μεταβλητότητα και την ανάγκη να «μάθει» το σύστημα να λειτουργεί σε νέα δεδομένα.

Τι εννοούμε όταν μιλάμε για «ισπανικό» μοντέλο; Όπως σχολίασαν άνθρωποι της αγοράς η Ιβηρική αγορά έζησε πρώτη, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, τη σύγκλιση τριών τάσεων: εκρηκτική προσθήκη φωτοβολταϊκών, αναιμική ζήτηση και περιορισμένες/καθυστερημένες επενδύσεις σε δίκτυα και ευελιξία. Το αποτέλεσμα ήταν: μεσημεριανές ώρες με τιμές στο μηδέν ή και κάτω από αυτό, και βραδινές ώρες με αιχμηρές κορυφές λόγω της τιμολόγησης μονάδων αερίου και των δικαιωμάτων CO₂. «Η Ισπανία κατέγραψε για πρώτη φορά αρνητικές ωριαίες τιμές την άνοιξη του 2024 και στη συνέχεια ιστορικά χαμηλά — έως και −5,21 €/MWh τον Μάρτιο 2025 — ενώ το 2025 οι αρνητικές ωριαίες εκκαθαρίσεις πολλαπλασιάστηκαν, συμπιέζοντας τα capture prices των φωτοβολταϊκών και δυσκολεύοντας την τιμολόγηση νέων PPA. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση έτρεξε τον σχεδιασμό για capacity market ώστε να αποζημιώσει την αναγκαία ευελιξία και να πυροδοτήσει την ανάπτυξη αποθήκευσης», σχολίασε ο Bruno Brunetti επικεφαλής των ροών εσόδων από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στο τμήμα Energy Transition της S&P Global Commodity Insights.

Αυτό το μοτίβο —«υπερπροσφορά στο φως, έλλειμμα στο σούρουπο»— είναι ήδη ορατό και στην Ελλάδα, σημείωσε ο Bruno Brunetti, βάζοντας την εικόνα στο πανευρωπαϊκό της πλαίσιο: «Βρισκόμαστε σε μια φάση όπου οι ΑΠΕ καλπάζουν, αλλά η ζήτηση δεν αυξάνεται. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, και ειδικά στην Ελλάδα, βλέπουμε το ίδιο μοτίβο — υπερπροσφορά ηλεκτρισμού σε ώρες χαμηλής κατανάλωσης, μηδενικές ή και αρνητικές τιμές, και αυξημένη αστάθεια. Οι περικοπές δεν είναι πια εξαίρεση, είναι μέρος του παιχνιδιού». Ο Brunetti υπογράμμισε ότι «η Ελλάδα είναι σε premium θέση, καθώς είναι μια χώρα που κυριαρχείται από τις ΑΠΕ», αλλά «βασιζόμαστε στα δίκτυα και δεν επενδύουμε αρκετά σε αυτά», αναδεικνύοντας το ίδιο τυπικό ισπανικό κώλυμα: ευελιξία και δίκτυα.

Απόστολος Πάνος (Principia Energy): «Οι αρνητικές τιμές δεν είναι πρόβλημα, είναι το επόμενο στάδιο ωρίμανσης»

Ο Απόστολος Πάνος, Chief Commercial Officer της Principia Energy, έδωσε τη δική του οπτική για το πώς η αγορά μπορεί να μετατρέψει το φαινόμενο των αρνητικών τιμών σε πραγματική ευκαιρία εξέλιξης. Όπως είπε, η ενεργειακή μετάβαση περνά αναγκαστικά μέσα από μια φάση ανατροπών, όπου η παραδοσιακή αξία της παραγωγής αντικαθίσταται από την αξία της ευελιξίας. «Οι αρνητικές τιμές δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα», τόνισε. «Είναι το επόμενο στάδιο ωρίμανσης μιας αγοράς που έχει φτάσει σε υψηλή διείσδυση ΑΠΕ. Μας δείχνουν ότι η αγορά χρειάζεται νέα εργαλεία για να λειτουργήσει — όχι να σταματήσει».

Σύμφωνα με τον Πάνο, αυτό που βιώνουμε τώρα στην Ελλάδα είναι μια μεταβατική περίοδος παρόμοια με αυτή που πέρασε η Ισπανία: περίοδοι μηδενικών ή αρνητικών τιμών που δεν σηματοδοτούν κρίση, αλλά αναπροσαρμογή του μηχανισμού αξίας. «Το σύστημα εκπέμπει σήμα ότι υπάρχει πλεόνασμα παραγωγής και έλλειψη απορρόφησης. Αυτό είναι μήνυμα για την αγορά — όχι συναγερμός.»

Εξήγησε ότι σε αυτό το περιβάλλον όλοι οι συμμετέχοντες καλούνται να μάθουν να αντιδρούν διαφορετικά:

  • Οι παραγωγοί ΑΠΕ πρέπει να συνδυάζουν την παραγωγή τους με αποθήκευση ή συμφωνίες με καταναλωτές που έχουν ευελιξία.
  • Οι traders να εκμεταλλεύονται τις διαφορές τιμών μεταξύ ημερήσιων και ενδοημερήσιων αγορών.
  • Και οι καταναλωτές να ενσωματώνουν τεχνολογίες διαχείρισης ζήτησης και έξυπνα τιμολόγια.

«Αυτό που παλιότερα θεωρούσαμε “ζημιά”, τώρα μπορεί να γίνει νέο προϊόν», είπε χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στις δυνατότητες arbitrage που δημιουργούν οι ωριαίες διακυμάνσεις. «Οι αρνητικές τιμές, αν τις δούμε από τη σωστή πλευρά, είναι το καλύτερο κίνητρο για καινοτομία.»

Γιατί οι αρνητικές τιμές είναι ευκαιρία – και όχι απειλή

Η λογική πίσω από αυτή τη μετατόπιση είναι απλή: κάθε φορά που η αγορά “βυθίζεται” σε αρνητικές τιμές, ανοίγει ένα παράθυρο νέων δραστηριοτήτων. Η περίσσεια ενέργειας μπορεί να αποθηκευτεί, να εξαχθεί, να διοχετευθεί σε ηλεκτροκίνηση ή να χρησιμοποιηθεί από βιομηχανίες με ευέλικτα φορτία.

Όπως εξήγησαν οι ομιλητές, οι αρνητικές τιμές είναι το σήμα ότι η μετάβαση προχωρά — όχι ότι αποτυγχάνει. Είναι η «φυσική συνέπεια» μιας αγοράς που έχει πια περισσότερη καθαρή ενέργεια απ’ όση μπορεί να απορροφήσει σε πραγματικό χρόνο. Και αυτό δημιουργεί έναν εντελώς νέο κύκλο αξίας γύρω από την αποθήκευση, την ευελιξία και τη διαχείριση της ζήτησης. Ο κ. Πάνος το έθεσε χαρακτηριστικά: «Το ζητούμενο δεν είναι να αποφύγουμε τις αρνητικές τιμές, αλλά να μάθουμε να τις αξιοποιούμε. Η αγορά πρέπει να μείνει ζωντανή, να συνεχίσει να παίρνει επενδυτικές αποφάσεις και να λειτουργεί δημιουργικά μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.»

Η ουσία, όπως συμφώνησαν οι ομιλητές, είναι να κρατηθεί η αγορά «ζεστή» — να μη χαθεί η δυναμική των επενδύσεων λόγω των περικοπών και των μηδενικών τιμών. Οι εταιρείες που θα αντέξουν σε αυτή τη μεταβατική περίοδο θα είναι και οι πρώτες που θα κεφαλαιοποιήσουν τα οφέλη της ωριμότητας: πιο αποδοτικά χαρτοφυλάκια, περισσότερη αποθήκευση, καλύτερη αξιοποίηση του φθηνού ρεύματος και διαφοροποιημένα επιχειρηματικά μοντέλα.

Η μετάβαση αυτή αλλάζει και το πώς αντιλαμβανόμαστε την ίδια την αξία της ηλεκτρικής ενέργειας. Στο παλιό μοντέλο, η αξία βασιζόταν στη σταθερή παραγωγή. Στο νέο, η αξία μετατοπίζεται στον χρόνο και στην ικανότητα πρόβλεψης και αντίδρασης.

Όπως φάνηκε από το πάνελ, η αγορά της Ελλάδας εισέρχεται τώρα σε αυτή τη φάση ωρίμανσης, όπου η τεχνολογία, η αποθήκευση και τα σήματα τιμών θα καθορίζουν ποιος θα μείνει ενεργός και ποιος όχι. «Οι αρνητικές τιμές δεν είναι το τέλος της αγοράς — είναι η αρχή της επόμενης γενιάς της», σχολίασαν άνθρωποι της αγοράς.

Δημήτρης Χατζηγιάννης (ΗΡΩΝ): Η αποθήκευση δεν είναι πανάκεια, αλλά ο άξονας γύρω από τον οποίο θα ισορροπήσει το σύστημα

Από την πλευρά του, ο Δημήτρης Χατζηγιάννης, Head of Applied R&D, Energy Management στον Όμιλο ΗΡΩΝ, παρουσίασε την τεχνική και λειτουργική διάσταση της αγοράς που μετασχηματίζεται ραγδαία. Με την εμπειρία του ως trader και υπεύθυνος ανάπτυξης αλγοριθμικών συστημάτων συμμετοχής στην αγορά, περιέγραψε την αλλαγή εποχής: από μια στατική, ημερήσια αγορά σε ένα συνεχές περιβάλλον διαχείρισης ενέργειας σε πραγματικό χρόνο.

«Η ευελιξία είναι το νέο νόμισμα», είπε χαρακτηριστικά. «Σήμερα δεν αρκεί να έχεις μπαταρία· πρέπει να ξέρεις πότε θα φορτίσεις, πότε θα αποφορτίσεις, πότε θα κρατήσεις ενέργεια. Η αξία δεν βρίσκεται πλέον μόνο στην παραγωγή, αλλά στη διαχείριση».

Όπως εξήγησε, η αγορά έχει πολλαπλασιαστεί: «Δεν υπάρχει πια μία αγορά. Υπάρχει το day-ahead, το intraday, το real time. Και η αξία κερδίζεται με συντονισμένη, αλγοριθμική συμμετοχή σε όλες». Αυτή η πολυπλοκότητα απαιτεί νέες δεξιότητες, νέα λογισμικά και νέο τρόπο σκέψης: «Οι εταιρείες που συμμετέχουν πρέπει να λειτουργούν με αυτοματισμούς, με συστήματα που προβλέπουν, αντιδρούν και εκτελούν εντολές χωρίς ανθρώπινη καθυστέρηση».

Ο Χατζηγιάννης τόνισε ότι η αποθήκευση δεν είναι πανάκεια, αλλά είναι «ο άξονας γύρω από τον οποίο θα ισορροπήσει το σύστημα». «Η αποθήκευση δεν εξυπηρετεί μόνο τις ΑΠΕ, εξυπηρετεί το σύστημα συνολικά», είπε. «Θα διαμορφώσει τις νέες συνθήκες της αγοράς, τεχνικά και εμπορικά — για τον ΔΕΔΔΗΕ, τον ΑΔΜΗΕ και τους ίδιους τους συμμετέχοντες». «Το μάθημα είναι να μην φοβόμαστε τις αρνητικές τιμές», είπε κλείνοντας, «αλλά να μάθουμε να τις αξιοποιούμε», σχολίασε.

Bruno Brunetti (S&P Global Commodity Insights): Αλλάζουν οι κανόνες και για τα PPAs

Ο Bruno Brunetti, στάθηκε ιδιαίτερα στις συνέπειες των αρνητικών τιμών για τη διαμόρφωση νέων εταιρικών συμβολαίων ενέργειας (PPAs), εξηγώντας ότι το περιβάλλον μεταβλητότητας καθιστά την τιμολόγηση των συμφωνιών πολύ πιο περίπλοκη απ’ ό,τι στο παρελθόν. «Όταν ένα σημαντικό μέρος της παραγωγής πέφτει σε ώρες με μηδενικές ή αρνητικές τιμές», τόνισε, «είναι εξαιρετικά δύσκολο για έναν αγοραστή ισχύος να τιμολογήσει ένα ηλιακό PPA χωρίς κάποιο βαθμό ευελιξίας ή “shape” στο προϊόν». Με άλλα λόγια, τα παραδοσιακά συμβόλαια μακροχρόνιας αγοράς ενέργειας (όπου ο αγοραστής δεσμεύεται να προμηθεύεται σταθερές ποσότητες σε συμφωνημένη τιμή) δεν ανταποκρίνονται πλέον σε μια αγορά όπου η τιμή της κιλοβατώρας μπορεί να βρεθεί στο μηδέν για αρκετές ώρες ημερησίως.

Σύμφωνα με τον Brunetti, αυτό ακριβώς το φαινόμενο έχει μετατοπίσει τον κίνδυνο (risk) στους επενδυτές και έχει συμπιέσει τις αποτιμήσεις των νέων συμφωνιών, ιδιαίτερα στα ηλιακά έργα. «Η ευρωπαϊκή αγορά PPAs, παρότι συνεχίζει να αυξάνει τον αριθμό των συμφωνιών, έχει δει σημαντική αλλαγή στη στάση των αγοραστών. Οι όροι γίνονται πιο προσεκτικοί, τα “hedge windows” μικραίνουν, και η ανάγκη για ενσωμάτωση ευελιξίας στα συμβόλαια γίνεται κεντρικό ζητούμενο».

Ο ίδιος υπογράμμισε πως οι αρνητικές και μηδενικές τιμές δεν είναι παροδικό φαινόμενο αλλά νέα κανονικότητα, που αποκαλύπτει την αξία των εργαλείων διαχείρισης ευελιξίας: «Η αγορά μαθαίνει να λειτουργεί μέσα στην αστάθεια. Οι εταιρείες που θα επιβιώσουν είναι όσες μπορούν να ενσωματώσουν storage, να αντιδρούν σε πραγματικό χρόνο και να “μορφοποιούν” την παραγωγή τους».

Η τοποθέτησή του συνοψίζει τη μετάβαση της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς από τα κλασικά στα “shaped” PPAs — συμβόλαια που τιμολογούν διαφορετικά τις ώρες αιχμής, επιβραβεύοντας την ευελιξία και όχι μόνο τη φθηνή παραγωγή. Ο Brunetti το συνέδεσε ευθέως με την ελληνική πραγματικότητα, προειδοποιώντας ότι το 2026 «η εικόνα θα θυμίζει όλο και περισσότερο την Ισπανία», όπου οι χαμηλές τιμές μεσημεριού και οι αιχμές βραδιού έφεραν ανατροπές στα επιχειρηματικά μοντέλα των ΑΠΕ.

Διαβάστε ακόμη