Η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της παγκόσμιας δράσης για το κλίμα, ωστόσο μπορεί να φέρει σημαντικά οφέλη σε χώρες και κοινότητες, σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής πολυεθνικής εταιρείας παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών ARUP. Η θαλάσσια ναυτιλία, ως η αόρατη ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας οικονομίας, μεταφέρει πάνω από το 80% του διεθνούς εμπορίου, ενώ ενώνει ηπείρους, συνδέει κοινότητες και αξιοποιεί πολύτιμους ωκεάνιους πόρους. Παρ’ όλα αυτά, ο κλάδος αυτός έχει και σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που παράγει υπολογίζονται σε περίπου 3% των παγκόσμιων εκπομπών.

Η ανάγκη για αλλαγή δεν είναι μόνο ηθική ή επιστημονική, αλλά και πολιτική. Πρόσφατα, η παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα συμφώνησε σε ένα διεθνές πλαίσιο πολιτικής που θέτει ως στόχο τη μετάβαση σε ένα σύστημα μηδενικών εκπομπών έως τα μέσα του αιώνα. Αυτό το πλαίσιο λειτουργεί ως οδικός χάρτης για μια τεράστια τεχνολογική και λειτουργική μεταμόρφωση του κλάδου. Όπως κάθε σημαντική αλλαγή, έτσι και αυτή συνοδεύεται από προκλήσεις, αλλά και από μοναδικές ευκαιρίες για το μέλλον. 

Βιώσιμα καύσιμα και ηλεκτρικά πλοία

Η ναυτιλία δεν είναι ένας ενιαίος τομέας. Αντιθέτως, είναι εξαιρετικά διαφοροποιημένη- από τα αστικά πορθμεία και τα λιμενικά ρυμουλκά μέχρι τα υπεράκτια κατασκευαστικά σκάφη και τα γιγαντιαία πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που διασχίζουν τους ωκεανούς. Το κάθε είδος πλοίου έχει διαφορετικά προφίλ χρήσης ενέργειας, κόστος λειτουργίας και τεχνικές απαιτήσεις.

Η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας δεν έχει μία ενιαία λύση – είναι μια σύνθετη πρόκληση που απαιτεί προσαρμοσμένες προσεγγίσεις ανά τμήμα του κλάδου. Για τα πλοία μεγάλης εμβέλειας που διασχίζουν ωκεανούς, το κύριο εμπόδιο είναι το ενεργειακό φορτίο. Αυτά τα σκάφη χρειάζονται τεράστιες ποσότητες καυσίμων για να ολοκληρώσουν πολυήμερα ταξίδια χωρίς ανεφοδιασμό. Η μετάβαση σε βιώσιμα καύσιμα, όπως η βιομεθανόλη ή η πράσινη αμμωνία, θεωρείται απαραίτητη για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών. Προς το παρόν, τα καύσιμα αυτά είναι ακριβά και σπανίως διαθέσιμα σε επαρκή ποσότητα.

Ωστόσο, το υψηλό κόστος τους μπορεί να φαίνεται σχετικά μικρό σε σχέση με την αξία των φορτίων που μεταφέρουν τα πλοία αυτά. Αυτό δημιουργεί δυνατότητες για νέες εμπορικές συμφωνίες και μηχανισμούς επιμερισμού κόστους στην εφοδιαστική αλυσίδα, επιταχύνοντας τη μετάβαση.

Από την άλλη, στα πλοία μικρών αποστάσεων, όπως πορθμεία, σκάφη αναψυχής, λιμενικά και αλιευτικά, οι τεχνολογίες μπαταριών για αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση. Η ηλεκτροκίνηση είναι ήδη τεχνικά εφικτή για σύντομα ταξίδια και θεωρείται πιο ώριμη λύση για τον συγκεκριμένο υποτομέα. Παρ’ όλα αυτά, η ανάπτυξη της υποδομής φόρτισης στα λιμάνια και η αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων παραμένουν προκλήσεις.

Η καινοτομία στις τεχνολογίες αποθήκευσης και φόρτισης δίνει λύσεις, επεκτείνοντας την εφαρμογή των μπαταριών σε μεγαλύτερα σκάφη και μεγαλύτερες αποστάσεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το έργο στο Σαν Φρανσίσκο, όπου ο οργανισμός WETA (Water Emergency Transportation Authority) σε συνεργασία με την εταιρεία Arup σχεδιάζει τη μετάβαση της ακτοπλοΐας σε ηλεκτρικά πλοία, ενσωματώνοντας τη λιμενική και ηλεκτρική μηχανική σε ένα ενιαίο ενεργειακό πλάνο.

Πράσινοι διάδρομοι, λιμάνια και το νέο ενεργειακό τοπίο

Ένα από τα πιο καινοτόμα εργαλεία για την επιτάχυνση της μετάβασης είναι οι λεγόμενοι «πράσινοι ναυτιλιακοί διάδρομοι» (green shipping corridors). Πρόκειται για συγκεκριμένες θαλάσσιες διαδρομές μεταξύ λιμανιών, όπου οι εμπλεκόμενοι φορείς — κυβερνήσεις, λιμενικές αρχές, ναυτιλιακές εταιρείες, φορτωτές και τεχνολογικοί πάροχοι — δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων.

Οι διάδρομοι αυτοί λειτουργούν ως δοκιμαστικά πεδία, όπου μπορεί να πειραματιστεί η αγορά με νέα καύσιμα και τεχνολογίες χωρίς να εκτεθεί σε ανεξέλεγκτο ρίσκο. Με τον τρόπο αυτό, απομακρύνεται το λεγόμενο «deadlock»  της καινοτομίας: οι πλοιοκτήτες δεν επενδύουν χωρίς υποδομή καυσίμων, και οι παραγωγοί καυσίμων δεν παράγουν χωρίς διασφαλισμένη ζήτηση.

Η εμπειρία δείχνει ότι τέτοιες καινοτόμες συνεργασίες, ακόμα και μεταξύ ανταγωνιστών, αποτελούν το κλειδί για την κλιμάκωση των λύσεων. Οι μελέτες σκοπιμότητας που εκπονούνται σε αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνουν ανάλυση ζήτησης καθαρών καυσίμων, παραγωγής ή εισαγωγής, αλλά και σχεδιασμό της διανομής τους στα λιμάνια.

Παράλληλα, τα λιμάνια μετασχηματίζονται σε στρατηγικά σημεία του ενεργειακού μέλλοντος. Εκτός από κόμβοι εμπορίου, μπορούν να λειτουργήσουν ως πύλες για πράσινη ενέργεια, υποστηρίζοντας τη βιομηχανική παραγωγή ανανεώσιμων πηγών, τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS), αλλά και τη μαζική εισαγωγή ή εξαγωγή βιώσιμων ναυτιλιακών καυσίμων.

Η προσέγγιση που υιοθετείται πλέον είναι ολιστική: δεν εξετάζεται μόνο το άμεσο ανθρακικό αποτύπωμα του λιμανιού, αλλά και οι λεγόμενες έμμεσες εκπομπές (scope 3), που συνδέονται με τις δραστηριότητες των πελατών, των προμηθευτών και της ευρύτερης εφοδιαστικής αλυσίδας. Έτσι, το κάθε λιμάνι μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για πράσινη ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή του, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, προσφέροντας κίνητρα για επενδύσεις και ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των πόλεων.

Μια μετάβαση γεμάτη προκλήσεις αλλά και οφέλη

Η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας δεν είναι ένα απλό τεχνικό εγχείρημα — είναι μια παγκόσμια αποστολή που απαιτεί ταυτόχρονα όραμα, συνεργασία και αποφασιστικότητα. Πρόκειται για μια διαδικασία που αγγίζει τις πιο βαθιές πτυχές του πώς λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία και η εφοδιαστική αλυσίδα. Κάθε βήμα σε αυτή τη μετάβαση επηρεάζει όχι μόνο τις ναυτιλιακές εταιρείες, αλλά και τους φορτωτές, τους καταναλωτές, τις κυβερνήσεις, τα λιμάνια καθώς και  όλους εμάς.

Η πολυπλοκότητα του κλάδου δεν πρέπει να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα. Αντιθέτως, η ποικιλομορφία των αναγκών και των λειτουργικών προφίλ ανοίγει δρόμους για προσαρμοσμένες λύσεις, κατάλληλες για κάθε τύπο πλοίου και κάθε θαλάσσια διαδρομή. Από τα πορθμεία με μπαταρίες που κινούνται αθόρυβα και χωρίς ρύπους στα λιμάνια, μέχρι τα ωκεάνια πλοία που θα κινούνται με ανανεώσιμα καύσιμα, η μετάβαση είναι ήδη σε εξέλιξη.

Διαβάστε ακόμη