Στο φόντο μιας γεωπολιτικά ταραγμένης εποχής και εν μέσω της επιταχυνόμενης απανθρακοποίησης, η Ευρώπη επανέρχεται στον γεωλογικό της χάρτη. Η ανακάλυψη του μεγαλύτερου κοιτάσματος υδρογονανθράκων στην ιστορία της Πολωνίας, οι κοινές γεωτρητικές επιχειρήσεις στη Μαύρη Θάλασσα από την OMV Petrom και την ισραηλινή NewMed Energy, η ενεργοποίηση της Ιταλίας μέσω του έργου Argo Cassiopea και η επανεκκίνηση ερευνών στην Κροατία, δεν αποτελούν αποσπασματικά γεγονότα. Συνθέτουν ένα νέο τοπίο όπου η ευρωπαϊκή ήπειρος επανατοποθετείται απέναντι στο ερώτημα της ενεργειακής αυτάρκειας.

Στην ίδια κατεύθυνση, και η Ελλάδα ξαναβγαίνει στην ανοιχτή θάλασσα. Με αιχμή του δόρατος τον εν εξελίξει διαγωνισμό για την παραχώρηση τεσσάρων θαλάσσιων περιοχών σε Ιόνιο και Κρήτη, και με τη Chevron να εκδηλώνει επίσημο ενδιαφέρον για τρία blocks, η χώρα επανεκκινεί με πολιτική βούληση και επενδυτική σοβαρότητα τον φάκελο των υδρογονανθράκων. «Δεν θα ζητήσουμε την άδεια κανενός», τόνισε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου, διαμηνύοντας ότι η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων γίνεται με σχέδιο, ψυχραιμία και αποφασιστικότητα.

Το επενδυτικό ενδιαφέρον δεν περιορίζεται στους αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς. Σύμφωνα με πληροφορίες από το υπουργείο, η Ελλάδα προσελκύει και άλλους διεθνείς παίκτες που βλέπουν στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο όχι μόνο τεχνικά ώριμους γεωλογικούς στόχους, αλλά και ένα σταθερό θεσμικό περιβάλλον σε μια περιοχή στρατηγικής σημασίας. Σημείο-σταθμός σε αυτή την πορεία θα αποτελέσει η φιλοξενία, τον Νοέμβριο στην Αθήνα, της συνεδρίασης της Διατλαντικής Συνεργασίας για την Ενέργεια με συμμετοχή 20 κρατών και πολυεθνικών εταιρειών.

Πάντως, η ελληνική αγορά μοιάζει με σκακιέρα σε διαρκή αναδιάταξη. Το μοτίβο που κυριαρχεί είναι ότι ξένοι παίκτες, όπως η Chevron αλλά και άλλοι που δεν έχουν μέχρι σήμερα παρουσία στις ελληνικές θάλασσες, βρίσκονται σε διαβουλεύσεις με εγκατεστημένους παραχωρησιούχους, αναζητώντας στρατηγικούς εγχώριους συμμάχους. Παράλληλα, ελληνικοί όμιλοι βρίσκονται σε αντίστοιχες διερευνητικές επαφές, προσβλέποντας σε μοιρασιά ρίσκου και κόστους. «Υπάρχει ενδιαφέρον και από άλλες εταιρείες, αν και κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει τις τελικές αποφάσεις τους, γεγονός που ενισχύει την πεποίθησή μας ότι οι μέχρι τώρα ενδείξεις στα θαλάσσια οικόπεδά μας μπορούν να οδηγήσουν σε ένα νέο κεφάλαιο οικονομικής προόδου για την πατρίδα μας», ανέφερε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου σε συνέντευξή του στο «Βήμα της Κυριακής».

Μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου – την καταληκτική προθεσμία υποβολής προσφορών – η σκακιέρα αναμένεται να αλλάξει πολλές φορές. Παρά το γεγονός ότι η Chevron υπήρξε η πρώτη εταιρεία που εκδήλωσε επίσημο ενδιαφέρον για τα blocks της Κρήτης και της Νότιας Πελοποννήσου, καθιστάμενη το ανεπίσημο «φαβορί» και οδηγώντας στην προκήρυξη του διαγωνισμού, δεν έχει κανένα προβάδισμα επί της ουσίας. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, αν προκύψουν υψηλότερες ή τεχνικά πληρέστερες προσφορές από άλλους διαγωνιζόμενους, τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης θα καταλήξουν σε εκείνους.

Τα τέσσερα οικόπεδα αθροίζουν συνολικά μια έκταση 47.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, διπλασιάζοντας την έκταση των ενεργών θαλάσσιων περιοχών προς έρευνα στην Ελλάδα (πάνω από 90.000 τ. χλμ), όπως φαίνεται και στο χάρτη που ανήρτησε χθες ο επικεφαλής της ΕΔΕΥΕΠ, Άρης Στεφάτος, ενισχύοντας κατ’ επέκταση τις πιθανότητες εντοπισμού εμπορικά αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων.

Συγκεκριμένα, τα νέα μπλοκ είναι τα εξής:

  • Το «Ν. Πελοπόννησος», συνολικής έκτασης 11.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, για το οποίο έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον η Chevron.
  • Το μπλοκ «Α2», έκτασης 826 τετραγωνικών χιλιομέτρων, νότια της Πελοποννήσου, για το οποίο ενδιαφέρεται η Helleniq Energy.
  • Τα μπλοκ «Νότια της Κρήτης Ι» και «Νότια της Κρήτης ΙΙ», συνολικής έκτασης 35.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, επίσης με εκδήλωση ενδιαφέροντος από την Chevron.

Όπως είναι ήδη γνωστό πριν φτάσουμε στο τελικό στάδιο, απαιτούνται τέσσερις επιπλέον θεσμικές κινήσεις. Πρώτον, η ΕΔΕΥΕΠ θα υποβάλει την εισήγησή της προς το ΥΠΕΝ για την επιλογή του επικρατέστερου επενδυτή ανά περιοχή. Έπειτα, θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με τους υποψήφιους αναδόχους για την οριστικοποίηση των Συμβάσεων Μίσθωσης. Το επόμενο βήμα είναι η αποστολή των τελικών συμβάσεων στο Ελεγκτικό Συνέδριο για προσυμβατικό έλεγχο. Τέλος, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, οι συμβάσεις θα πρέπει να κυρωθούν από τη Βουλή των Ελλήνων.

Πάντως η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων για την ολοκλήρωση του διεθνούς διαγωνισμού, προβάλλεται αυτή την περίοδο από κυβερνητικές πηγές ως η πιο ουσιαστική απάντηση απέναντι στις αντιδράσεις που εκδηλώνονται από πλευράς συμμάχων της Τουρκίας στη Λιβύη. Στόχος της Αθήνας είναι να ολοκληρωθεί επιτυχώς ο διαγωνισμός, κάτι που θεωρείται ανέφικτο χωρίς τη συμμετοχή της Chevron —της εταιρείας που ουσιαστικά ενεργοποίησε τη διαδικασία— ακόμη και αν στο μεταξύ εκδηλώσουν επίσημα το ενδιαφέρον τους άλλοι ενεργειακοί κολοσσοί, όπως η Total, η Eni ή η BP, οι οποίοι φαίνεται να βρίσκονται ήδη σε επαφή με τις ελληνικές αρχές.

Αν η Chevron τελικά αποφασίσει να συμμετάσχει στον διαγωνισμό, αγνοώντας τις μεθοδεύσεις της Τρίπολης που, υπό την επιρροή της Άγκυρας, επιχειρεί να εγείρει αμφισβητήσεις σε βάρος της ελληνικής κυριαρχίας μέσω του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, τότε το αφήγημα αυτό θα υποστεί ισχυρό πλήγμα. Παράλληλα, μια τέτοια κίνηση θα ερμηνευτεί ως έμμεση αλλά ξεκάθαρη τοποθέτηση των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στις τουρκικές επιδιώξεις στην περιοχή. Στην αντίθετη περίπτωση, αν η Chevron αποσύρει το ενδιαφέρον της επικαλούμενη την αστάθεια γύρω από τα ζητήματα θαλάσσιας δικαιοδοσίας, η ελληνική κυβέρνηση κινδυνεύει να δεχθεί σοβαρό πλήγμα κύρους, σε μια περίοδο κατά την οποία δέχεται ήδη έντονη κριτική για την πορεία της εξωτερικής πολιτικής.

Στον πυρήνα της τοποθέτησης του υπουργού στο πλαίσιο της συνέντευξης βρίσκεται το μήνυμα ότι η Ελλάδα ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα με συνέπεια, σχέδιο και χωρίς εκπτώσεις. Ειδική αναφορά έκανε και στην περίπτωση της Λιβύης, η οποία αμφισβήτησε με ρηματική διακοίνωση στον ΟΗΕ τις παραχωρήσεις νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Όπως σημείωσε, «η ρητορική της Λιβύης δεν αντικατοπτρίζεται στις ενέργειες του Εθνικού Οργανισμού Πετρελαίου της. Αντιθέτως, οι προκηρύξεις θαλασσίων οικοπέδων σέβονται πλήρως τη μέση γραμμή». Υπογράμμισε δε ότι «δεν θα ζητήσουμε την άδεια κανενός για να επιτελέσουμε το χρέος μας απέναντι στις επόμενες γενιές», αφήνοντας να εννοηθεί πως η πρόθεση της κυβέρνησης είναι να υλοποιήσει με συνέπεια το εθνικό πρόγραμμα γεωτρήσεων.

Το εθνικό πρόγραμμα υδρογονανθράκων μπορεί να αναζωπυρώνεται σε επίπεδο γεωπολιτικής και διεθνών συνεργασιών, ωστόσο δεν παύει να έχει μπροστά του πολλά ανοιχτά μέτωπα. Πέρα από την κρίσιμη γεωπολιτική καμπή και τις εξελίξεις γύρω από τις νέες παραχωρήσεις, η πραγματική επανεκκίνηση του τομέα προϋποθέτει την παράλληλη ενεργοποίηση των κατάλληλων υποδομών, την εξασφάλιση λειτουργικών ρυθμιστικών μηχανισμών και την ολοκλήρωση όλων των θεσμικών εκκρεμοτήτων.

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και περιπτώσεις που, αντί να προχωρούν, κλείνουν οριστικά. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του Κατακόλου στην Ηλεία – του μοναδικού, πέραν του Πρίνου, βεβαιωμένου κοιτάσματος πετρελαίου στη χώρα. Μετά τις πρόσφατες κυβερνητικές ανακοινώσεις για την ίδρυση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ιονίου, μπήκαν και επίσημα οι τίτλοι τέλους για την προοπτική εκμετάλλευσής του. Η περιοχή, για την οποία ουδέποτε εκδόθηκαν εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι, εντάσσεται πλήρως στα σχεδόν 18.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της έκτασης του νέου θαλάσσιου πάρκου.

Πρόκειται για την πέμπτη κατά σειρά παραχώρηση που επιστρέφεται στο Δημόσιο χωρίς να φτάσει σε φάση ανάπτυξης, μετά από εκείνες του Δυτικού Πατραϊκού, της Άρτας – Πρέβεζας, της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου και των Ιωαννίνων.

Την ώρα που η Ελλάδα επιχειρεί να ανασυντάξει το εθνικό της αφήγημα για τους υδρογονάνθρακες, άλλες ευρωπαϊκές χώρες κινούνται με αποφασιστικότητα και ρυθμό. Στη Βαλτική, η Πολωνία ανακοίνωσε την ανακάλυψη του μεγαλύτερου κοιτάσματος πετρελαίου στην ιστορία της, με εκτιμώμενα αποθέματα που υπερδιπλασιάζουν τις εθνικές της εφεδρείες. Στη Βουλγαρία, η OMV Petrom και η ισραηλινή NewMed Energy ξεκινούν γεωτρήσεις στη Μαύρη Θάλασσα, με τη Noble, τη Halliburton και την SLB στο πλάι τους, ενώ η Ρουμανία προχωρά στην αδειοδότηση των υποδομών του Neptun Deep, ενός έργου–ορόσημου για την ενεργειακή της αυτονομία.

Η Κροατία υπογράφει νέες συμβάσεις καταμερισμού παραγωγής με την Aspect Croatia, αλλάζοντας μοντέλο και αυξάνοντας το κρατικό μερίδιο από τις παραχωρήσεις. Η Ιταλία, τέλος, εγκαινίασε το Argo Cassiopea, το μεγαλύτερο έργο παραγωγής φυσικού αερίου της τελευταίας δεκαετίας στη χώρα, με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και στρατηγικό στόχο την ενίσχυση της εγχώριας επάρκειας. Και την ίδια στιγμή, η Τουρκία αποκτά δύο νέα γεωτρύπανα – το ένα για την περιοχή του κόλπου της Μυρσίνης απέναντι από την Κύπρο, το άλλο για έρευνες στα ανοικτά της Λιβύης, όπως ανακοίνωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μόλις την περασμένη εβδομάδα. Είναι σαφές πως και οι περιφερειακοί γείτονες προχωρούν επιθετικά, θέλουν να τρέξουν και θωρακίζουν τη γεωστρατηγική τους θέση με νέα πλωτά μέσα. Η Ελλάδα πρέπει να αρχίσει να κλείνει τις δικές της εκκρεμότητες.

Διαβάστε ακόμη