Σε φάση συναγερμού μπαίνει η ΝΑ Ευρώπη ενόψει των θερινών αιχμών, με την ειδική Task Force για την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής να συγκαλείται – σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες – στις αρχές της επόμενης εβδομάδας, με τη συμμετοχή όλων των χωρών του ενεργειακού Νότου. Η σύσταση της ομάδας, σε συνέχεια απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο, στοχεύει στη θωράκιση των εθνικών ηλεκτρικών συστημάτων και στην αποτροπή επανάληψης φαινομένων όπως το ράλι τιμών του καλοκαιριού 2024, όταν οι τιμές της μεγαβατώρας άγγιξαν ακόμα και τα 1.000 ευρώ.

Το εν λόγω θεσμικό σχήμα, που συγκροτήθηκε ως άμεση απάντηση στις ακραίες αποκλίσεις τιμών και φορτίων μεταξύ Βορρά και Νότου, έχει εντολή να παρεμβαίνει έγκαιρα και συντονισμένα κάθε φορά που τα δεδομένα υποδεικνύουν συστημική αστάθεια, ασυμμετρία κόστους ή λειτουργικές στρεβλώσεις. Βασική του αποστολή είναι η ενίσχυση της ευελιξίας, η καλύτερη χρήση των υφιστάμενων διασυνδέσεων, η επιτάχυνση των αδειοδοτήσεων και η στήριξη εθνικών μεταρρυθμίσεων που κάνουν την ενέργεια πιο προσιτή.

Η απόφαση για τη σύσταση και ενεργοποίηση της Task Force ελήφθη στο περιθώριο του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υπογραμμίζει πως μεταξύ των προτεραιοτήτων της ομάδας συγκαταλέγονται: η παρακολούθηση της κατάστασης των δικτύων και η ενίσχυση της επιχειρησιακής τους συνεργασίας, η αξιοποίηση του διασυνοριακού capacity, η κοινή αποτίμηση των επιπτώσεων από κρίσεις προσφοράς και ζήτησης, και η βέλτιστη αξιοποίηση των υποδομών ενέργειας σε περιόδους υψηλής επιβάρυνσης.

Η συνεδρίαση της Task Force έρχεται σε μια στιγμή που ο ευρωπαϊκός ενεργειακός χάρτης «χωρίζεται» ξανά σε δύο ταχύτητες. Τα στοιχεία του EnergyLive για τις μέσες τιμές επόμενης ημέρας στις 4 Ιουλίου 2025 αποτυπώνουν με ακρίβεια τις εντυπωσιακές αποκλίσεις: στη Νορβηγία η τιμή φτάνει μόλις τα 2,54 €/MWh, στη Σουηδία τα 1,71 €, ενώ στη Φινλανδία δεν ξεπερνά τα 8,54 €. Αντίθετα, στα Βαλκάνια και τη Νότια Ιταλία, οι τιμές εκτινάσσονται άνω των 120 €/MWh, με την Αλβανία να φτάνει στα 131,78 €, την Κροατία στα 120,39 €, τη Σικελία στα 127,3 €, και την Κεντρική Ιταλία στα 127,18 €.

Η Ελλάδα, με τιμή 91,27 €/MWh, παραμένει σημαντικά ψηλότερα από τον μέσο όρο των κεντροευρωπαϊκών χωρών – για παράδειγμα, η Γαλλία βρίσκεται στα 72,52 €, η Γερμανία στα 79,96 €, η Ολλανδία στα 76,7 €, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο κινείται στα 71,72 € και η Ιρλανδία στα 70,48 €. Στη Βουλγαρία η τιμή φτάνει τα 96,91 €, στη Ρουμανία τα 104,38 €, στην Ουγγαρία τα 105,75 € και στη Σερβία τα 108,8 €. Η απόκλιση κόστους μεταξύ Βορρά και Νότου είναι πια σταθερό φαινόμενο – και όχι εξαίρεση.

Όπως επισημαίνουν αρμόδιες πηγές, η Task Force θα κληθεί να συντάξει ένα σχέδιο άμεσων και μεσοπρόθεσμων δράσεων για την αντιμετώπιση των αιχμών κατανάλωσης και την αποφυγή «εκρηκτικών» αυξήσεων τιμών, ενόψει και της αυξημένης ζήτησης λόγω υψηλών θερμοκρασιών και τουρισμού. Στις προτεραιότητες περιλαμβάνεται η αποδοτικότερη χρήση των διασυνοριακών ροών, η ενίσχυση της αποθήκευσης και της ευελιξίας του συστήματος, η διαλειτουργικότητα στις ΑΠΕ και η επιτάχυνση έργων που ενισχύουν τη σταθερότητα και την ανταγωνιστικότητα των περιφερειακών αγορών.

Αν και ο ενισχυμένος συντονισμός και η ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των κυβερνήσεων και των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (TSOs) της περιοχής αποτελούν αναμφίβολα ένα πρώτο, θετικό βήμα, το πραγματικό ζητούμενο – όπως έγραψε πρόσφατα σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος – είναι η ουσιαστική αξιοποίηση της μεταφορικής ικανότητας των διασυνδέσεων μεταξύ Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί, η εικόνα παραμένει προβληματική, επιβεβαιώνοντας τις ανισορροπίες που καταγράφηκαν και την προηγούμενη θερινή περίοδο. Ιδίως κατά τις απογευματινές ώρες, όταν οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ανεβαίνουν στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης – καθώς περιορίζεται η παραγωγή από φωτοβολταϊκά και αυξάνεται η συμμετοχή των συμβατικών μονάδων – οι διασυνοριακές ροές από τις «φθηνότερες» χώρες του Βορρά και της Κεντρικής Ευρώπης προς τον άξονα Ελλάδας–Βουλγαρίας–Ρουμανίας–Ουγγαρίας παραμένουν σε επίπεδα που δεν ανταποκρίνονται ούτε στα σήματα τιμών ούτε στη διαθέσιμη μεταφορική ικανότητα των υφιστάμενων γραμμών.

Το φαινόμενο της υποαξιοποίησης των δυνατοτήτων των δικτύων παρατηρείται με συνέπεια στις βασικές γραμμές μεταφοράς από την Κεντρική προς τη Νοτιοανατολική Ευρώπη – στις διασυνδέσεις Αυστρίας–Ουγγαρίας, Αυστρίας–Σλοβενίας και Σλοβενίας–Κροατίας – δημιουργώντας συνθήκες αγοράς που εμποδίζουν την ομαλή εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης. Η επιμονή αυτού του μοτίβου συμβάλλει καθοριστικά στη διόγκωση των αποκλίσεων τιμών μεταξύ των επιμέρους περιοχών και αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.

Η Ελλάδα, μαζί με άλλες χώρες της περιοχής, συγκεντρώνει στοιχεία για να τεκμηριώσει τις στρεβλώσεις που προκαλεί ο ευρωπαϊκός αλγόριθμος κατανομής ροών ηλεκτρικής ενέργειας – ένα θέμα στο οποίο αναφέρθηκε ξεκάθαρα και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο Energy Transition Summit. Όπως είπε, το πρόβλημα δεν είναι μόνο τεχνικό αλλά και «θέμα λεπτομερειών στον τρόπο που έχει προγραμματιστεί ο αλγόριθμος του Target Model», επισημαίνοντας ότι οι χώρες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης πληρώνουν συστηματικά ακριβότερα, ακόμη και όταν υπάρχει τεχνικά διαθέσιμη διασύνδεση με φθηνότερες αγορές.

Από ελληνικής πλευράς, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στηρίζει σταθερά την ευρωπαϊκή στρατηγική για κοινή δράση, ενώ ο Σταύρος Παπασταύρου, κατά τις τελευταίες επαφές του με Ευρωπαίους ομολόγους, έθεσε εκ νέου το ζήτημα των έντονων αποκλίσεων τιμών στα ενεργειακά χρηματιστήρια και την ανάγκη δημιουργίας μιας πραγματικά ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο τεχνικό – είναι βαθύτατα πολιτικό και οικονομικό: πώς μπορεί μια ήπειρος με κοινό στόχο την πράσινη μετάβαση να επιτρέψει τέτοια διαφορά στο κόστος για τους καταναλωτές της; Η απάντηση, όπως φαίνεται, θα αναζητηθεί – και θα δοκιμαστεί – στο τραπέζι της επόμενης συνεδρίασης της Task Force.

Διαβάστε ακόμη