Δεν είναι μόνο η Ευρώπη εξαρτημένη από τις ΗΠΑ και την Κίνα, αλλά και οι ΗΠΑ και η Κίνα είναι εξαρτημένες από την Ευρώπη. Την εν πολλοίς λίγο γνωστή αυτή πτυχή αναδεικνύει δημοσίευμα της Handelsblatt, καθώς ο διεθνής εμπορικός πόλεμος τον οποίο ξεκίνησαν οι ΗΠΑ -και- με την ΕΕ, στις 2 Απριλίου 2025 δεν σταμάτησε στις 27 Ιουλίου 2025, οπότε Τραμπ και Φον ντερ Λάιεν κατέληξαν σε συμφωνία.
Υπενθυμίζεται πως η συμφωνία αυτή δεν αφορά μόνο το ύψος των αμερικανικών δασμών (15%) στις ευρωπαϊκές εξαγωγές στις ΗΠΑ, αλλά και την αγορά αμερικανικής ενέργειας από την ΕΕ και ευρωπαϊκές επενδύσεις στις ΗΠΑ. Το ίδιο δημοσίευμα υπενθυμίζει πέρυσι, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Σι Τζινπίνγκ τόνισαν την εξάρτηση της Ευρώπης από όπλα, λογισμικό, ημιαγωγούς και σπάνιες γαίες.
Η «άλλη πλευρά της εξίσωσης» και η νέα στάση της ΕΕ
Λιγότερο γνωστή είναι η άλλη πλευρά της εξίσωσης. Η Κίνα – και οι ΗΠΑ – βασίζονται επίσης σε ευρωπαϊκές τεχνολογίες, μηχανήματα και χημικά σε βασικούς τομείς.
Η ΕΕ σκοπεύει να αξιοποιήσει αυτές τις «αντίστροφες εξαρτήσεις» πιο αποτελεσματικά σε περίπτωση που η εμπορική διαμάχη ή οι περιορισμοί στις κινεζικές εξαγωγές κλιμακωθούν ξανά. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την Handelsblatt, οικονομολόγοι και εμπειρογνώμονες της Κομισιόν εξέτασαν, για πρώτη φορά, συστηματικά όλες τις σχετικές εξαγωγές και τεχνολογίες της ΕΕ για να προσδιορίσουν εάν είναι δύσκολο να τις αντικαταστήσουν άλλες οικονομίες. Στις Βρυξέλλες, ο στόχος είναι να επιτευχθεί μια πιο ρεαλιστική αξιολόγηση της διαπραγματευτικής θέσης της ΕΕ.
Η ανάλυση ακολουθεί τη λογική του «δόγματος της οικονομικής ασφάλειας» που ανακοίνωσε η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και αποσκοπεί στο να βοηθήσει την ΕΕ να εδραιωθεί καλύτερα σε ένα ολοένα και πιο επιθετικό οικονομικό περιβάλλον.
Σύμφωνα με πληροφορίες από πηγές της Κομισιόν, πρόκειται για εσωτερική αξιολόγηση που δεν θα δημοσιευθεί. Ωστόσο, οι προσδιορισμένες κατηγορίες προϊόντων εκτείνονται σημαντικά πέρα από τις γνωστές μηχανές λιθογραφίας του ολλανδικού κατασκευαστή ASML και τους φακούς υψηλής απόδοσης της Zeiss, οι οποίοι χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για την παραγωγή ημιαγωγών τελευταίας τεχνολογίας.
Δεν υπάρχουν σύγχρονα αμερικανικά όπλα χωρίς γερμανικά μηχανήματα
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, είχε ήδη αναγνωρίσει την κρίσιμη σημασία αυτών των μηχανημάτων ASML και κάλεσε την κυβέρνηση στη Χάγη να σταματήσει να πουλάει τα καλύτερα μηχανήματα στην Κίνα, προκειμένου να αποτρέψει το κομμουνιστικό καθεστώς από το να αναπτύξει πιο προηγμένα μικροτσίπ.
Η Κίνα και οι ΗΠΑ ερευνούν εντατικά νέες τεχνολογίες για να γίνουν λιγότερο εξαρτημένες από αυτήν την τεχνολογία, «ωστόσο, όπως έχουν τα πράγματα, τόσο οι Κινέζοι όσο και οι Αμερικανοί μας χρειάζονται. Εάν σταματήσουμε να εξάγουμε αυτά τα μηχανήματα, οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον σε θέση να παράγουν τσιπ τεχνητής νοημοσύνης», λέει ένας υψηλόβαθμος διπλωμάτης της ΕΕ.
Επιπλέον, η Κίνα και οι ΗΠΑ εξαρτώνται από την πρωτοποριακή ευρωπαϊκή τεχνολογία σε πολλούς άλλους τομείς, όπως έχουν διαπιστώσει οι εμπειρογνώμονες της Επιτροπής: Η Κίνα εξαρτάται κατά 98% από τα εξαρτήματα της ΕΕ για τον αεροδιαστημικό της τομέα, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων εκτόξευσης και των αισθητήρων ακριβείας, και έως και 99% από ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα και ενδιάμεσα προϊόντα. Για τον εξοπλισμό ακτινοθεραπείας, η εξάρτηση από την Ευρώπη είναι 88%, γράφουν οι εμπειρογνώμονες της Επιτροπής.
Οι προσδιορισμένες ομάδες προϊόντων περιλάμβαναν επίσης εξαιρετικά εξειδικευμένα μηχανήματα και εξοπλισμό για βιομηχανική κατασκευή, όπως εργαλειομηχανές και εξοπλισμό για χημική και αυτοκινητοβιομηχανική παραγωγή, εξαρτήματα για σιδηροδρομική τεχνολογία όπως ατμομηχανές και συστήματα σηματοδότησης, ειδικό χάλυβα για θωράκιση, ρουλεμάν υψηλής απόδοσης, ορισμένα χημικά και λέιζερ. Πηγές από τη βιομηχανία δήλωσαν επίσης ότι χωρίς τα γερμανικά μηχανήματα, οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν πλέον να παράγουν τα πιο προηγμένα όπλα τους.
Δεν είναι μόνο η Ευρώπη ευάλωτη όσον αφορά τις αλυσίδες εφοδιασμού
Οι παρατηρητές βλέπουν τη μελέτη ως ένα στρατηγικό σημείο καμπής. Ο François Chimits, ειδικός σε θέματα οικονομικής ασφάλειας στο γαλλικό επιχειρηματικό think tank Institut Montaigne, δήλωσε: «Αυτή είναι η πρώτη προληπτική εκδοχή αυτής της άσκησης για τους Ευρωπαίους, οι οποίοι εμπνέονται όλο και περισσότερο από την Ιαπωνία σε θέματα οικονομικής ασφάλειας, κάτι που πιστεύω ότι είναι γενικά πολύ καλό».
Τα τελευταία χρόνια, η Ιαπωνία έχει συνδυάσει τις οικονομικές στρατηγικές της και τις στρατηγικές πολιτικής ασφαλείας. Με τον δικό της νόμο περί οικονομικής ασφάλειας, η Ιαπωνία έχει εντοπίσει κρίσιμες τεχνολογίες, έχει ασφαλίσει τις αλυσίδες εφοδιασμού και έχει εισαγάγει στοχευμένους ελέγχους εξαγωγών, για παράδειγμα, σε εξαιρετικά προηγμένες εγκαταστάσεις παραγωγής ημιαγωγών. Ταυτόχρονα, το Τόκιο επιδιώκει ρητά τον στόχο να εξετάσει τις δικές του βασικές τεχνολογικές θέσεις ως στρατηγικό παράγοντα στις διεθνείς σχέσεις.
Η εσωτερική ανάλυση της ΕΕ αποτελεί μέρος του ευρύτερου έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομική ασφάλεια και βασίζεται σε μια χαρτογράφηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Ενώ οι προηγούμενες μελέτες επικεντρώνονταν κυρίως στις ευρωπαϊκές ευπάθειες, η εστίαση επεκτείνεται τώρα και στην πιθανή επιρροή της ΕΕ.
Οι οικονομολόγοι της Επιτροπής ανέλυσαν λεπτομερή δεδομένα εμπορίου και εισροών-εκροών, καθώς και πληροφορίες από εταιρείες. Για κάθε προϊόν, προσδιόρισαν το μερίδιο εισαγωγών ή εξαγωγών των μεμονωμένων χωρών-εταίρων και της ΕΕ, τον βαθμό συγκέντρωσης της προσφοράς και την ευκολία αντικατάστασης των παραδόσεων βραχυπρόθεσμα.
Αυτό επέτρεψε στην Επιτροπή να ποσοτικοποιήσει και να συγκρίνει τόσο τις κλασικές εξαρτήσεις της ΕΕ από τρίτες χώρες όσο και τις αντίστροφες εξαρτήσεις – δηλαδή την εξάρτηση άλλων χωρών από τις ευρωπαϊκές προμήθειες.
Η Επιτροπή αποφάσισε, ωστόσο, να μην δημοσιεύσει τα αποτελέσματα, επειδή είχε την εντύπωση ότι η Κίνα είχε εκμεταλλευτεί σκόπιμα προηγούμενες μελέτες της Επιτροπής. Αξιωματούχοι της Επιτροπής αναφέρουν επίσης ότι η Κίνα υιοθέτησε σχεδόν αυτολεξεί τα αποτελέσματα μιας μελέτης της ΕΕ σχετικά με τις ευρωπαϊκές εξαρτήσεις από σπάνιες γαίες για τους ελέγχους των εξαγωγών της.
Οι αντίστροφες εξαρτήσεις προηγουμένως υποτιμήθηκαν
Ταυτόχρονα, ο Chimits μετριάζει τις προσδοκίες σχετικά με την ενεργή χρήση τέτοιων μοχλών. «Δεν πρέπει να έχουμε υπερβολικά μεγαλοπρεπείς ψευδαισθήσεις για την ικανότητα των Ευρωπαίων να παίξουν αυτό το παιχνίδι ενεργοποίησης των μοχλών στρατηγικής αναγκαιότητας», λέει.
Η πολιτική πραγματικότητα στην ΕΕ συνηγορεί κατά της κινητοποίησης εξαιρετικά εξειδικευμένων οικονομικών μέσων, τα οποία αναπόφευκτα θα επηρέαζαν ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία, περισσότερο από άλλα. Ακόμα και τώρα, τα κράτη μέλη δυσκολεύονται να συμφωνήσουν στην υπεράσπιση σαφώς καθορισμένων συμφερόντων.
Ο Chimits συνέβαλε επίσης σε μια μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τις στρατηγικές εξαρτήσεις και την οικονομική ασφάλεια. Η μελέτη αυτή τονίζει ότι οι αντίστροφες εξαρτήσεις είναι ένας προηγουμένως υποτιμημένος παράγοντας, αλλά η πολιτική τους χρήση παραμένει περιορισμένη όσο οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην ΕΕ είναι κατακερματισμένες.
Μια νέα μελέτη του Ινστιτούτου της γερμανικής Οικονομίας (IW Köln) καταλήγει σε παρόμοιο συμπέρασμα: Οι διαπραγματευτές της ΕΕ υποτιμούν τη δύναμή τους. «Τα αποτελέσματά μας δείχνουν σαφώς ότι η ΕΕ μπορεί να διαπραγματευτεί από μια ισχυρότερη θέση», λέει ο οικονομολόγος του IW, Γιούργκεν Μάτες. «Αυτό συμβαίνει επειδή η εξάρτηση των ΗΠΑ από την ΕΕ στις εισαγωγές είναι σημαντικά υψηλότερη από ό,τι γενικά θεωρείται».
Μετρημένη με βάση τον αριθμό των προϊόντων όπου το μερίδιο εισαγωγών από την ΕΕ είναι τουλάχιστον 50%, αυτή η εξάρτηση είναι πλέον ακόμη υψηλότερη από την εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα. «Με περαιτέρω αυξήσεις δασμών, οι αμερικανικές εταιρείες είναι πιθανό να αποκοπούν από σημαντικά αγαθά και, όπως και στη σύγκρουση με το Πεκίνο, θα πιέσουν για αποκλιμάκωση», υποστηρίζει ο Μάτες. «Επιπλέον, σε ακραία περίπτωση, η ΕΕ θα μπορούσε να απειλήσει με περιορισμούς στις εξαγωγές».
Διαβάστε ακόμη
