Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρά σε σημαντική διεύρυνση του μηχανισμού επιβολής δασμού άνθρακα στα σύνορα (Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα ή CBAM) επεκτείνοντας το μέτρο και σε προϊόντα όπως τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων και τα πλυντήρια ρούχων, σύμφωνα με προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δόθηκαν στη δημοσιότητα την Τετάρτη. Όπως αναφέρει το Reuters, πρόκειται για ένα ακόμη βήμα στη στρατηγική των Βρυξελλών να ενισχύσουν τη λεγόμενη «πράσινη προστασία» της ευρωπαϊκής βιομηχανίας απέναντι σε εισαγωγές υψηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Παράλληλα, η Κομισιόν εισηγείται το κλείσιμο κενών που, όπως εκτιμά, θα μπορούσαν να επιτρέψουν σε ξένες επιχειρήσεις να παρακάμπτουν τον δασμό. Ο μηχανισμός βρίσκεται σήμερα σε πιλοτική φάση, ωστόσο από τον Ιανουάριο θα αρχίσει να συνεπάγεται πραγματικό κόστος για τους εισαγωγείς.
CBAM: Ο «δασμός άνθρακα» της ΕΕ
Ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM), ο πρώτος τέτοιος μηχανισμός παγκοσμίως, προβλέπει την επιβολή χρεώσεων στις εκπομπές CO₂ που συνδέονται με εισαγόμενα προϊόντα, όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο, το τσιμέντο και τα λιπάσματα. Στόχος του είναι να προστατεύσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από φθηνότερα προϊόντα που προέρχονται από χώρες με λιγότερο αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες.
Ωστόσο, το μέτρο έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Αφρική, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η πολιτική αυτή επιβαρύνει άδικα τις οικονομίες τους και λειτουργεί ως έμμεσος προστατευτισμός. Παρά τις ενστάσεις, οι Βρυξέλλες εμφανίζονται αποφασισμένες να προχωρήσουν.
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του CBAM και σε «κατάντη» προϊόντα που περιέχουν μεγάλο ποσοστό χάλυβα και αλουμινίου, όπως δομικά υλικά και μηχανήματα. Η πρόταση επιβεβαιώνει σχέδια κανονιστικών ρυθμίσεων της ΕΕ που είχε αποκαλύψει νωρίτερα το Reuters. Το ύψος της χρέωσης θα συνδέεται άμεσα με την τιμή του άνθρακα που ήδη πληρώνουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μέσω του συστήματος εμπορίας εκπομπών της Ένωσης (EU ETS).
Θετικές αντιδράσεις από την ευρωπαϊκή βιομηχανία
«Δεν ζητάμε κάτι περισσότερο, αλλά ούτε και κάτι λιγότερο, για τα προϊόντα που εισέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση», δήλωσε ο Ευρωπαίος Επίτροπος για το Κλίμα, Βόπκε Χούκστρα. Θετική ήταν η αντίδραση και από τον επιχειρηματικό κόσμο. Ο Λέον ντε Γκραφ, προσωρινός πρόεδρος του συνασπισμού εταιρειών και βιομηχανικών φορέων “Business for CBAM Coalition”, χαιρέτισε τα σχέδια, σημειώνοντας ότι στοχεύουν σε προϊόντα με τον υψηλότερο κίνδυνο «διαρροής άνθρακα», δηλαδή τη μεταφορά παραγωγής εκτός Ευρώπης για την αποφυγή των αυστηρών περιβαλλοντικών κανόνων.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην αντιμετώπιση πιθανών καταστρατηγήσεων. Η ΕΕ σκοπεύει να επιβάλει αυστηρότερα μέτρα σε ξένες εταιρείες εάν υπάρχουν ενδείξεις ότι υποδηλώνουν σκόπιμα χαμηλότερες εκπομπές για να αποφύγουν το τέλος. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η Ένωση θα μπορεί να εφαρμόζει «προκαθορισμένες» τιμές εκπομπών, αυξάνοντας σημαντικά τον λογαριασμό του CBAM.
Η ανησυχία των Βρυξελλών αφορά κυρίως το ενδεχόμενο ορισμένες χώρες, και ειδικά η Κίνα, να κατευθύνουν προϊόντα χαμηλότερων εκπομπών προς την ευρωπαϊκή αγορά, διατηρώντας παράλληλα πιο ρυπογόνες παραγωγικές διαδικασίες για άλλες αγορές. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορούσαν να αποφεύγουν το τέλος χωρίς να μειώνουν συνολικά το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Οι προτάσεις θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πριν μετατραπούν σε νόμο. Αν και από το 2026 ο CBAM θα επιβάλλει χρεώσεις για τις εκπομπές που συνδέονται με τις εισαγωγές, οι επιχειρήσεις θα έχουν περιθώριο έως τον Σεπτέμβριο του 2027 για να αγοράσουν και να παραδώσουν τα απαιτούμενα πιστοποιητικά συμμόρφωσης.
Αξιοσημείωτο είναι ότι από την ανακοίνωση του μέτρου το 2021, χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, παρότι το επικρίνουν, έχουν ξεκινήσει ή επεκτείνει τα δικά τους συστήματα τιμολόγησης του άνθρακα. «Έχουν αλλάξει συμπεριφορά. Αυτή είναι η επιτυχία του CBAM», σχολίασε ο Τότις Κότσονις, εταίρος στο δικηγορικό γραφείο Pinsent Masons.
Τέλος, η Κομισιόν προτείνει το 25% των εσόδων από το μέτρο να χρησιμοποιείται για την αποζημίωση ευρωπαϊκών βιομηχανιών που επιβαρύνονται από το αυξημένο κόστος, υπό την προϋπόθεση ότι επενδύουν σε τεχνολογίες χαμηλότερων εκπομπών άνθρακα.
Διαβάστε ακόμη
