Στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα στη Βραζιλία (COP30), που διεξάγεται από τις 10 έως τις 21 Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με έντονες πιέσεις από την Κίνα και άλλους μεγάλους εμπορικούς εταίρους σχετικά με τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM), το γνωστό «carbon border tax». Το μέτρο, το οποίο η ΕΕ σχεδιάζει να εφαρμόσει πλήρως από τις αρχές του 2026, έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα των διαπραγματεύσεων και απειλεί να εκτροχιάσει μια συμφωνία για το κλίμα.
Στην πόλη Μπελέμ, πύλη προς τον Αμαζόνιο, συγκεντρώθηκαν σχεδόν 200 κυβερνήσεις για δύο εβδομάδες διαπραγματεύσεων, ήδη φορτισμένες από ένα έτος επιδεινούμενων εμπορικών εντάσεων, κυρίως λόγω των δασμολογικών πολιτικών του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Μέσα σε αυτή τη διεθνή ατμόσφαιρα, ομάδες χωρών με επικεφαλής την Κίνα, την Ινδία και τη Σαουδική Αραβία πίεσαν, τόσο δημόσια όσο και σε κλειστές συνεδριάσεις, να υπάρξει στην COP30 επίσημη διατύπωση που να καταδικάζει τα «μονομερή εμπορικά μέτρα». Στόχος τους είναι να υπονομεύσουν την πολιτική της ΕΕ προτού αυτή εφαρμοστεί ολοκληρωμένα.
Αντιπαραθέσεις στην COP30
Η πρώτη εβδομάδα των διαπραγματεύσεων χαρακτηρίστηκε από διαρκή αντιπαράθεση για το τι θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην τελική ατζέντα: από τα εθνικά σχέδια δράσης για το κλίμα έως τη χρηματοδότηση αναπτυσσόμενων χωρών. Ωστόσο, σύμφωνα με τους Financial Times, υπήρξε μια συστηματική και συντονισμένη προσπάθεια ώστε το θέμα του εμπορίου να τεθεί σε κάθε αίθουσα διαπραγμάτευσης. Ορισμένες χώρες εξέφρασαν πραγματικές ανησυχίες, ενώ άλλες φαίνεται να χρησιμοποιούν το εμπόριο ως μοχλό πίεσης για να αποδυναμώσουν φιλοδοξίες περαιτέρω μείωσης των εκπομπών.
Οι επιπτώσεις του CBAM
Η Αυστραλία μάλιστα άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι το θέμα του εμπορίου μπορεί να προκαλέσει «βραχυκύκλωμα» στο σύνολο των διαπραγματεύσεων. Το επίκεντρο της διαμάχης είναι ο CBAM, ο οποίος θα επιβάλλει κόστος άνθρακα σε εισαγόμενα προϊόντα όπως χάλυβας, τσιμέντο και λιπάσματα, για να διασφαλιστεί ότι ανταγωνίζονται με ίσους όρους όσες επιχειρήσεις εντός της ΕΕ πληρώνουν ήδη για τις εκπομπές τους. Οι εταιρείες αναμένουν κόστος περίπου 80 ευρώ ανά τόνο εκπομπών CO₂, κάτι που έχει προκαλέσει ανησυχίες για γραφειοκρατία και επιβάρυνση κόστους.
Παράλληλα, πολλές χώρες – μεταξύ αυτών η Βραζιλία, η Τουρκία και η Ιαπωνία – έχουν υιοθετήσει ή ενισχύσει δικούς τους μηχανισμούς τιμολόγησης άνθρακα, μειώνοντας έτσι τις πιθανές επιπτώσεις του CBAM στους εξαγωγείς τους. Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ, Jacob Werksman, υποστηρίζει ότι ο μηχανισμός είναι απαραίτητος ώστε η πράσινη μετάβαση να μην οδηγήσει σε αποβιομηχάνιση εντός της Ένωσης. Τόνισε επίσης ότι η COP30 δεν πρέπει να γίνει «πεδίο μάχης» για καθαρά εμπορικές διαφορές, οι οποίες πρέπει να επιλυθούν μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Η στάση της οικοδέσποινας Βραζιλίας
Η προεδρία της COP30, που ασκεί η Βραζιλία, προσπαθεί να αποτρέψει το εμπορικό ζήτημα από το να επισκιάσει τον πραγματικό στόχο: την ενίσχυση των εθνικών σχεδίων για την κλιματική δράση. Έχει μέχρι στιγμής αποφύγει να εντάξει το θέμα στην επίσημη ατζέντα. Παράλληλα προωθεί την ιδέα ότι το διεθνές εμπόριο μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός για την ανάπτυξη κρίσιμων τεχνολογιών και υλικών απαραίτητων για την ενεργειακή μετάβαση. Στο πλαίσιο αυτό, εγκαινίασε ένα νέο φόρουμ στη Γενεύη που θα συνδέει το κλίμα με το εμπόριο χωρίς να παραβιάζει τον ρόλο του WTO.
Η Κίνα χαιρέτισε την πρωτοβουλία, τονίζοντας ότι μόνο η ενότητα μπορεί να επιτρέψει την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η Ινδία από την πλευρά της προειδοποίησε ότι μονομερή εμπορικά μέτρα με πρόσχημα το κλίμα μπορεί να μετατραπούν σε εργαλεία προστατευτισμού που θα υπονομεύσουν τη διεθνή συνεργασία.
Ο παράγοντας «ΗΠΑ»
Έξω από την COP, υπάρχουν φόβοι ότι οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ μπορεί στο μέλλον να στραφούν κατά του CBAM, όπως συνέβη με την παγκόσμια πρόταση για φόρο στη ναυτιλία που μπλόκαρε πρόσφατα. Ο γερουσιαστής Sheldon Whitehouse κάλεσε την ΕΕ να είναι προετοιμασμένη για πιθανή εχθρική στάση από την Ουάσιγκτον.
Κατά τον Whitehouse, ο CBAM είναι αναγκαίος: λειτουργεί ως κρίσιμο εργαλείο για την αποτροπή μιας μελλοντικής «κλιματικής καταστροφής» που θα έπληττε πολύ περισσότερο τις αναπτυσσόμενες χώρες από οποιονδήποτε βραχυπρόθεσμο οικονομικό αντίκτυπο του μηχανισμού.
Διαβάστε ακόμη
