Η Ελλάδα μπαίνει σε μια νέα φάση στον τομέα των υδρογονανθράκων μετά την είσοδο της ExxonMobil στο Block 2 του Ιονίου και θεωρείται η μεγαλύτερη ανεξερεύνητη υπεράκτια δομή στη Μεσόγειο που μπορεί να περιέχει έως 10 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Με τις πρώτες γεωτρήσεις να προγραμματίζονται, υπό την προϋπόθεση των αδειοδοτήσεων, για τα τέλη του 2026 ή τις αρχές του 2027, ένας άλλος αγώνας δρόμου ξεκινάει για το λιμάνι που θα μπορέσει να υποστηρίξει το μεγαλύτερο ερευνητικό έργο που έχει γίνει στα ελληνικά ύδατα εδώ και δεκαετίες.
Οι συζητήσεις στρέφονται κυρίως στην Πάτρα και την Ηγουμενίτσα, τα δύο λιμάνια που θεωρούνται τα πιο ώριμα για να υποδεχθούν την επιχειρησιακή βάση της ερευνητικής γεώτρησης. Ωστόσο, η ανακάλυψη αξιοποιήσιμου κοιτάσματος στο Block 2 θα αναβαθμίσει αυτομάτως και τα θαλάσσια «οικόπεδα» νοτίως της Κρήτης, όπου σήμερα δεν υπάρχει ακόμη ολοκληρωμένος σχεδιασμός για λιμενική υποστήριξη. Εάν το Block 2 αποδειχθεί εμπορικό, τότε σε δεύτερο χρόνο θα χρειαστούν υποδομές και στην Κρήτη.
Για την πρώτη φάση, όμως, η μάχη δίνεται μεταξύ Πάτρας και Ηγουμενίτσας, δύο λιμάνια που διαθέτουν γεωγραφικά πλεονεκτήματα αλλά και έχουν προχωρήσει – σε διαφορετικό βαθμό τις σχετικές διαδικασίες.
Πάτρα: Το πιο ώριμο λιμάνι επιχειρησιακά και τεχνικά
Η Πάτρα θεωρείται από στελέχη του κλάδου το πιο ολοκληρωμένα προετοιμασμένο λιμάνι για να λειτουργήσει ως βάση υποστήριξης της πρώτης ερευνητικής γεώτρησης στο Block 2. Το τροποποιημένο Master Plan του Νότιου Λιμένα έχει εγκριθεί από την ΕΣΑΛ από τον Ιούλιο του 2024 και το μόνο που εκκρεμεί είναι η έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος. Ο CEO του ΟΛΠΑ, κ. Παναγιώτης Αναστασόπουλος τονίζει ότι το λιμάνι διαθέτει «τον χώρο, την τεχνογνωσία και το ανθρώπινο δυναμικό» για να υποστηρίξει τις έρευνες σημειώνοντας πως «σαν λιμάνι έχουμε την υποδομή, τον χώρο, την τεχνογνωσία και, φυσικά, τους ανθρώπους».
Τα στάδια
Όπως σημειώνει, για το πρώτο στάδιο της διαδικασίας, χρειάζεται ένας προβλήτας αφιερωμένος στις έρευνες ενώ τα απαραίτητα υλικά θα αποθηκεύονται στη χερσαία ζώνη μπροστά από αυτόν. Εκεί θα πραγματοποιούνται οι φορτοεκφορτώσεις καθώς και όλες οι σχετικές λιμενικές εργασίες. Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, ικανό να υποστηρίξει τη διακίνηση βαρέος εξοπλισμού. Ο προβλήτας πρέπει να πληροί συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές: η επιφάνειά του χρειάζεται επαρκή φέρουσα ικανότητα για να αντέχει βαρέως τύπου γερανογέφυρες και λοιπά μηχανήματα, ενώ το βάθος δέσμευσης πρέπει να είναι τουλάχιστον 5 με 10 μέτρα.
Ιδιαίτερα σημαντική, αναφέρει, είναι και η ποιότητα των υποστηρικτικών υπηρεσιών του λιμένα, όπως καβοδέτες, μεταφορικές εταιρείες, Λιμεναρχείο, Τελωνείο και ολόκληρος ο μηχανισμός που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του λιμένα. Στη διαδικασία προστίθενται επίσης τεχνολογικές αναβαθμίσεις, όπως συστήματα καμερών και έλεγχος εισόδου-εξόδου συμβατός με το ISPS.
Όπως σημειώνουν ειδικοί, οι παρεμβάσεις αυτές χαρακτηρίζονται «τυπικές» από παράγοντες της αγοράς. Πρόκειται κυρίως για διαγραμμίσεις, πύλες ελέγχου, αναβαθμίσεις στις υποδομές ασφαλείας.
Παρότι το πρώτο στάδιο θεωρείται τυπικό, απαιτεί υψηλής ποιότητας υποδομές και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Αναστασόπουλος τονίζει ότι η Πάτρα υπερτερεί, τόσο λόγω της εγγύτητάς της με την Αθήνα (δύο ώρες μέσω της Νέας Εθνικής Οδού), όσο και λόγω του μεγέθους και των υπηρεσιών της πόλης, που επιτρέπουν την άμεση προμήθεια κάθε υλικού ή υπηρεσίας που μπορεί να χρειαστεί από τα πληρώματα ή τις εταιρείες.
Δεύτερο στάδιο: Εγκατάσταση Mud Plant – Η κρίσιμη «βαριά» φάση
Αν εντοπιστεί κοίτασμα, τότε το λιμάνι που θα αναλάβει την υποστήριξη της ανάπτυξης θα χρειαστεί Mud Plant (ή Polfos Plant). Πρόκειται για μεγάλο συγκρότημα σιλό, δεξαμενών και κλειστών μηχανισμών επεξεργασίας των drilling fluids. Αυτή η εγκατάσταση:
- χρειάζεται μεγάλη χερσαία έκταση
- συνοδεύεται από αυστηρές περιβαλλοντικές άδειες
- φέρνει σημαντική οικονομική δραστηριότητα
- δημιουργεί περίπου 125 νέες θέσεις εργασίας, πέραν των 70 της πρώτης φάσης
Στην περίπτωση της Πάτρας, ο απαιτούμενος χώρος υπάρχει ήδη και έχει νομικά κατοχυρωθεί στη χωροθέτηση του λιμένα.
Ηγουμενίτσα: Λειτουργικά ιδανική, αλλά σκοντάφτει στις αντιδράσεις
Η Ηγουμενίτσα θεωρείται από πολλούς ειδικούς ως το πιο «λειτουργικά άνετο» λιμάνι για βαριές επιχειρήσεις. Η πρόσβαση γίνεται χωρίς να περνά κανείς μέσα από τον αστικό ιστό και η άμεση σύνδεση με την Εγνατία Οδό δημιουργεί ισχυρό πλεονέκτημα.
Όπως σημειώνουν πηγές της αγοράς, το 3,5% του ετήσιου τζίρου του λιμανιού θα αποδίδεται στον Δήμο Ηγουμενίτσας. Παράλληλα, υποστηρίζεται η δημιουργία της μαρίνας μέσω μιας μικρής ναυπηγοεπισκευαστικής μονάδας. Σημειώνεται ότι το λιμάνι λειτουργεί με 100% πράσινη ενέργεια. Σημειώνεται ότι για την ερευνητική γεωτρήση θα απαιτηθεί ελλιμενισμός πλοίων για μερικούς μήνες κατά τον χειμώνα 2026–2027.
Τι προβλέπει το Master Plan
Το νέο Master Plan δεν αλλάζει τη χωροθέτηση του 2014, αλλά αναδιαμορφώνει τις υφιστάμενες χρήσεις. Μεταξύ άλλων προβλέπει:
μετάβαση σε ενεργειακές λύσεις νέας γενιάς με δυνατότητα ανεφοδιασμού από LNG σε μεθανόλη και άλλα καύσιμα
- εγκατάσταση φωτοβολταϊκών 1,5 MWp
- πλήρη ηλεκτροκίνηση του στόλου της ΟΛΗΓ έως το 2026
- θέσεις shore power μέχρι το 2027 για εξηλεκτρισμό πλοίων
- ολοκλήρωση νέων τερματικών για κρουαζιέρα και εσωτερικές γραμμές
- νέες θέσεις στάθμευσης και αναδιάρθρωση εισόδου-εξόδου
- ζώνη ναυπηγοεπισκευής για μικρά σκάφη και τουριστικά
Ωστόσο, το Master Plan έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τον Δήμο, την Περιφέρεια και μέρος της τοπικής κοινωνίας, οδηγώντας σε καθυστερήσεις. Το ΚΑΣ έχει ήδη αναβάλει τις σχετικές συζητήσεις, ενώ οι ενστάσεις εστιάζουν στη διαμόρφωση της παραλιακής ζώνης και στις χρήσεις γης γύρω από τη μαρίνα και τη ναυπηγοεπισκευαστική δραστηριότητα. O Δήμος έχει προχωρήσει σε ενημέρωση των σχετικών Υπουργείων και την ΕΣΑΛ για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στο Master Plan, ιδιαίτερα όσον αφορά την προστασία του φυσικού, αστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και τις αρνητικές επιπτώσεις στην περιοχή. Στη σύσκεψη με το Υπουργείο Ναυτιλίας συμφωνήθηκε η ενεργή συμμετοχή του Δήμου σε όλα τα στάδια για την έγκριση του Master Plan, ενώ θα πραγματοποιηθεί νέα ειδική συνάντηση με τοπικούς φορείς πριν τη συνεδρίαση της ΕΣΑΛ. Η έγκριση του Master Plan θα είναι μακρά και θα ολοκληρωθεί με Προεδρικό Διάταγμα, μετά την έγκριση της ΣΜΠΕ από το ΥΠΕΝ. Τέλος, ο Δήμος ξεκίνησε νομική παρακολούθηση της διαδικασίας έγκρισης του Master Plan και ζήτησε όλα τα σχετικά έγγραφα για την αξιολόγηση της συμβατότητας με την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Παραδείγματα από το εξωτερικό: Τι δείχνουν Κύπρος και Ισραήλ
Σημείο αναφοράς ως λιμάνι που μπορεί να υποστηρίξει τις έρευνες και να μεταμορφώσει εντέλει την πόλι, αποτελεί η Λεμεσός. Στη Λεμεσό, η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης shorebase και μιας σύγχρονης Mud Plant δεν εμπόδισε τον τουριστικό χαρακτήρα της πόλης. Αντίθετα, όπως σημειώνουν πηγές της αγοράς, το λιμάνι αναβαθμίστηκε, οι διεθνείς εταιρείες εγκαταστάθηκαν εκεί, και το έργο ενσωματώθηκε στον αστικό ιστό χωρίς σημαντικές κοινωνικές εντάσεις. Η συμβίωση τουριστικών, αστικών και ενεργειακών δραστηριοτήτων αποδείχθηκε απολύτως εφικτή όταν υπάρχει σαφές πλαίσιο λειτουργίας και αυστηρή περιβαλλοντική εποπτεία.
Ανάλογο είναι και το παράδειγμα του Ισραήλ. Στα πεδία Tamar, Leviathan και Karish, οι λιμενικές εγκαταστάσεις που υποστήριξαν τις θαλάσσιες δραστηριότητες λειτούργησαν παράλληλα με τις εμπορικές χρήσεις χωρίς να προκαλέσουν ιδιαίτερη όχληση. Κεντρικός παράγοντας επιτυχίας ήταν η κρατική επίβλεψη, οι μακροχρόνιες συμβάσεις και η ύπαρξη υποδομών που σχεδιάστηκαν με βάρος στην ασφάλεια και τη σταθερότητα.
Διαβάστε ακόμη
