Διεθνείς ενεργειακοί κολοσσοί δείχνουν ενδιαφέρον για επενδύσεις σε έρευνες για υδρογονάνθρακες την ώρα που παράλληλα σχεδιάζεται μία νέα βιομηχανία παραγωγής πράσινης ενέργειας μέσω υπεράκτιων αιολικών πάρκων: Η Ελλάδα θέλει να ανεβάσει ταχύτητες στοχεύοντας σε μία νέα ενεργειακή ταυτότητα που θα την καταστήσει ισχυρό παίκτη στην ευρύτερη περιοχή. Την ίδια ώρα η πραγματικότητα είναι λιγότερο εντυπωσιακή: Τα μεγάλα αυτά έργα με δυναμική να αλλάξουν τον ενεργειακό χάρτη της χώρας παραμένουν δέσμια της γραφειοκρατίας και της έλλειψης των απαραίτητων λιμενικών υποδομών.

Λιμάνια–κλειδιά που μένουν κλειστά

Το ζήτημα επανέρχεται στο προσκήνιο καθώς στις 10 Σεπτεμβρίου λήγει η προθεσμία για τις προσφορές στα τέσσερα θαλάσσια blocks νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου με τη συμμετοχή ξένων ενεργειακών κολοσσών και μεγάλων ελληνικών παικτών. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει θέσει ως στόχο να αναδειχθεί ανάδοχος μέχρι το τέλος του 2025, ώστε οι πρώτες ερευνητικές γεωτρήσεις να μπορούν να δρομολογηθούν άμεσα.

Εντούτοις, παρά τις φιλόδοξες προθέσεις για τις γεωτρήσεις υδρογονανθράκων, πηγές της αγοράς σημειώνουν ότι συνολικά έως σήμερα η πρόοδος έχει παραμένει περιορισμένη καθώς οι λιμένες της χώρας, δεν διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές, ούτε έχουν εντάξει τέτοιου είδους δραστηριότητες στον επιχειρησιακό τους σχεδιασμό. Παράλληλα, η πλειονότητά τους παραμένει προσανατολισμένη στην τουριστική κίνηση, γεγονός που λειτουργεί ανασταλτικά για το σχέδιο, καθυστερώντας την υλοποίησή του.

Μία αχτίδα αισιοδοξίας φάνηκε τον Ιούλιο του 2024 με την έγκριση του τροποποιημένου master plan του λιμανιού της Πάτρας, που ανοίγει τον δρόμο για ζώνες γεωτρήσεων και την εγκατάσταση μικρής κλίμακας μονάδας LNG. Το σχέδιο καθορίζει τα όρια της λιμενικής ζώνης, τις χρήσεις γης, τους όρους δόμησης, τις προσχώσεις, τα βασικά χαρακτηριστικά των προγραμματισμένων έργων και την κυκλοφοριακή οργάνωση του λιμένα. Στο παλιό τμήμα του λιμανιού προβλέπεται στο σχέδιο αυτό χώρος για δραστηριότητες upstream με στόχο να καταστεί το λιμάνι της Πάτρας εφοδιαστική βάση για τις γεωτρήσεις που θα πραγματοποιήσουν ενεργειακοί όμιλοι στη χώρα. Και ενώ όλοι οι operators περιμένουν την Πάτρα για να αποφασίσουν τα επόμενα βήματά τους, το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα που εξακολουθεί να παραμένει κολλημένο. Αντίστοιχα, σχέδια συζητούνται στην Ηγουμενίτσα, ενώ εναλλακτικές όπως ο Αστακός και η Σούδα έχουν τεθεί στο τραπέζι, χωρίς να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος.

Χαμένες ευκαιρίες – Ο γολγοθάς των εταιρειών

Η εικόνα είναι γνωστή στην αγορά: Πριν από λίγους μήνες, η Energean, που κατέχει το «μπλοκ 2», πήρε παράταση μέχρι το 2026 προκειμένου να υπάρξει επιπρόσθετος χρόνος για την εύρεση λιμενικής βάσης υποστήριξης του project. Αντίστοιχα στο παρελθόν, εταιρείες όπως η Total και η Repsol έφυγαν από την Ελλάδα μην μπορώντας να αντιμετωπίσουν πλέον τις καθυστερήσεις, τη γραφειοκρατία και τα νομικά εμπόδια με τα οποία ερχόντουσαν αντιμέτωπες ενώ στην Κρήτη, η ExxonMobil και η Helleniq Energy δεν μπορούν να πάρουν τελική επενδυτική απόφαση χωρίς κατάλληλη λιμενική υποδομή.

Χωρίς λιμάνι και τα υπεράκτια αιολικά

Αντίστοιχα, η κατάσταση στα σχεδιαζόμενα υπεράκτια αιολικά πάρκα στην Ελλάδα δείχνει δύσκολη, αν όχι ακόμα πιο περίπλοκη, λόγω των υψηλών τεχνικών απαιτήσεων που έχουν αυτά τα έργα. Υπενθυμίζεται ότι η χώρα έχει θέσει στόχο τα 1,9 GW έως το 2030 και 17 GW έως το 2050 σε θαλάσσια αιολικά. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, τα πρώτα υπεράκτια αιολικά θα πρέπει να λειτουργούν έως το τέλος της δεκαετίας, βασισμένα όμως σε ανεμογεννήτριες με σταθερές βάσεις και όχι σε πλωτές.

Όπως σημειώνουν πηγές της αγοράς, προκειμένου να προχωρήσουν οι επενδύσεις στα πλωτά αιολικά, απαιτείται συντονισμός μεταξύ κυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης για τον καθορισμό των λιμανιών που θα αναπτύξουν τις απαραίτητες υποδομές. Παράλληλα, χρειάζεται χρηματοδότηση και συνεργασία με διεθνείς εξειδικευμένους ομίλους. Όπως σημειώνουν, χωρίς τα κατάλληλα λιμάνια, η ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών γίνεται αδύνατη, καθώς τόσο οι ανεμογεννήτριες όσο και οι τεράστιες μεταλλικές κατασκευές στήριξης πρέπει ιδανικά να συναρμολογούνται κοντά στην περιοχή όπου θα λειτουργούν τα πάρκα. Η πρόκληση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη για τις πλωτές ανεμογεννήτριες.

Σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ που είχε εκπονήσει και σχετικές μελέτες, σήμερα, τα υπάρχοντα ελληνικά λιμάνια, ακόμη και τα μεγαλύτερα, δεν έχουν σχεδιαστεί για να υποστηρίξουν τις ανάγκες ενός υπεράκτιου αιολικού πάρκου. Καμία λιμενική υποδομή δεν πληροί τις προδιαγραφές για πλωτές βάσεις και τη συναρμολόγηση πτερυγίων, ενώ απαιτούνται βαθιά κρηπιδώματα, τεράστιοι χώροι αποθήκευσης και γερανοί βαρέων φορτίων.

Τρέχει να προλάβει και η Ευρώπη

Το πρόβλημα των λιμενικών υποδομών για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία αντιμετωπίζει παρόμοιες προκλήσεις, καθώς η ανάπτυξη υπεράκτιας αιολικής ενέργειας απαιτεί τεράστιες επενδύσεις σε λιμάνια και ειδικά πλοία κατασκευής, εάν θέλει η Ευρώπη να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει και να αυξήσει την ισχύ από τα περίπου 37 GW σήμερα σε 84 GW έως το 2030.

Όπως επισημαίνουν τόσο η WindEurope όσο και η International Marine Contractors Association (IMCA) οι πολιτικοί στην Ευρώπη γνωρίζουν το πρόβλημα εδώ και καιρό, αλλά η κατάσταση πλέον γίνεται κρίσιμη. Προειδοποιούν, δε, ότι χωρίς περισσότερα λιμάνια κατάλληλα για υπεράκτιες εγκαταστάσεις και επαρκή στόλο πλοίων, οι ευρωπαϊκοί στόχοι δεν μπορούν να υλοποιηθούν. Όπως υπογραμμίζουν, για πολλά χρόνια η ναυτιλιακή εφοδιαστική αλυσίδα έχει παραμεληθεί, ενώ οι επενδύσεις σε λιμάνια και ναυπηγήσεις έγιναν με καθυστέρηση.

«Σήμερα η Ευρώπη μπορεί να εγκαθιστά και να συντηρεί περίπου 10 GW υπεράκτιας αιολικής ισχύος ετησίως», αναφέρει η WindEurope. «Για να επιτευχθούν οι στόχοι ενεργειακής ασφάλειας του 2030, πρέπει να εγκαθίστανται τουλάχιστον 10 GW κάθε χρόνο, ενώ μετά το 2030 ο αριθμός αυτός θα πρέπει να αυξηθεί στα 15 GW ετησίως. Κεντρική προϋπόθεση για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι η ύπαρξη ισχυρών και ανθεκτικών λιμενικών υποδομών».

Η WindEurope συμφωνεί με τις ανησυχίες της IMCA, που υπογραμμίζει ότι η φιλοδοξία της Ευρώπης να φτάσει τα 300–400 GW έως το 2050 δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς μαζική ενίσχυση του ναυτιλιακού κατασκευαστικού κλάδου. Χωρίς την ανάπτυξη στόλου πλοίων για κατασκευή, εγκατάσταση και συντήρηση των αιολικών πάρκων, οι στόχοι παραμένουν εκτός πραγματικότητας. Συμπληρώνει, επίσης, ότι η ταχεία αύξηση των βαρέων ανυψωτικών πλοίων απαιτεί επίσης σύγχρονες λιμενικές υποδομές.

Τα τελευταία τρία χρόνια, σύμφωνα με τη WindEurope, έχουν επενδυθεί 4,4 δισ. ευρώ σε λιμάνια, αλλά απαιτούνται επιπλέον 2,4 δισ. για να παραμείνει η Ευρώπη στον σωστό δρόμο μετά το 2030. Στον στόλο πλοίων έχουν ήδη επενδυθεί περίπου 2,3 δισ., αλλά λόγω της ταχύτατης εξέλιξης της τεχνολογίας των ανεμογεννητριών, θα χρειαστούν ακόμη 4 δισ. ευρώ για να υποστηριχθεί η νέα γενιά ανεμογεννητριών άνω των 15 MW.

Σημειώνεται ότι τον περασμένο Ιούλιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε δύο σημαντικές πρωτοβουλίες. Η Στρατηγική Λιμένων της Ε.Ε. φέρνει στο ίδιο τραπέζι εκπροσώπους λιμανιών και συναφών κλάδων για να καθορίσουν προτεραιότητες. Παράλληλα, η Βιομηχανική Ναυτιλιακή Στρατηγική στοχεύει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας του κλάδου, δίνοντάς του ώθηση στην πράσινη μετάβαση. Η Κομισιόν προωθεί τη στρατηγική λιμένων με τρεις βασικούς άξονες:

  • Ταχύτερες και πιο απλές αδειοδοτήσεις,
  • Στοχευμένη χρηματοδότηση μέσω CEF και ΕΤΕπ,
  • Ισορροπημένη ανάπτυξη ώστε να μην μείνει ο Νότος της Ευρώπης πίσω.

Διαβάστε ακόμη