Κατεδαφίσεις αυθαιρέτων με συνοπτικές διαδικασίες εντός 45 ημερών από τον εντοπισμό τους, προβλέπουν οι ρυθμίσεις για τον έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης που συμπεριλαμβάνονται στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), που δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση, Στον «πάγο» οι ρυθμίσεις για την εκτός σχεδίου δόμηση.

Η αρμοδιότητα ελέγχου και επιβολής κυρώσεων για αυθαίρετα μεταφέρεται από τις υπηρεσίες δόμησης στη Γενική Διεύθυνση Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ. Συστήνεται Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών, υπό την επίβλεψη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, στο οποίο θα υποβάλλονται επώνυμες καταγγελίες για αυθαίρετα με την πληρωμή παραβόλου, ύψους 300 ευρώ.

Ο εντοπισμός νέων αυθαιρέτων θα γίνεται με αεροφωτογραφίες από δορυφόρο και σε συσχετισμό με το σύστημα «e- άδειες».

Ειδικότερα, κατεδαφίζεται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα και με την εξής σειρά:

  • Το σύνολο των νέων αυθαιρέτων κατασκευών που κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2024 και το σύνολο των αυθαίρετων κατασκευών που κατασκευάστηκαν μετά την 28η Ιουλίου 2011.
  • Επίσης, κατεδαφίζεται αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον ίσος με τον αριθμό των οριστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης του 2022 κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά, όπως αυτά που εξειδικεύονται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
  • Επίσης, μπορούν να προτεραιοποιούνται περιπτώσεις αυθαίρετων κατασκευών, οι οποίες κρίνεται ότι συνεπάγονται σημαντική περιβαλλοντική όχληση.

Τα πρόστιμα ανέγερσης κυμαίνονται από 250 έως 1.500 ευρώ και το πρόστιμο μη έγκαιρης κατεδάφισης από 100 έως 750 ευρώ.

Αν ο υπόχρεος συμμορφωθεί με τις πολεοδομικές διατάξεις και αποκαταστήσει την πολεοδομική παράβαση με την απομάκρυνση της χρήσης ή την κατεδάφιση της αυθαίρετης κατασκευής ή εκδώσει την προβλεπόμενη οικοδομική άδεια όπου επιτρέπεται, μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από τη διαπίστωσή της δεν επιβάλλεται πρόστιμο μη έγκαιρης κατεδάφισης και το πρόστιμο ανέγερσης περιορίζεται στο ελάχιστο ποσό των διακοσίων πενήντα (250) ευρώ.

Σημειώνεται ότι δεν επιβάλλεται πρόστιμο σε περίπτωση αναθεώρησης οικοδομικής άδειας που βρίσκεται σε ισχύ, εφόσον τηρούνται το περίγραμμα της οικοδομής, ο συντελεστής δόμησης και ο συντελεστής όγκου. Το ίδιο ισχύει σε περίπτωση αναθεώρησης οικοδομικής άδειας που βρίσκεται σε ισχύ, με μεταβολή του περιγράμματος της οικοδομής ή του συντελεστή δόμησης ή του συντελεστή όγκου, εφόσον έχει προηγηθεί η γνωστοποίηση εκτέλεσης πρόσθετων εργασιών.

Επιπλέον, δεν επιβάλλονται και δεν αναζητούνται πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης αυθαιρέτων για κτίσματα που έχουν ανεγερθεί με άδεια που εκδόθηκε από την αρμόδια αρχή και μεταγενέστερα ακυρώθηκε ή ανακλήθηκε για οποιοδήποτε λόγο, εκτός αν η ακύρωση ή ανάκληση οφείλεται σε υποβολή αναληθών στοιχείων ή ανακριβείς αποτυπώσεις της υπάρχουσας κατάστασης ή στην εν γένει απατηλή συμπεριφορά του διοικουμένου κατά την έκδοσή της.

Οι ιδιοκτήτες ή εντολείς κατασκευής ή εγκατάστασης αυθαιρέτων κατασκευών ή αλλαγών χρήσεως αντίστοιχα και οι εργολάβοι κατασκευής τους τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 2 ετών και χρηματική ποινή από 5.000 έως 50.000 ευρώ. Κατά την επιμέτρηση της ποινής, λαμβάνονται υποχρεωτικά και αναλογικά υπόψη η αξία της αυθαίρετης κατασκευής και ο βαθμός υποβάθμισης του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Με την ίδια ποινή τιμωρούνται και οι μηχανικοί που εκπόνησαν τις μελέτες ή έχουν την επίβλεψη του έργου, αν διαπιστωθεί ότι οι μελέτες δεν εκπονήθηκαν σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν την εκπόνησή τους ή σύμφωνα με τα εγκεκριμένα στοιχεία του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος κάλυψης ή αν διαπιστωθεί ότι οι εργασίες δόμησης δεν εκτελέστηκαν σύμφωνα με τις μελέτες που υποβλήθηκαν ή σύμφωνα με τα εγκεκριμένα στοιχεία του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος κάλυψης. Για απλές υπερβάσεις άδειας κατασκευής μπορεί να επιβληθεί ελαττωμένη ποινή.

Για την εκτέλεση εργασιών δόμησης, χωρίς οικοδομική άδεια ή κατά παράβαση αυτής, στον αιγιαλό, την παραλία, τη θάλασσα, τον πυθμένα, τη ζώνη λιμένα, τη μεγάλη λίμνη, πλεύσιμο ποταμό, ρέματα, όχθη ή παρόχθια ζώνη μεγάλης λίμνης ή πλεύσιμου ποταμού, στους βιότοπους, σε παραλιακά δημόσια κτήματα, στους αρχαιολογικούς χώρους και τους ιστορικούς τόπους, σε κτίρια χαρακτηρισμένα ως μνημεία και σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, καθώς και σε δημόσιες χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις, διπλασιάζονται τα ελάχιστα και μέγιστα όρια των χρηματικών ποινών.

Στην περίπτωση αυθαίρετου χώρου που χρησιμοποιείται για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας, προβλέπεται η προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή της έγκρισης λειτουργίας, θα σφραγίζεται ο χώρος και ο εξοπλισμός, ενώ θα μπορεί να επιβάλλεται και διακοπή της ηλεκτροδότησης.

Σε ό,τι αφορά, τέλος, την εκτός σχεδίου δόμηση, αν και ο αρχικός σχεδιασμός του ΥΠΕΝ προέβλεπε τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων, τελικώς μετά από πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ αποφασίστηκε να «παγώσουν» προσωρινά μέχρι να καθαρογραφθεί η εν λόγω απόφαση.