Μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα παρατεταμένης λειψυδρίας και επιδεινούμενων ακραίων καιρικών φαινομένων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κηρύσσει τη μετάβαση σε μια εποχή «υδατικής ανθεκτικότητας». Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ανθεκτικότητας Υδάτων και Ανταγωνιστικής Κυκλικής Οικονομίας, Τζέσικα Ρόσγουελ στο energygame.gr η στρατηγική για τα ύδατα που παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες δεν μένει στα λόγια: μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να ξεκινήσουν οργανωμένοι διάλογοι με κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά, ενώ οι πρώτες επενδύσεις από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία έχουν ήδη δρομολογηθεί.
Το πρόβλημα είναι κοινό, αλλά οι επιπτώσεις του άνισα κατανεμημένες. Η Ελλάδα, παρά την πρόοδο στον τομέα της επεξεργασίας λυμάτων και της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης, βρίσκεται – σύμφωνα με την Επίτροπο– ανάμεσα στις πλέον ευάλωτες χώρες της ΕΕ απέναντι στην κλιματική πίεση. Η άνιση κατανομή των βροχοπτώσεων, η εντεινόμενη εξάρτηση από υδατικούς πόρους και οι υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα που ενδέχεται να ενταθεί τις επόμενες δεκαετίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα Στρατηγική για την Ανθεκτικότητα του Νερού στην ΕΕ περιλαμβάνει περισσότερες από 30 «εμβληματικές» δράσεις, με στόχο την ανάσχεση της κρίσης και τη μετατροπή του νερού σε προτεραιότητα ασφάλειας, ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας.
Ξεκινώντας από την αυστηρή τήρηση των υφιστάμενων νομικών υποχρεώσεων και φτάνοντας σε πανευρωπαϊκά πρότυπα απόδοσης για τον περιορισμό των διαρροών και τη μείωση της κατανάλωσης, η στρατηγική προβλέπει τόσο τη δέσμευση 45 δισ. ευρώ από ευρωπαϊκά και τραπεζικά εργαλεία (ΕΤΕπ), όσο και την υποχρέωση των κρατών να εκτιμήσουν την απώλεια νερού στο δίκτυό τους έως το 2026 και να καταρτίσουν εθνικά σχέδια δράσης έως το 2030, εφόσον ξεπερνούν το ευρωπαϊκό όριο.
Σε μια Ευρώπη όπου το πρόβλημα άλλοτε είναι η πλημμύρα και άλλοτε η ξηρασία –και συχνά και τα δύο ταυτόχρονα–, η Επίτροπος στέλνει σαφές μήνυμα: «Η ασφάλεια του νερού είναι καθοριστική για την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα της Ευρώπης. Οφείλουμε στις μελλοντικές γενιές να αναστρέψουμε την πορεία ενός σπασμένου υδρολογικού κύκλου».
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόσφατα τη νέα Στρατηγική για την Ενίσχυση της Ασφάλειας του Νερού. Τώρα που έχει ολοκληρωθεί η θεωρητική φάση, ποιες συγκεκριμένες δράσεις προβλέπονται για εφαρμογή τους επόμενους 12 μήνες; Ποιοι θα είναι οι άμεσοι τομείς προτεραιότητας;
Έχουμε θέσει σε εφαρμογή τη Στρατηγική για την Ανθεκτικότητα του Νερού στην Ευρώπη με περισσότερες από 30 εμβληματικές δράσεις, ώστε να βάλουμε την Ευρώπη σε πορεία ανθεκτικότητας απέναντι στις προκλήσεις του νερού. Η στρατηγική αυτή βασίζεται σε ένα σταθερό σύνολο περιβαλλοντικών νόμων και πρωτοβουλιών. Δεν υπάρχει κάποια “γρήγορη λύση” για να αντιμετωπιστεί η κρίση του νερού – οι προσπάθειες θα πρέπει να είναι διαρκείς και μακροπρόθεσμες. Πολλές από τις δράσεις μας ξεκινούν μέσα στο 2025, ενώ άλλες θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να υλοποιηθούν.
Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η καλύτερη συμμόρφωση με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο. Η εφαρμογή ορισμένων νόμων για το νερό πρέπει να βελτιωθεί. Μετά το καλοκαίρι, θα ξεκινήσω δομημένους διαλόγους με όλα τα κράτη μέλη ξεχωριστά, προκειμένου να προσδιορίσουμε πώς μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στους ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους που προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για το νερό – και η Ελλάδα περιλαμβάνεται φυσικά σε αυτό.
Η αύξηση της αποδοτικότητας στη χρήση του νερού, η αντιμετώπιση της ρύπανσης, η επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού του τομέα του νερού και η ενίσχυση της καινοτομίας αποτελούν πολύ σημαντικές προτεραιότητες.
- Ποια είναι η σημερινή κατάσταση των υποδομών νερού και των δικτύων διανομής στην Ευρώπη; Ποιο είναι το εκτιμώμενο ύψος επενδύσεων που απαιτείται για να αντιμετωπιστούν οι απώλειες και να περιοριστεί η σπατάλη νερού στα κράτη μέλη της ΕΕ;
Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για αναβάθμιση των υποδομών νερού σε όλη την Ευρώπη. Κατά μέσο όρο, περίπου το 30% του νερού χάνεται πριν φτάσει στους χρήστες, εξαιτίας διαρροών στους αγωγούς. Υπάρχουν διαθέσιμα κονδύλια από τον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Έχουμε διαθέσει περίπου 30 δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις στον τομέα του νερού.
Καλούμε τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν αυτά τα κονδύλια κατά προτεραιότητα. Γι’ αυτόν τον λόγο προτείναμε μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση των ταμείων συνοχής. Είναι κρίσιμο τα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα στις επενδύσεις για την αναβάθμιση των υποδομών τους. Γνωρίζουμε ότι πολλά κράτη μέλη υποεπενδύουν στον τομέα του νερού και ότι πρέπει να κινητοποιηθούν επιπλέον κεφάλαια τόσο από εθνικούς προϋπολογισμούς όσο και από τον ιδιωτικό τομέα.
Γι’ αυτό και συνεργαζόμαστε με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Επιπλέον 15 δισεκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν μέσω του Προγράμματος για το Νερό της ΕΤΕπ, για επενδύσεις στον τομέα του νερού, τον έλεγχο της ρύπανσης, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Θα εργαστούμε επίσης για να καταστήσουμε πιο ελκυστικές τις ιδιωτικές επενδύσεις σε καινοτόμα έργα που σχετίζονται με το νερό. Για τη μείωση των διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν εκτιμήσει έως τον Ιανουάριο του 2026 τα επίπεδα διαρροών νερού και το δυναμικό για βελτιώσεις.
Όσα κράτη μέλη καταγράφουν διαρροές άνω του πανευρωπαϊκού ορίου – που θα καθοριστεί από την Επιτροπή έως το 2028 – θα πρέπει να υποβάλουν εθνικά σχέδια δράσης έως το 2030 για τη μείωση των απωλειών στα δίκτυα ύδρευσής τους. Τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία θα στηρίξουν την υλοποίηση αυτών των σχεδίων στα κράτη μέλη.
- Στην Ελλάδα, βρίσκεται υπό διαμόρφωση το σχέδιο για την επόμενη φάση διαχείρισης των υδάτων. Κατά την άποψή σας, ποια μέτρα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα και να επιταχυνθούν; Σε ποιους τομείς απαιτούνται άμεσες βελτιώσεις και γιατί;
Όπως και πολλά άλλα κράτη μέλη, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα του νερού. Η Επιτροπή αξιολογεί αυτή την περίοδο τα ελληνικά σχέδια για την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας και των λεκανών απορροής ποταμών και θα εκδώσουμε σχετικές συστάσεις μέσα στο επόμενο έτος.
Συνολικά, η εικόνα της Ελλάδας ως προς το νερό είναι μεικτή. Η Ελλάδα έχει επιδείξει πολύ καλή απόδοση σε τομείς όπως η επεξεργασία αστικών λυμάτων, με το 98% των λυμάτων να επεξεργάζεται σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ. Είναι επίσης γνωστή για την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης, με το 97% των περιοχών κολύμβησης να πληροί τα πρότυπα εξαιρετικής ποιότητας.
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα είναι από τις χώρες που πλήττονται περισσότερο από την ξηρασία και τους καύσωνες, φαινόμενα που συμβάλλουν σε έντονες δασικές πυρκαγιές, σοβαρές πλημμύρες και επιδεινούμενη λειψυδρία. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα να επιταχύνει τα μέτρα της για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ώστε να προστατεύσει τους πολίτες και το περιβάλλον της.
Η αποτελεσματική διαχείριση του νερού μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και στην άμβλυνση των σχετικών κινδύνων. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει διαρκώς εντεινόμενη λειψυδρία έπειτα από χρόνια ξηρασίας, ένα πρόβλημα που αναμένεται να επιδεινωθεί και σε άλλες περιοχές της Νότιας και Κεντρικής Ευρώπης. Είναι κρίσιμο να επενδύσει σε στρατηγικές που θα ενισχύσουν την προσφορά νερού και θα μειώσουν την εξάρτηση, καθώς και σε μέτρα που θα προωθήσουν την αποδοτική χρήση των υδάτινων πόρων.
Η Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα μέρη της Ευρώπης, αντιμετωπίζει έναν «σπασμένο» υδρολογικό κύκλο. Οφείλουμε στις μελλοντικές γενιές να αντιστρέψουμε αυτή την κατάσταση. Η ασφάλεια του νερού αποτελεί κλειδί για την ανταγωνιστικότητα, την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητα της Ευρώπης — τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον.
- Ο πρόσφατος χάρτης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που βασίζεται σε στοιχεία της Eurostat για το 2022, αναδεικνύει ξεκάθαρα τις άνισες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, των γεωργικών πρακτικών και της αστικής κατανάλωσης νερού στην ΕΕ. Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι αυτή η κατάσταση είναι διαχειρίσιμη και ποιες στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του χάσματος Βορρά-Νότου;
Οι προκλήσεις που σχετίζονται με το νερό διαφέρουν από κράτος μέλος σε κράτος μέλος, αλλά ολόκληρη η Ευρώπη αντιμετωπίζει κοινές πιέσεις. Άλλοτε υπάρχει υπερβολικό νερό, άλλοτε ανεπαρκές, και η ρύπανση είναι επίσης υπερβολική. Η ανάγκη για ανθεκτικές υδάτινες υποδομές δεν περιορίζεται σε μία μόνο περιοχή ή χώρα.
Καμία περιοχή της Ευρώπης δεν μένει ανεπηρέαστη από την κλιματική αλλαγή – αυτή τη στιγμή η Ισπανία και μεγάλο μέρος της Ιταλίας έχουν περισσότερες βροχοπτώσεις κατά μέσο όρο, ενώ μεγάλο μέρος της Βόρειας Ευρώπης αντιμετωπίζει ξηρασία. Πέρυσι, οι συνθήκες ήταν ακριβώς αντίστροφες. Συνεπώς, πρέπει να προωθήσουμε την ανθεκτικότητα στο νερό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση – και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η στρατηγική για την ανθεκτικότητα του νερού ενσωματώνει αυτή την προετοιμασία, ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στις προκλήσεις. Πρέπει να γίνουμε πιο αποδοτικοί στη χρήση του νερού, να αναβαθμίσουμε την επεξεργασία λυμάτων και τα σχετικά πρότυπα, να μειώσουμε τη ρύπανση από νιτρικά και φυτοφάρμακα.
Φυσικά, οι τοπικές συνθήκες πρέπει να ενσωματώνονται στα εθνικά σχέδια, αλλά το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο το προβλέπει ήδη. Για να γεφυρωθούν τα κενά σε ολόκληρη την ΕΕ, δημιουργούμε μηχανισμούς ανταλλαγής καλών πρακτικών, παροχής τεχνικής υποστήριξης και διευκόλυνσης της χρηματοδότησης. Πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια, καθώς η στρατηγική έχει σχεδιαστεί ώστε να βοηθήσει κάθε κράτος μέλος – ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης – να γίνει πιο ανθεκτικό στο νερό.
- Σε ποιο βαθμό αναμένεται η ταχεία εξάπλωση των ψηφιακών τεχνολογιών και η ανάπτυξη των κέντρων δεδομένων να ασκήσουν πρόσθετη πίεση στους υδατικούς πόρους της ΕΕ; Πόσο σοβαρή θεωρείτε αυτή την πρόκληση και ποιοι είναι οι εκτιμώμενοι όγκοι νερού που απαιτούνται για την ψύξη αυτών των εγκαταστάσεων;
Η ανάγκη για καθαρό και γλυκό νερό είναι τεράστια, τόσο για την παραγωγή ενέργειας όσο και για την ψύξη σε πολλούς βιομηχανικούς τομείς. Τα κέντρα δεδομένων –ιδίως εκείνα που φιλοξενούν εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης– καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες νερού για την ψύξη των servers τους.
Ο σωστός σχεδιασμός ως προς την τοποθεσία εγκατάστασης είναι κρίσιμης σημασίας και πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη διαθεσιμότητα νερού, καθώς και τις αναμενόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης της υδατικής απόδοσης των κέντρων δεδομένων. Η ζήτηση για ψύξη με νερό μπορεί να μειωθεί δραστικά, όταν εφαρμόζονται κυκλικές πρακτικές και αξιοποιούνται τεχνολογικές καινοτομίες που εξαλείφουν πλήρως τη χρήση νερού για την ψύξη.
Σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού και αδειοδότησης που σχετίζονται με τη διαχείριση υδάτων –συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών βιομηχανιών– πρέπει να ενσωματώνεται η αρχή της αποδοτικής χρήσης του νερού. Ο βιομηχανικός τομέας είναι πλέον συνειδητοποιημένος ότι το νερό είναι ένας πεπερασμένος πόρος και ότι το γλυκό νερό μειώνεται σταθερά.
Αντί της άντλησης νέων ποσοτήτων, το νερό θα πρέπει να επαναχρησιμοποιείται όπου αυτό είναι δυνατό. Για να προωθηθεί η εξοικονόμηση νερού στα κέντρα δεδομένων, η Επιτροπή θα αξιολογήσει την ενεργειακή τους απόδοση και τη συνολική τους βιωσιμότητα, και θα προτείνει ελάχιστα πρότυπα απόδοσης – περιλαμβανομένων προδιαγραφών για την κατανάλωση νερού.
Πρόκειται για μια πρόκληση – αλλά είναι μια πρόκληση που οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε. Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και των ψηφιακών τεχνολογιών θα συνεχίσει να αναπτύσσεται στη σύγχρονη κοινωνία, ωστόσο μπορούμε να εργαστούμε ώστε οι επιπτώσεις της στην επάρκεια των υδάτινων πόρων να παραμείνουν όσο το δυνατόν πιο περιορισμένες.
Διαβάστε ακόμη
