Ευρωπαίοι και Αφρικανοί ηγέτες συναντώνται τη Δευτέρα και την Τρίτη στην Ανγκόλα, με στόχο την ενίσχυση των εμπορικών δεσμών, τη συζήτηση για το μεταναστευτικό και την εξερεύνηση θεμάτων που αφορούν κρίσιμα ορυκτά, όπως οι σπάνιες γαίες. Στη σύνοδο, πάντως, το αμερικανικό σχέδιο για την Ουκρανία αναμένεται να συνεχίσει να απασχολεί τις συνομιλίες των Ευρωπαίων.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς, ο πρόεδρος της Κένυας Ουίλιαμ Ρούτο, ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα συγκαταλέγονται στους πολλούς συμμετέχοντες της συνόδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Αφρικανικής Ένωσης, καθώς η αφρικανική ήπειρος έχει μετατραπεί σε πεδίο ανταγωνισμού των Αμερικανών, των Κινέζων και των Ρώσων, πέραν των Ευρωπαίων.
Στο περιθώριο της συνόδου, που ακολουθεί αυτήν της G20 το σαββατοκύριακο στη Νότια Αφρική, οι ευρωπαίοι ηγέτες θα συνεχίσουν τις εντατικές διαβουλεύσεις τους όσον αφορά το σχέδιο των ΗΠΑ για να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Συνάντηση για αυτό προβλέπεται το πρωί στη Λουάντα, κατόπιν πρόσκλησης του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, για να τεθούν στο τραπέζι όσα διαμείφθηκαν στις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη ανάμεσα σε αμερικανούς, ουκρανούς και ευρωπαίους αξιωματούχους.
Η σύνοδος ΕΕ-ΑΕ στη Λουάντα, η έβδομη του είδους, σηματοδοτεί τη συμπλήρωση 25 ετών της διμερούς σχέσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής. Οι ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών έφθαναν τα 467 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες. Την ίδια χρονιά, η ΕΕ ήταν αυτή που έκανε τις μεγαλύτερες άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) στην ήπειρο, ύψους 239 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τους αριθμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ωστόσο οι Ευρωπαίοι δοκίμασαν τα τελευταία χρόνια ήττες ή πισωγυρίσματα, που σε κάποιες περιπτώσεις τροφοδοτήθηκαν από την απέχθεια για το αιματηρό παρελθόν της περιόδου των αποικιών και σε άλλες οφείλονταν στον ανταγωνισμό με την Κίνα, οι επενδύσεις της οποίας σε μεγάλα έργα υποδομής είναι ευπρόσδεκτες στην ήπειρο. Η Ρωσία από την πλευρά της επωφελήθηκε από την απώλεια μέρους της επιρροής της Γαλλίας κι έγινε εταίρος αρκετών κρατών σε ό,τι αφορά το πεδίο της ασφάλειας.
Πάντως η ΕΕ διατηρεί 12 πολιτικές και στρατιωτικές αποστολές ή επιχειρήσεις στην ήπειρο (Λιβύη, Μαλί, Σομαλία, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία…) με σκοπό την υποστήριξη εκστρατειών κατά της τρομοκρατίας, την αποκατάσταση της σταθερότητας και την πρόληψη συγκρούσεων.
«Εμπορικές ευκαιρίες» μέσα από τη σύνοδο ΕΕ-Αφρικής
Κράτη του Κόλπου και η Τουρκία επίσης μεγεθύνουν την παρουσία τους, προσφέροντας σε αφρικανικά κράτη εμπορικές ευκαιρίες και, παρεμπιπτόντως, μεγαλύτερα περιθώρια διαπραγμάτευσης με την ΕΕ, σημειώνει ο Χέερτ Λαπόρτ του ECDPM, ευρωπαϊκού ινστιτούτου μελετών.
«Δεν βρισκόμαστε πλέον στην κατάσταση που η Ευρώπη ήταν ο μοναδικός εταίρος» των αφρικανικών χωρών, εξηγεί. Οι πρωτεύουσες της ΕΕ καλούνται πλέον να «προσφέρουν (συμφωνίες) επαρκώς ευνοϊκές για να επικρατήσουν» έναντι του ανταγωνισμού, συμπληρώνει.
Αυτό κάνει απαραίτητες επενδύσεις στις υποδομές, στην ενέργεια και βιομηχανικά σχέδια για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και να τονωθεί η ανάπτυξη στην Αφρική — δεν μπορεί να επαναληφθεί η εικόνα προηγούμενων συνόδων, όταν εκφράζονταν καλές προθέσεις μεν αλλά τα χειροπιαστά αποτελέσματα ήταν λιγοστά.
«Η Αφρική δεν προσδοκά νέες δηλώσεις, αλλά αξιόπιστες και εφαρμόσιμες δεσμεύσεις», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της ΑΕ Νουρ Μοχάμεντ Σιχ.
Οι ηγέτες θα συζητήσουν τρόπους να ρυθμιστεί η παράτυπη μετανάστευση προς την Ευρώπη, ζήτημα που τροφοδότησε τα τελευταία χρόνια τη ρητορική και σε πολλές περιπτώσεις εκλογικά κέντρα κομμάτων της άκρας δεξιάς στη γηραιά ήπειρο.
Ζητήματα ασφαλείας και διπλωματική πρωτοβουλία ώστε η Αφρική να αποκτήσει πιο δυνατή φωνή σε διεθνείς οργανισμούς, ιδίως στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ή στην Παγκόσμια Τράπεζα, θα τεθούν επίσης στην ημερήσια διάταξη.
Η ενίσχυση των εμπορικών ανταλλαγών επίσης, με φόντο τους τελωνειακούς δασμούς των ΗΠΑ στις χώρες και των δυο συνασπισμών.
Η ΕΕ αναμένεται να προσφέρει εμπειρογνωμοσύνη για την ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ των χωρών της αφρικανικής ηπείρου, που δεν αποτελεί παρά μόλις το 15% του συνόλου, σημείωσαν διπλωμάτες στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Θα επιδιώξει να εξασφαλίσει πρόσβαση σε ορυκτά, κρίσιμα για την οικολογική μετάβαση, καθώς και τη μείωση της εξάρτησής της από την Κίνα ως προς τις σπάνιες γαίες, απόλυτα απαραίτητες για τεχνολογικά και ηλεκτρονικά είδη, μεταξύ άλλων.
Προβλέπεται ακόμη να συζητηθούν σχέδια στο πλαίσιο του λεγόμενου Global Gateway, προγράμματος υποδομών με το οποίο οι Βρυξέλλες φιλοδοξούν να περιορίσουν την αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου.
«Η αξιοπιστία των Ευρωπαίων πλέον εξαρτάται από τη δυνατότητά τους να υποστηρίξουν την υλοποίηση έργων που δημιουργούν προστιθέμενη αξία στην Αφρική και όχι απλά σκοπό να φαίνονται οι Βρυξέλλες», εκτιμά ο Ίκεμεσιτ Εφιόνγκ της εταιρείας συμβούλων SBM Intelligence της Νιγηρίας.
Βιασύνη για σπάνιες γαίες
Η όρεξη για τον τεράστιο φυσικό πλούτο της Αφρικής προσέλκυσε αρχικά τους αποικιοκράτες στην ήπειρο — και έθεσε «τα θεμέλια για την εξάρτηση από τους πόρους μετά την ανεξαρτησία και τις εξωτερικές παρεμβάσεις», σύμφωνα με το Ινστιτούτο Έρευνας Πολιτικής Αφρικής. Τώρα, τα κοιτάσματα ζωτικών ορυκτών της ηπείρου την έχουν μετατρέψει σε στρατηγικό παράγοντα, με τον πρόεδρο της Ζάμπια, Χακάιντε Χιτσιλέμα, να θέτει πέρυσι ως στόχο τον τριπλασιασμό της παραγωγής χαλκού μέχρι το τέλος της δεκαετίας, για παράδειγμα.
Το Πεκίνο έχει χρησιμοποιήσει συχνά την πρωτοβουλία «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος», τη διεθνή αναπτυξιακή του πρωτοβουλία, για να εξασφαλίσει δικαιώματα εξόρυξης σε αντάλλαγμα για έργα υποδομής.
Η Ουάσινγκτον, η οποία υστερεί πολύ σε σχέση με το Πεκίνο, εντείνει επίσης το παιχνίδι της, με τις επενδύσεις στην Αφρική να ξεπερνούν αθόρυβα αυτές της Κίνας. Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει επεκτείνει την ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ σε περιοχές που έχουν πληγεί από τον πόλεμο σε αντάλλαγμα για πρόσβαση σε πόρους, για παράδειγμα μεσολαβώντας σε μια — ασταθή — ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της Ρουάντα και της ΛΔΚ.
Οι εταιρείες της ΕΕ «προσπαθούν πραγματικά να καλύψουν τη διαφορά», δήλωσε ο Christian Géraud Neema Byamungu, ειδικός στις σχέσεις Κίνας-Αφρικής και συντάκτης για τη Γαλλόφωνη Αφρική του China Global South Project. «Έφυγαν από την Αφρική όταν υπήρχε η αίσθηση ότι η Αφρική δεν ήταν πραγματικά ένα μέρος για να κάνει κανείς επιχειρήσεις».
Σε αυτό το πλαίσιο, το βασικό ερώτημα για την ΕΕ είναι: Τι μπορεί να προσφέρει για να ξεχωρίσει από άλλους εταίρους;
Στα χαρτιά, η απάντηση είναι σαφής: μια υπεύθυνη προσέγγιση στην εξόρυξη πόρων που δίνει προτεραιότητα στη δημιουργία τοπικής οικονομικής αξίας, μαζί με υψηλά περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα.
Διαβάστε ακόμη
