Στα νοτιοδυτικά της Γαλλίας, μια εταιρεία κατασκευάζει ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης και διύλισης σπάνιων γαιών. Τα οξείδια σπάνιων γαιών χρειάζονται κυρίως για μόνιμους μαγνήτες και καταλύτες, που χρησιμοποιούνται για παράδειγμα σε ηλεκτροκινητήρες. «Αναπτύσσουμε την πρώτη μονάδα στην Ευρώπη που θα παράγει οξείδια σπάνιων γαιών με υπεύθυνο και ανταγωνιστικό τρόπο», λέει ο Frédéric Carencotte.

Σύμφωνα με τη γερμανική Handelsblatt, μαζί με πέντε συνεργάτες, ο Carencotte ίδρυσε την εταιρεία Carester το 2019. Σήμερα, έξι χρόνια αργότερα, τα προϊόντα της είναι πιο περιζήτητα από ποτέ. Ο Carencotte και η Carester βρέθηκαν στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή, καθώς η Γαλλία καταβάλλει αυτή τη στιγμή μεγάλες προσπάθειες για να σπάσει το μονοπώλιο της Κίνας στην επεξεργασία σπάνιων γαιών. Οι γαλλικές εταιρείες πλήττονται σήμερα, όπως και πολλοί από τους ανταγωνιστές τους παγκοσμίως, από τους κινεζικούς περιορισμούς στις εξαγωγές αυτών των κρίσιμων πρώτων υλών.

Στο πλαίσιο της εμπορικής διαμάχης με τις ΗΠΑ, το Πεκίνο περιόρισε τον Απρίλιο την εξαγωγή αρκετών σπάνιων γαιών και μόνιμων μαγνητών. Όπως παντού στην Ευρώπη, έτσι και στη Γαλλία οι πρώτες ύλες είναι πλέον σπάνιες, και η εξάρτηση της γαλλικής βιομηχανίας από τις παραδόσεις από την Κίνα είναι σχεδόν τόσο μεγάλη όσο και στη Γερμανία. «Κάνουμε διαχείριση κρίσεων», δήλωσε ο Sylvain Broux, πρόεδρος της επιτροπής διαμεσολάβησης των βιομηχανιών προμηθευτών των αυτοκινητοβιομηχανιών στη Γαλλία, στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde».

Αντίστοιχα επείγουσες είναι οι προσπάθειες για μεγαλύτερη ανεξαρτησία. Η ελπίδα: Στο μέλλον, η μονάδα Caremag της Carester θα μπορούσε από μόνη της να καλύψει έως και το 15% της παγκόσμιας ζήτησης σε βαριές σπάνιες γαίες, σύμφωνα με τους ιδρυτές και τις εκτιμήσεις των ειδικών.

Με την υποστήριξη του κράτους και εταίρων από τη βιομηχανία, δημιουργούνται στη Γαλλία δυνατότητες διύλισης που θα μπορούσαν να απελευθερώσουν σε έναν βαθμό τη βιομηχανία της Ευρώπης από την εξάρτηση από την Κίνα – και να ωφελήσουν επίσης τις γερμανικές εταιρείες. Η Γαλλία έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο εντός της Ευρώπης – σε καμία άλλη χώρα δεν υπάρχουν περισσότερα έργα για την παραγωγή αυτών των σημαντικών πρώτων υλών.

Η χώρα μπορεί να βασιστεί σε γνώσεις του παρελθόντος. «Η Γαλλία ήταν παλαιότερα πρωτοπόρος στον διαχωρισμό των σπάνιων γαιών», λέει στηHandelsblatt ο Stéphane Bourg, διευθυντής του γαλλικού Παρατηρητηρίου Ορυκτών Πόρων για τους Βιομηχανικούς Κλάδους (Ofremi). «Υπάρχει μεγάλη τεχνογνωσία στον τομέα». Το Ofremi είναι συγκρίσιμο με τη Γερμανική Υπηρεσία Πρώτων Υλών.

Πολλές εγκαταστάσεις είναι ακόμη διαθέσιμες. Επιπλέον, στην πυρηνική βιομηχανία χρησιμοποιούνται παρόμοιες διαδικασίες, μεταξύ άλλων στη μονάδα επανεπεξεργασίας στη La Hague στη βορειοδυτική Γαλλία, η οποία καθιστά επαναχρησιμοποιήσιμα τα αναλωμένα πυρηνικά καύσιμα, λέει ο Bourg.

«Η Γαλλία έχει οργανώσει καλά την επέκταση της βιομηχανίας και προσφέρει μεγάλη οικονομική υποστήριξη, μεταξύ άλλων με το σχέδιο France 2030». Σύμφωνα με το σχέδιο που ξεκίνησε το 2021, 54 δισεκατομμύρια ευρώ πρόκειται να επενδυθούν σε τεχνολογίες του μέλλοντος.

Και η Carester βασίζεται στην παλιά τεχνογνωσία. «Η Γαλλία ήταν στις δεκαετίες του 1970 και 1980 ένας από τους πρωτοπόρους στον τομέα των σπάνιων γαιών. Θέλουμε να αναβιώσουμε αυτή τη χαμένη γνώση», λέει ο τεχνικός διευθυντής και ένας από τους ιδρυτές της Carester, Alain Rollat, σε συνομιλία με τη Handelsblatt.

Όλοι οι ιδρυτικοί εταίροι έχουν πολυετή εμπειρία με κρίσιμες πρώτες ύλες και είναι ως επί το πλείστον σε ηλικία συνταξιοδότησης. «Ενώσαμε τις δυνάμεις μας και προσελκύσαμε νεότερα ταλέντα για να μεταδώσουμε αυτή τη μοναδική τεχνογνωσία», εξηγεί ο Rollat. Στο μεταξύ, η ομάδα αριθμεί περίπου 40 άτομα, ανάμεσά τους πολλοί νέοι μηχανικοί.

Η μονάδα Caremag, με επένδυση 216 εκατομμυρίων ευρώ, κατασκευάζεται από την Carester στο Lacq της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Πρόκειται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2026 και να τεθεί σε λειτουργία το 2027, λέει ο Rollat. Η μέγιστη δυναμικότητα θα μπορούσε να επιτευχθεί το 2028 ή το 2029.

Ο στόχος είναι να παράγονται ετησίως περίπου 500 τόνοι οξειδίου του δυσπροσίου και 100 τόνοι τερβίου, καθώς και 800 τόνοι οξειδίων του νεοδυμίου και του πρασεοδυμίου. Αυτές οι ουσίες απαιτούνται για μόνιμους μαγνήτες που χρησιμοποιούνται σε ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή ηλεκτρονικές συσκευές.

Οι ελαφριές σπάνιες γαίες για το έργο θα προέρχονται από ανακυκλωμένες πηγές, κυρίως από την Ευρώπη, ενώ οι περισσότερες βαριές σπάνιες γαίες από εξόρυξη εκτός Ευρώπης.

Όχι μόνο η Γαλλία, αλλά και η Ιαπωνία συμμετέχει οικονομικά στη μονάδα. Η «Japan France Rare Earth Company», μια κοινοπραξία δύο ιαπωνικών παραγόντων, της εταιρείας φυσικού αερίου Iwatani και της κρατικής Jogmec (Japan Organization for Metals and Energy Security), συμμετέχει με 110 εκατομμύρια ευρώ. Το γαλλικό κράτος έχει προσθέσει 106 εκατομμύρια ευρώ. Η Ιαπωνία πρόκειται να λάβει το 50% της παραγωγής των σπάνιων γαιών μέσω της Jogmec.

Από νωρίς το γαλλικό κράτος έδειξε ενδιαφέρον για το έργο, αφηγείται ο ιδρυτής της Carester, Rollat. Αρχικά, η ιδέα ήταν μόνο η ανάκτηση ελαφρών σπάνιων γαιών – νεοδυμίου και πρασεοδυμίου – μέσω της ανακύκλωσης μαγνητών. Αλλά η ποσότητα θα ήταν πολύ μικρή. «Το Παρίσι ήθελε ένα επιπλέον έργο για να μειώσει την έλλειψη στη Γαλλία και την Ευρώπη», θυμάται. Γι’ αυτό το εγχείρημα συμπληρώθηκε με την εξόρυξη βαριών σπάνιων γαιών.

Ένα άλλο μεγάλο έργο της Γαλλίας για περισσότερη ανεξαρτησία από την Κίνα βρίσκεται στις ακτές του Ατλαντικού. Ο βελγικός χημικός όμιλος Solvay εγκαινίασε τον Απρίλιο στη La Rochelle μια γραμμή παραγωγής για σπάνιες γαίες. Εκεί πρόκειται να παράγονται νεοδύμιο και πρασεοδύμιο για μαγνήτες. Η μονάδα πρόκειται να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια εκτός Κίνας και θα μπορούσε στο μέλλον να καλύψει το 30 τοις εκατό της ευρωπαϊκής ζήτησης. Το υλικό δεν πρόκειται να προέρχεται από την Κίνα.

Η Solvay, πρώην Rhodia, διατηρεί από το 1948 μια μονάδα στη La Rochelle. Ήδη στις δεκαετίες του 1980 και 1990 επεξεργάζονταν εκεί σπάνιες γαίες. Στη δεκαετία του 1990, η παραγωγή μεταφέρθηκε σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα για λόγους logistics και κόστους. Η μονάδα στη La Rochelle λειτουργούσε πλέον σε χαμηλούς ρυθμούς, αλλά τώρα εκσυγχρονίστηκε.

Η Γαλλία ασχολείται ήδη με τους τομείς της ανακύκλωσης και της επεξεργασίας – ωστόσο, για να γίνει πραγματικά ανεξάρτητη από την Κίνα, λείπει ακόμη το στοιχείο της εξόρυξης για την απόκτηση των πολύτιμων υλικών.

«Αν η Ευρώπη θέλει να γίνει ανεξάρτητη από άλλες χώρες όσον αφορά τις πρώτες ύλες, είναι απαραίτητο να επενδύσει σε ορυχεία για εξόρυξη – με δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια – και για να μπορέσει να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ», λέει ο Rollat. Ειδικά στις σκανδιναβικές χώρες υπάρχουν ευκαιρίες γι’ αυτό.

Οι κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομική και βιομηχανική πολιτική δεν αποτελούν ταμπού στη Γαλλία. Ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, από την αρχή της πρώτης του θητείας το 2017, έκανε τα πάντα για να προωθήσει την επανεκβιομηχάνιση της Γαλλίας. Από την πανδημία του κορονοϊού, αυτές οι προσπάθειες έχουν ενταθεί ακόμη περισσότερο. Ένα ανοιχτό ερώτημα, ωστόσο, είναι αν το «οικονομικό μοντέλο είναι βιώσιμο», επισημαίνει ο διευθυντής του Ofremi, Bourg. Η παραγωγή σπάνιων γαιών είναι πιο ακριβή από ό,τι στην Κίνα, και λείπουν ορυχεία σπάνιων γαιών όπως στις ΗΠΑ.

Αν και υπάρχουν σπάνιες γαίες σχεδόν παντού στον κόσμο, μόνο σποραδικά βρίσκονται σε τόσο μεγάλη ποσότητα ώστε η εξόρυξη να είναι οικονομικά συμφέρουσα. Η ίδια η Γαλλία διαθέτει κοιτάσματα σπάνιων γαιών στη Βρετάνη και στο Μασίφ Σεντράλ, αλλά είναι ελάχιστα κερδοφόρα και, σύμφωνα με τους ειδικούς, ακόμη πιο δύσκολο να εξορυχθούν από ό,τι στις ΗΠΑ.

Διαβάστε ακόμη