Οι προσπάθειες των ΗΠΑ να εξασφαλίσουν κρίσιμα ορυκτά από την Αφρική προσκρούουν σε μια νέα πραγματικότητα: όλο και περισσότερες αφρικανικές χώρες αρνούνται να εξάγουν ακατέργαστο υλικό και επιλέγουν να το επεξεργάζονται στο εσωτερικό τους. Με στόχο να αυξήσουν τα έσοδα και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, κυβερνήσεις όπως της Ζιμπάμπουε, της Γουινέας και της Ναμίμπια επιβάλλουν περιορισμούς στις εξαγωγές πρώτων υλών. Αυτή η τάση αλλάζει τους όρους του «παιχνιδιού» και φέρνει τις διεθνείς δυνάμεις, όπως την κυβέρνηση Τραμπ, αντιμέτωπες με χώρες που διεκδικούν μεγαλύτερο ρόλο στην αξιοποίηση των φυσικών τους πόρων.
Ειδικότερα, σχεδόν οι μισές αφρικανικές χώρες έχουν θεσπίσει απαγορεύσεις ή περιορισμούς στις εξαγωγές πρώτων υλών τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Η Ζιμπάμπουε, ο κορυφαίος παραγωγός λιθίου στην Αφρική, ανακοίνωσε ότι θα απαγορεύσει πλήρως τις εξαγωγές ακατέργαστου λιθίου το 2027, ενώ ήδη η κυβέρνησή της ασκεί πιέσεις στις εταιρείες εξόρυξης να κατασκευάσουν εκεί μονάδες επεξεργασίας, δημιουργώντας 5.000 νέες θέσεις εργασίας και αυξάνοντας τα έσοδα από τις εξαγωγές του ορυκτού σε 600 εκατομμύρια δολάρια το 2023, από 70 εκατομμύρια δολάρια το 2022, σύμφωνα με το υπουργείο Μεταλλείων.
Παράλληλα, η Γκαμπόν, η οποία φιλοξενεί το 25% των παγκόσμιων αποθεμάτων μαγγανίου, σχεδιάζει να σταματήσει να εξάγει το ακατέργαστο ορυκτό από το 2029. Το μαγγάνιο είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή χάλυβα και μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων και ο πρόεδρος της Γκαμπόν Brice Oligui Nguema θέλει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να οικοδομήσει την οικονομία της με την εγχώρια επεξεργασία των αποθεμάτων της.
Ακόμη, χώρες όπως η Γουινέα, η Ουγκάντα και η Ναμίμπια απαγορεύουν την εξαγωγή μεταλλευμάτων, ενώ άλλες – όπως η Ρουάντα και η Ζάμπια – αναπτύσσουν εργοστάσια επεξεργασίας. Η Ρουάντα φιλοδοξεί να γίνει κόμβος επεξεργασίας ορυκτών από το Κονγκό, αξιοποιώντας τη διεθνή διαμεσολάβηση των ΗΠΑ.
Οι πολιτικές αυτές είναι ικανές να επηρεάσουν το παγκόσμιο εμπόριο αν αναλογιστεί κανείς ότι η παγκόσμια ζήτηση για λίθιο τριπλασιάστηκε μεταξύ 2017 και 2022, ενώ η όρεξη για κοβάλτιο αυξήθηκε κατά 70% κατά την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Μάλιστα, στις ΗΠΑ, η αγορά μπαταριών λιθίου αναμένεται να εξαπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το 2030 και να φτάσει τα 52 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με ανάλυση της Boston Consulting Group.
Στρατηγικές επενδύσεις και ρίσκα
Πίσω στην Αφρική, η Sinomine Resource Group, μια κινεζική κρατική εταιρεία εξόρυξης, κατασκευάζει εργοστάσιο λιθίου 300 εκατ. δολ. στη Ζιμπάμπουε, ενώ στην Γκάνα, η κρατική κινεζική Ningxia Tianyuan Industry Co κατασκευάζει ένα διυλιστήριο 450 εκατομμυρίων δολαρίων για την παραγωγή μαγγανίου υψηλής ποιότητας. Η Ζάμπια και το Κονγκό αναζητούν, επίσης, επενδυτές για να χρηματοδοτήσουν ένα εργοστάσιο κατασκευής μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα, σύμφωνα με όσα αναφέρει η Wall Street Journal.
Ωστόσο, προβλήματα όπως το λαθρεμπόριο, η ασταθής νομοθεσία και κρατικοποιήσεις, όπως στο Νίγηρα και το Μάλι, δείχνουν ότι οι επενδύσεις αυτές ενέχουν υψηλό ρίσκο. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα στη Ζιμπάμπουε, όπου όταν, ανακοίνωσε αρχικά την απαγόρευση της εξαγωγής μη επεξεργασμένου μεταλλεύματος το 2022, το λαθρεμπόριο ορυκτών μέσω των πορωδών συνόρων της χώρας εκτοξεύτηκε στα ύψη. Πολλοί μικρής κλίμακας μεταλλωρύχοι, που αγωνίζονταν να κρατηθούν όρθιοι, άρχισαν να πωλούν το αποθηκευμένο μετάλλευμα σε μεγαλύτερους κινεζικούς παίκτες σε τιμές ευκαιρίας. Η Ζιμπάμπουε, η οποία λέει ότι χάνει 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο από το λαθρεμπόριο ορυκτών, ήρε την απαγόρευση μετά από λίγους μήνες.
Ένα νέο οικονομικό αφήγημα
Αξιωματούχοι τονίζουν πως αυτή η στροφή δεν είναι απλώς οικονομική στρατηγική, αλλά απόπειρα κατάκτησης κυριαρχίας στους φυσικούς πόρους. Η ζώνη χαλκού Ζάμπιας–Κονγκό, παρότι διαθέτει το 50% του παγκόσμιου κοβαλτίου, και σημαντικά κοιτάσματα χαλκού και πλατίνας, παραμένει σε βαθιά φτώχεια (περισσότεροι από 70 εκατομμύρια κάτοικοι στις δύο χώρες ζουν σε συνθήκες φτώχειας) -μια τρομακτική ανισορροπία που πολλές αφρικανικές κυβερνήσεις επιδιώκουν να ανατρέψουν.
Διαβάστε ακόμη
