Με μια «καυτή» ενεργειακή ατζέντα και πολλά μέτωπα ανοιχτά, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) ετοιμάζεται, αμέσως μετά το πέρας της τελευταίας εβδομάδας του Αυγούστου, να υποδεχθεί το φθινόπωρο. Η αγορά κρατάει την ανάσα της για το «σήμα εκκίνησης», καθώς από τον Σεπτέμβριο ξεκινά ένας αγώνας δρόμου, ώστε να μπουν σε τροχιά αποφάσεων εκκρεμότητες που δεν χωρούν αναβολή: Οι ρευματοκλοπές, οι περικοπές στις ΑΠΕ, η πίεση στον ΕΛΑΠΕ και τα ζητήματα χωροταξίας και διαχείρισης πόρων συνθέτουν τον κορμό των ανοιχτών φακέλων που επιστρέφουν στο προσκήνιο, μαζί με τις μεγάλες προκλήσεις σε νερό και απορρίμματα. Το ΥΠΕΝ καλείται να τρέξει σε πολλαπλά μέτωπα ταυτόχρονα, με αποφάσεις που θα επηρεάσουν νοικοκυριά, επιχειρήσεις και το ίδιο το ενεργειακό αποτύπωμα της χώρας.

Ρευματοκλοπές

Τα πρώτα μεγάλα μέτωπα των παρεμβάσεων που έρχονται το φθινόπωρο αφορούν δύο εστίες κόστους που πληρώνει ο συνεπής καταναλωτής: τις ρευματοκλοπές και τον «ενεργειακό τουρισμό». Η μάχη κατά των ρευματοκλοπών παραμένει ανοιχτή πληγή. Το φθινόπωρο αναμένεται να φέρει αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την αντιμετώπιση του φαινομένου, με νέο πακέτο ποινικών κυρώσεων που θα παρουσιαστεί στις αρχές Σεπτεμβρίου. Ήδη, βρίσκονται σε ισχύ τα νέα –και ακριβότερα– πρόστιμα που όρισε η ΡΑΑΕΥ, καθιστώντας πιο «τσουχτερή» κάθε κλεμμένη κιλοβατώρα. Έτσι, ένα νοικοκυριό που εντοπίζεται να κλέβει ρεύμα πληρώνει πλέον 49,453 λεπτά/KWh, έναντι 47,217 τον Ιούνιο, ενώ για τις επιχειρήσεις η χρέωση διαμορφώνεται στα 56,4 λεπτά από 54,12 προηγουμένως. Για τους δικαιούχους ΚΟΤ οι χρεώσεις παραμένουν χαμηλότερες (16,89–30,34 λεπτά), ώστε να αντανακλούν το κοινωνικό βάρος.

Η αναπροσαρμογή εντάσσεται στη νέα μεθοδολογία της Αρχής, που προβλέπει επανεξέταση κάθε έξι μήνες ώστε τα πέναλτι να ακολουθούν τις λιανικές τιμές ρεύματος, ενώ σταθερά παραμένουν τα επιπλέον ποσά για τα κόστη του ΔΕΔΔΗΕ. Παράλληλα, τα στοιχεία του Διαχειριστή δείχνουν την έκταση του προβλήματος: μόνο στο πρώτο εξάμηνο του 2025 καταγράφηκαν 9.727 περιπτώσεις ρευματοκλοπής (+32% σε σχέση με πέρυσι), με ζημία 39 εκατ. ευρώ (+44%) και εισπράξεις 20 εκατ. ευρώ (+90%). Ωστόσο, η είσπραξη παραμένει χρονοβόρα, με καθυστερήσεις άνω του έτους, ενώ οι μέθοδοι παραβίασης εξελίσσονται και αρκετοί παραβάτες αλλάζουν ΑΦΜ για να αποφύγουν τις κυρώσεις. Το ΥΠΕΝ, έχοντας ήδη συγκαλέσει συσκέψεις με τους αρμόδιους φορείς, αναζητά πλέον τρόπους να κλείσει τα «παράθυρα» του ισχύοντος καθεστώτος.

Ενεργειακός τουρισμός

Ανακοινώσεις αναμένουμε μέσα στον Σεπτέμβριο και για το φλέγον ζήτημα του «ενεργειακού τουρισμού», όπως είχε άλλωστε προαναγγείλει ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος. Ο «ενεργειακός τουρισμός» παραμένει μια από τις μεγαλύτερες εκκρεμότητες για το ΥΠΕΝ, καθώς το φαινόμενο έχει οδηγήσει σε εκτόξευση των ληξιπρόθεσμων οφειλών στα 3,4 δισ. ευρώ, με αύξηση περίπου 1 δισ. μέσα σε έναν χρόνο. Δεν είναι όλες ανεπίδεκτες είσπραξης, ωστόσο μετά το εξάμηνο η εισπραξιμότητα περιορίζεται στο 10–15% και συνήθως μόνο κατόπιν χρονοβόρας δικαστικής διαδικασίας, το κόστος της οποίας έχει ανέβει πλέον στα 1.000 ευρώ.

Η «μεταπήδηση» καταναλωτών από προμηθευτή σε προμηθευτή αφήνοντας απλήρωτους λογαριασμούς μετακυλίει τελικά το βάρος στους συνεπείς πελάτες, υπονομεύοντας την εύρυθμη λειτουργία και τον ανταγωνισμό της αγοράς. Η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, επί Θεόδωρου Σκυλακάκη, είχε θέσει σε διαβούλευση ένα πλαίσιο με σύστημα «debt flagging» και τον ορισμό του «στρατηγικού κακοπληρωτή», που προέβλεπε μπλοκάρισμα αλλαγής προμηθευτή για όσους είχαν «φεσώσει» τρεις εταιρείες σε ορίζοντα πενταετίας, ωστόσο η σημερινή ηγεσία φαίνεται πως εξετάζει ξανά το θέμα από μηδενική βάση.

Πορτοκαλί τιμολόγια

Το ΥΠΕΝ «πατά γκάζι» για την εισαγωγή των δυναμικών («πορτοκαλί») τιμολογίων, ρεύματος, με τα οποία θα διαφοροποιείται η τιμολόγηση του ηλεκτρικού ρεύματος εντός του 24ώρου, με στόχο -σύμφωνα με πληροφορίες- να μπορεί να υπάρχει η δυνατότητα σύναψης των σχετικών συμβάσεων μεταξύ παρόχων και καταναλωτών (που διαθέτουν «έξυπνο» μετρητή) έως την 1η Νοεμβρίου. Ο οδικός χάρτης αυτών των νέων τιμολογίων που θα προστεθούν στην υφιστάμενη χρωματική παλέτα των πράσινων, κίτρινων και μπλε τιμολογίων και θα προσφέρουν ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές κατά τις περιόδους που διαμορφώνονται σε χαμηλά επίπεδα οι χονδρεμπορικές τιμές ενέργειας (συνήθως κατά τις ώρες που κορυφώνεται η παραγωγή των φωτοβολταϊκών).

Το ΥΠΕΝ δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην έγκαιρη ενεργοποίηση του εργαλείου εντός του φθινοπώρου, καθώς αποτελεί κρίσιμο πυλώνα του σχεδιασμού για τον περιορισμό των περικοπών πράσινης ενέργειας στις ώρες υπερπαραγωγής (κυρίως μεσημέρι) και για την εξομάλυνση των αιχμών ζήτησης το βράδυ, όταν στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής κυριαρχούν ακριβότερες συμβατικές μονάδες. Μέσω των δυναμικών τιμολογίων, οι «επιλέξιμοι» καταναλωτές θα έχουν ισχυρό κίνητρο να μεταθέτουν μέρος της κατανάλωσης από τις βραδινές στις μεσημβρινές ώρες, επωφελούμενοι από σημαντικά χαμηλότερες χρεώσεις.

Σε πρώτη φάση, τα δυναμικά τιμολόγια θα απευθύνονται σε επαγγελματικούς καταναλωτές (μεσαίες και λίγο μεγαλύτερες επιχειρήσεις) στη Χαμηλή Τάση—από εκεί ξεκινά ο ΔΕΔΔΗΕ—με τα νοικοκυριά να ακολουθούν το επόμενο έτος, ανάλογα με την πρόοδο του μεγάλου διαγωνισμού για την αντικατάσταση ~7,5 εκατ. μετρητών. Ήδη έχουν παραληφθεί 360.000 «έξυπνοι» μετρητές από τον «μίνι» διαγωνισμό και εγκαθίστανται σε βιομηχανικούς/επαγγελματικούς πελάτες και δημόσια κτίρια. Σύμφωνα με τη ΡΑΑΕΥ, έως το τέλος του έτους αναμένεται 650.000 παροχές (περίπου το 55% της εγχώριας κατανάλωσης) να διαθέτουν ψηφιακό μετρητή, επιτρέποντας σύναψη συμβάσεων «πορτοκαλί» τιμολογίων.

Περικοπές

Κανόνες θα προσπαθήσει να βάλει το ΥΠΕΝ και στην αγορά των ΑΠΕ, αφού είναι εξαιρετικά έντονη η ανησυχία ανάμεσα στις τάξεις μικρών και μεγάλων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, αναφορικά με τις προοπτικές οικονομικής βιωσιμότητας ακόμη και των έργων που έχουν ήδη σε λειτουργία. Οι απώλειες εσόδων που βλέπουν τα έργα που «βγαίνουν από την πρίζα» κάνει την αγορά να αναμένει με ανυπομονησία το σήμα για τη λήψη μέτρων, που θα μπορούσαν να εγγυηθούν ότι το πρόβλημα θα αποκτήσει διαχειρίσιμες διαστάσεις. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Green Tank, αθροιστικά το πρώτο πεντάμηνο του 2025, απορρίφθηκαν 975 GWh ή 8.9% της συνολικής παραγωγής από ΑΠΕ, υπερδιπλάσια ποσότητα από τις περικοπές ΑΠΕ την ίδια περίοδο του 2024 (454 GWh) και περισσότερες από τις περικοπές ολόκληρου του 2024 (899 GWh).

Ως εκ τούτου, τον Σεπτέμβριο εκτιμάται ότι θα μπορούσε να είναι έτοιμος ο Μηχανισμός Αντιστάθμισης Περικοπών ΑΠΕ (ή Μηχανισμός Αναδιανομής), καθώς απομένουν κρίσιμες παράμετροι που πρέπει να οριστικοποιηθούν και το υπόλοιπο του καλοκαιριού δεν επαρκεί για αποφάσεις και πλήρη σχεδιασμό. Κομβική εκκρεμότητα είναι η μεθοδολογία υπολογισμού της «θεωρητικής παραγωγής»: οι ΦοΣΕ έχουν ζητήσει σαφή «φόρμουλα» και ενιαία standards, ώστε —εφόσον οριστούν aggregators— ο υπολογισμός να γίνεται με τρόπο αδιαμφισβήτητο.

Το σχέδιο του ΥΠΕΝ είναι ο Μηχανισμός να εφαρμοστεί αναδρομικά από 1ης Ιανουαρίου 2025 —ρύθμιση που εντάχθηκε στο πρόσφατο νομοσχέδιο για βιομεθάνιο και υδρογόνο—, όμως εγείρονται ερωτήματα για τη νομική θεμελίωση της αναδρομικότητας. Η αρχική διάταξη (ψηφισμένη το προηγούμενο φθινόπωρο) προέβλεπε έναρξη από την επομένη της Υπουργικής Απόφασης· συνεπώς, παρότι η νέα ρύθμιση θεσπίζει αναδρομικότητα, δεν προεξοφλείται ότι καλύπτει χωρίς «ευάλωτα» σημεία το διάστημα πριν από την ψήφισή της, δηλαδή πριν τον Ιούλιο. Με αυτά τα δεδομένα, θεωρείται πλέον δεδομένο ότι το μέτρο μπορεί να «τρέξει» για ολόκληρο το β΄ εξάμηνο του έτους ανεξαρτήτως του πότε θα εκδοθεί η ΥΑ, ενώ το αν θα εφαρμοστεί και για το α΄ εξάμηνο παραμένει ζήτημα νομικής ερμηνείας. Το ΥΠΕΝ καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην ασφάλεια του συστήματος και στη βιωσιμότητα των επενδύσεων.

ΕΛΑΠΕ και ΕΛΥΚΩ

Σοβαρές ανησυχίες προκαλούν τα αυξανόμενα ελλείμματα στους δύο βασικούς ειδικούς λογαριασμούς του ενεργειακού συστήματος, τον ΕΛΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) και τον ΕΛΥΚΩ (Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας), με αποτέλεσμα το ΥΠΕΝ να καλείται να εξετάσει εκτενώς το ζήτημα, καθώς επανέρχεται στο προσκήνιο η ανάγκη χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο ΕΛΥΚΩ, που καλύπτει τις χρεώσεις για κοινωνικά τιμολόγια και ηλεκτροδότηση απομονωμένων νησιών, εμφανίζει έλλειμμα που υπερβαίνει τα 300 εκατ. ευρώ, παρά την ενίσχυση των 400 εκατ. στις αρχές του έτους. Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά τη μεταφορά 460 εκατ. ευρώ στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για επιδοτήσεις λογαριασμών, αφήνοντας τον λογαριασμό αποδυναμωμένο και οδηγώντας τους προμηθευτές στο να αποζημιώνονται μόλις για το 50% των ΥΚΩ που καταβάλλουν, με αποτέλεσμα να πιέζεται έντονα η ρευστότητά τους.

Την ίδια ώρα, στον ΕΛΑΠΕ, που χρηματοδοτεί τις πληρωμές προς τους παραγωγούς ΑΠΕ, οι πιέσεις κορυφώθηκαν τον Μάιο, όταν το κόστος εξισορρόπησης εκτινάχθηκε σε πρωτοφανή επίπεδα, φτάνοντας τα 24 εκατ. ευρώ. Αυτό είχε ως συνέπεια το τρέχον έλλειμμα να αγγίξει τα 65,8 εκατ. ευρώ και το σωρευτικό να τριπλασιαστεί μέσα σε έναν μόλις μήνα, ανεβαίνοντας στα 100,8 εκατ. ευρώ. Η κατάσταση επιβαρύνθηκε περαιτέρω από την πτώση των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά, που περιόρισε τα έσοδα από την εκπροσώπηση των «παλιών» έργων ΑΠΕ. Τα έργα αυτά εξακολουθούν να αποζημιώνονται με σταθερές ταρίφες, ακόμη και σε περιόδους μηδενικών ή αρνητικών τιμών, γεγονός που αυξάνει τις εκροές χωρίς να διασφαλίζονται αντίστοιχες εισροές. Αντίθετα, ο λογαριασμός ΛΓ-3 που αφορά τα νεότερα έργα με συμβόλαια Feed-in-Premium παραμένει πλεονασματικός, με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως «ανάχωμα», ωστόσο δεν επαρκεί για να ανατρέψει τη συνολική αρνητική εικόνα.

Το φθινόπωρο, η σταθερότητα των δύο λογαριασμών θα βρεθεί στο επίκεντρο, καθώς από αυτήν εξαρτάται όχι μόνο η συνέπεια των πληρωμών προς τους παραγωγούς ΑΠΕ, αλλά και η διατήρηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την υλοποίηση του εθνικού στόχου 80% διείσδυσης ΑΠΕ έως το 2030. Έτσι, το ΥΠΕΝ καλείται να διαχειριστεί ένα ιδιαίτερα σύνθετο οικονομικό και ενεργειακό παζλ, όπου κάθε καθυστέρηση μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην αγορά και στην ίδια την ενεργειακή μετάβαση.

Περιβάλλον σε τεντωμένο σχοινί: Χωροταξία και λειψυδρία στο επίκεντρο

Περιβάλλον και χωροταξία είναι επίσης δύο πεδία τα οποία αποτελούν μία δύσκολη εξίσωση για το ΥΠΕΝ. Σημειώνεται πως πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε ειδική μνεία στο πλαίσιο της τοποθέτησής του στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο πριν το καλοκαίρι στην ανάγκη ολοκλήρωσης, έως τα τέλη του έτους, των ειδικών χωροταξικών σχεδίων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη βιομηχανία και τον τουρισμό, σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία, ώστε να διαμορφωθεί ένα σαφές και σταθερό πλαίσιο ανάπτυξης.

Ο πρωθυπουργός δεν παρέλειψε επίσης στο πλαίσιο του υπουργικού συμβουλίου να αναφερθεί και σε ένα ζήτημα που πλήττει ήδη σοβαρά τη χώρα, τη λειψυδρία, υπογραμμίζοντας ότι αμέσως μετά τη ΔΕΘ θα παρουσιαστεί το Εθνικό Σχέδιο διαχείρισης υδάτων, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και σαφές πλαίσιο υλοποίησης. Η σύνταξη του Εθνικού Σχεδίου για τη διαχείριση της λειψυδρίας, παρότι είχε εξαγγελθεί για το καλοκαίρι, βρίσκεται ακόμα σε φάση τεχνικής επεξεργασίας. Η χώρα θα πρέπει να δαπανήσει πάνω από 10 δισ. ευρώ για να καταφέρει να αντιμετωπίσει το μείζον αυτό ζήτημα που χτυπά τόσο την πρωτεύουσα όσο και τα νησιά της χώρας. Το ΥΠΕΝ σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ και άλλους φορείς επεξεργάζεται ένα πακέτο βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων, ώστε να μην διψάσει η Ελλάδα. Η ανάγκη για νέες επενδύσεις και η συντήρηση των υφιστάμενων υποδομών καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ.

Διαβάστε ακόμη