Η ελληνική ενεργειακή αγορά βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Με σχεδόν το 50% της ηλεκτροπαραγωγής να προέρχεται πλέον από ήλιο και άνεμο, η χώρα έχει περάσει από την εποχή των εισαγωγών σε εκείνη των εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Πέρυσι, για πρώτη φορά από το 2000, η Ελλάδα έγινε καθαρά εξαγωγική, αξιοποιώντας τον πλούτο της σε ανανεώσιμες πηγές και ρίχνοντας τις χονδρεμπορικές τιμές του ρεύματος κάτω από αυτές της Βουλγαρίας. Ωστόσο, αυτή η επιτυχία έρχεται μαζί με ένα νέο, τεχνικά απαιτητικό πρόβλημα: τη ραγδαία αύξηση των ωρών κατά τις οποίες οι τιμές στο χρηματιστήριο ενέργειας καταρρέουν σε μηδενικά ή και αρνητικά επίπεδα. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Στην Ισπανία, το 14% των ωρών στο πρώτο τρίμηνο του 2025 κατεγράφησαν ως ώρες με μηδενική ή αρνητική τιμή ρεύματος. Και αυτό δεν σημαίνει μόνο ασύμφορες πωλήσεις. Σημαίνει και περικοπές παραγωγής. Ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της κατάστασης, εξήγησε στο 10ο Συμπόσιο Ενεργειακής Μετάβασης ότι η απάντηση του ΥΠΕΝ στο πρόβλημα των μηδενικών τιμών δεν είναι μία και μοναδική, αλλά ένα πλέγμα πολιτικών και εργαλείων που χρειάζεται να εφαρμοστούν συνδυαστικά.
Οι τρεις πυλώνες που ανέφερε ο Νίκος Τσάφος
Πρώτος πυλώνας της στρατηγικής είναι η αποθήκευση. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Τσάφος, έχουν δοθεί σημαντικά κίνητρα, αλλά η πρόοδος των έργων δεν είναι ακόμα στο επιθυμητό επίπεδο. Η ενίσχυση των αποθηκευτικών υποδομών, τόσο μέσω των επιδοτούμενων έργων όσο και με την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς, ώστε να επιτραπεί η συμμετοχή ιδιωτών χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια, αποτελεί βασική προτεραιότητα. Στην ίδια κατεύθυνση, το ΥΠΕΝ επενδύει και στην αντλησιοταμίευση, η οποία –παρότι απαιτεί σημαντικές επενδύσεις και ώριμες τοποθεσίες– θεωρείται αναγκαίο συστατικό της λύσης.
Δεύτερος πυλώνας είναι η διαμόρφωση ενός νέου καταναλωτικού προτύπου, μέσω της εισαγωγής του διζωνικού τιμολογίου και των έξυπνων μετρητών. Με αυτόν τον τρόπο, η ζήτηση θα αρχίσει να μετατοπίζεται από τις ακριβές ώρες αιχμής προς τις φθηνότερες ώρες με υπερπαραγωγή ΑΠΕ. Ήδη, όπως τόνισε ο υφυπουργός, το νέο τιμολόγιο αρχίζει να διαμορφώνει συμπεριφορές, προετοιμάζοντας σταδιακά το έδαφος για την ενεργειακή εξομάλυνση.
Τρίτος άξονας είναι η ενίσχυση των διεθνών διασυνδέσεων. Ο Τσάφος διευκρίνισε, ωστόσο, ότι το διασυνοριακό εμπόριο ενέργειας δεν επαρκεί από μόνο του για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των μεσημεριανών ωρών, όταν η ηλιακή παραγωγή πλημμυρίζει το σύστημα με ενέργεια την ίδια στιγμή που το ίδιο συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές αγορές. Σε αντίθεση με τον άνεμο, που εμφανίζει διαφοροποίηση μεταξύ περιοχών, η ηλιοφάνεια συγχρονίζεται γεωγραφικά – γεγονός που περιορίζει τη δυνατότητα εξαγωγών ακριβώς τη στιγμή που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη.
Ο υφυπουργός δεν παρέλειψε να τοποθετηθεί και για το ζήτημα της σταθερότητας του συστήματος. Αναφέρθηκε στο blackout που συνέβη στην Ισπανία και προκάλεσε ανησυχία για την αξιοπιστία των ΑΠΕ, προτρέποντας όμως σε αυτοσυγκράτηση. Όπως σημείωσε, έχουν ήδη ξεκινήσει εντατικές τεχνικές αναλύσεις και ευρωπαϊκές διαβουλεύσεις για να εντοπιστούν τα ακριβή αίτια της διαταραχής, ενώ είναι πρόωρο –και τεχνικά ανακριβές– να αποδίδεται η ευθύνη συλλήβδην στις ανανεώσιμες πηγές.
Η ευρύτερη στρατηγική του ΥΠΕΝ, όπως επισήμανε ο Νίκος Τσάφος, δεν στηρίζεται σε κάποια ιδεολογική αντιπαράθεση μεταξύ “πράσινων” και “ρεαλιστών”, αλλά σε έναν καθαρά τεχνικό σχεδιασμό που προσπαθεί να ανταποκριθεί στις αντικειμενικές προκλήσεις του νέου ενεργειακού τοπίου. Το παλιό μοντέλο παραγωγής με συμβατικές μονάδες βάσης έχει παρέλθει. Πλέον, καλούμαστε να σχεδιάσουμε ένα δίκτυο που θα αντέχει τις διακυμάνσεις των ΑΠΕ, θα απορροφά την προσφορά χωρίς υπερτάσεις και θα εξασφαλίζει στους καταναλωτές σταθερές και προσιτές τιμές.
Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, η αποθήκευση ενέργειας και η διαχείριση της ζήτησης παύουν να είναι «εναλλακτικές επιλογές». Είναι προϋποθέσεις για την επιβίωση ενός ηλεκτρικού συστήματος που βασίζεται σε στοχαστικές πηγές και πρέπει να ισορροπεί διαρκώς ανάμεσα στην υπερπροσφορά και την ξαφνική έλλειψη. Οι περικοπές ΑΠΕ και οι χαμηλές τιμές είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Και αν η Ελλάδα θέλει να συνεχίσει να εξάγει φθηνή και πράσινη ενέργεια, θα πρέπει πρώτα να διασφαλίσει ότι μπορεί να τη διαχειριστεί στο εσωτερικό της.
Διαβάστε ακόμη
