Ο Αμαζόνιος, το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του πλανήτη και ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς «απορροφητήρες» άνθρακα, ενδέχεται να πλησιάζει ένα επικίνδυνο κλιματικό κατώφλι. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature και επικαλείται το euronews, η περιοχή κινδυνεύει να εισέλθει έως το τέλος του αιώνα σε ένα εντελώς άγνωστο κλιματικό καθεστώς, το οποίο οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν ως «υπερτροπικό».

Πρόκειται για ένα περιβάλλον πολύ πιο θερμό, ξηρό και ασταθές από οποιοδήποτε έχει καταγραφεί στη σύγχρονη γεωλογική ιστορία. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, ένα τέτοιο κλίμα δεν έχει εμφανιστεί στη Γη εδώ και τουλάχιστον 10 εκατομμύρια χρόνια. Αν επιβεβαιωθούν τα σενάρια, οι συνέπειες για τα δέντρα του Αμαζονίου –και κατ’ επέκταση για το παγκόσμιο κλίμα– θα είναι δραματικές.

Έως και 150 ημέρες «ξηρασίας» τον χρόνο

Η μελέτη, υπό την καθοδήγηση επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, προειδοποιεί ότι χωρίς δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ο Αμαζόνιος θα μπορούσε να βιώνει έως και 150 ημέρες ετησίως συνθηκών «καυτής ξηρασίας» μέχρι το 2100. Πρόκειται για περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας που επιδεινώνονται από ακραία υψηλές θερμοκρασίες.

Το ανησυχητικό είναι ότι τέτοια φαινόμενα ενδέχεται να εμφανίζονται ακόμη και κατά τη διάρκεια της υγρής περιόδου, σε μήνες όπως ο Μάρτιος, ο Απρίλιος και ο Μάιος, όταν σήμερα θεωρούνται σχεδόν αδιανόητα. «Όταν συμβαίνουν αυτές οι καυτές ξηρασίες, μιλάμε για το κλίμα που συνδέουμε με ένα υπερτροπικό δάσος. Είναι πέρα από τα όρια αυτού που θεωρούμε σήμερα τροπικό δάσος», σημειώνει ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, καθηγητής Jeff Chambers.

Πώς αντέδρασαν τα δέντρα στη ζέστη και την έλλειψη νερού

Η έρευνα βασίστηκε σε περισσότερα από 30 χρόνια δεδομένων θερμοκρασίας, υγρασίας, εδαφικής υγρασίας και φωτεινότητας από ερευνητικές περιοχές βόρεια της πόλης Μανάους, στην κεντρική Βραζιλία. Αισθητήρες τοποθετημένοι στους κορμούς των δέντρων επέτρεψαν στους επιστήμονες να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο πώς αντιδρούν τα δάση στην αυξανόμενη ζέστη και τη μειωμένη υγρασία.

Κατά τη διάρκεια πρόσφατων ξηρασιών που συνδέονται με το φαινόμενο Ελ Νίνιο, εντοπίστηκαν δύο κρίσιμα σημεία καταπόνησης. Όταν η υγρασία του εδάφους έπεφτε περίπου στο ένα τρίτο των φυσιολογικών επιπέδων, πολλά δέντρα έκλειναν τα στόματά τους για να περιορίσουν την απώλεια νερού. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα να σταματούν να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, απαραίτητο για την ανάπτυξη και την επιδιόρθωση των ιστών τους.

Σε δεύτερο στάδιο, η παρατεταμένη ζέστη προκαλούσε τη δημιουργία φυσαλίδων στο χυμό των δέντρων, διαταράσσοντας τη μεταφορά νερού – μια διαδικασία που οι επιστήμονες παρομοιάζουν με εμβολή στο ανθρώπινο σώμα.

Ιδιαίτερα ευάλωτα αποδείχθηκαν τα ταχέως αναπτυσσόμενα είδη με χαμηλή πυκνότητα ξύλου, τα οποία παρουσίασαν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. Αυτό, σύμφωνα με τον Chambers, σημαίνει ότι τα δευτερογενή δάση, που έχουν αναγεννηθεί μετά από ανθρώπινες ή φυσικές καταστροφές, ενδέχεται να κινδυνεύουν περισσότερο.

Ένας κίνδυνος με παγκόσμιες συνέπειες

Αν και η ετήσια θνησιμότητα των δέντρων στον Αμαζόνιο σήμερα ξεπερνά οριακά το 1%, οι ερευνητές εκτιμούν ότι θα μπορούσε να αυξηθεί στο 1,55% έως το 2100. Μια φαινομενικά μικρή μεταβολή, η οποία όμως, σε ένα δάσος τέτοιου μεγέθους, μεταφράζεται σε απώλεια τεράστιου αριθμού δέντρων.

Ένας υπερτροπικός Αμαζόνιος θα σήμαινε όχι μόνο αποδυνάμωση ενός κρίσιμου οικοσυστήματος, αλλά και μείωση της ικανότητάς του να απορροφά άνθρακα. Σε εξαιρετικά ξηρές χρονιές, το δάσος έχει ήδη μετατραπεί από «καταβόθρα» σε πηγή εκπομπών άνθρακα, εντείνοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι παρόμοιοι κίνδυνοι μπορεί να απειλήσουν και άλλα τροπικά δάση, στη δυτική Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία. «Όλα εξαρτώνται από το τι θα κάνουμε», καταλήγει ο Chambers. «Αν συνεχίσουμε να εκπέμπουμε αέρια του θερμοκηπίου χωρίς έλεγχο, θα δημιουργήσουμε αυτό το υπερτροπικό κλίμα πολύ νωρίτερα».

Διαβάστε ακόμη