Την ώρα που οι πολίτες αναμένουν την εκκίνηση του Εξοικονομώ 2025, οι καθυστερήσεις στα προγράμματα Εξοικονομώ συνεχίζονται, απειλώντας με απώλεια πόρων και δημιουργώντας έντονη ανησυχία στην αγορά. Επαγγελματικοί φορείς και κατασκευαστικός κόσμος προειδοποιούν ότι αν δεν υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές, τα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας θα μείνουν στάσιμα, την ώρα που αποτελούν κρίσιμο εργαλείο για την ενεργειακή μετάβαση. Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχώρησε σε παρατάσεις για 13 προγράμματα συνολικού ύψους άνω των 2,5 δισ. ευρώ, προκειμένου να μη χαθούν κονδύλια.

Σύμφωνα με πληροφορίες από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η αναθεώρηση του Οδηγού τον περασμένο Νοέμβριο είχε άμεσο αντίκτυπο στις εκταμιεύσεις. Ενώ παλαιότερα καταγράφονταν μόλις 700 πληρωμές σε διάστημα τεσσάρων μηνών, πλέον ο ρυθμός έχει αυξηθεί στις 3.000–4.000 πληρωμές κάθε μήνα. Παρά τις βελτιώσεις που πρόσφεραν προσωρινή ρευστότητα σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, το σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η γραφειοκρατία παραμένει μεγάλη, οι διαδικασίες εγκρίσεων και πληρωμών είναι χρονοβόρες και η ενημέρωση για την πορεία των αιτήσεων περιορισμένη. Στην πράξη, μηχανικοί αναφέρουν δεκάδες περιπτώσεις όπου τα έργα έχουν ολοκληρωθεί, αλλά οι διαδικασίες παραμένουν ανοιχτές, με τους ελεγκτές να ζητούν ακόμα και υπεύθυνες δηλώσεις για τον ΦΠΑ, ενώ οι προμηθευτές δεν γνωρίζουν πότε θα πληρωθούν. Eπαγγελματίες της αγοράς, σημειώνουν ότι στο «Εξοικονομώ 2021» έχει εξοφληθεί μόλις το ένα τρίτο των αιτήσεων, για το «Εξοικονομώ 2023» οι πληρωμές δεν έχουν ξεκινήσει και για το πρόγραμμα του 2025 δεν έχει ακόμα δημοσιοποιηθεί η τελική λίστα των δικαιούχων, ώστε να αρχίσουν οι διαδικασίες.

Κύκλοι του ΤΕΕ αναφέρουν ότι η ανάληψη της διαχείρισης του πληροφοριακού συστήματος έχει μειώσει σημαντικά τις γραφειοκρατικές δυσκολίες, βελτιώνοντας την πορεία των προγραμμάτων. Τα έργα των τελευταίων ετών υπερτερούν σε αριθμό και πόρους σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ενεργειακή μετάβαση. Εντούτοις, επισημαίνουν προβλήματα, όπως στρεβλώσεις στη γεωγραφική κατανομή, αύξηση κόστους υλικών και καθυστερήσεις στις διαδικασίες. Παρά τις προτάσεις του ΤΕΕ προς το ΥΠΕΝ, υπογραμμίζουν οι ίδιοι κύκλοι, οι παρεμβάσεις που θα ξεμπλοκάρουν τις διαδικασίες δεν έχουν ακόμα υιοθετηθεί.

Γραφειοκρατία και καθυστερήσεις

  • Πολύπλοκες διαδικασίες: από την υποβολή αίτησης μέχρι την έναρξη εργασιών μεσολαβούν επτά στάδια, που παρατείνουν σημαντικά τον χρόνο υλοποίησης.
  • Καθυστερήσεις υπουργικών αποφάσεων: η αργή έκδοση κανονιστικών πράξεων μπλοκάρει την ομαλή πορεία των έργων.
  • Πληρωμές με αργούς ρυθμούς: ακόμη και ολοκληρωμένα έργα μένουν απλήρωτα για μήνες, εγκλωβίζοντας δικαιούχους και προμηθευτές.
  • Έλλειψη διαφάνειας στην ενημέρωση: μηχανικοί και ωφελούμενοι συχνά δεν γνωρίζουν την πορεία των αιτήσεων.

Οικονομικές στρεβλώσεις

  • Ανατιμήσεις υλικών: η άνοδος των τιμών λόγω πληθωρισμού εκτοξεύει το κόστος υλοποίησης.
  • Υπερκοστολογήσεις: η απουσία ανώτατου ορίου στο «εύλογο κόστος» ανοίγει παράθυρο για υπερβολικές χρεώσεις.
  • Έλλειψη ρευστότητας: οι καθυστερημένες εκταμιεύσεις αφήνουν επαγγελματίες και προμηθευτές σε δύσκολη θέση.

Προβληματικός σχεδιασμός

  • Κριτήριο βαθμοημερών: η προτεραιοποίηση με βάση τις θερμικές ανάγκες προκαλεί ανισομερή γεωγραφική κατανομή.
  • Ακατάλληλα μοντέλα προϋπολογισμού: ούτε ο παλιός τρόπος (ανά τ.μ.), ούτε ο νέος (ανά εξοικονόμηση) ανταποκρίνονται δίκαια στις ανάγκες των δικαιούχων.
  • Ασαφή χρονοδιαγράμματα: συνεχείς παρατάσεις δημιουργούν ανασφάλεια και δυσπιστία στην αγορά.

Επιπτώσεις στους δικαιούχους

  • Αναστολή έργων: πολλοί ωφελούμενοι εγκαταλείπουν λόγω αυξημένου κόστους ή αβεβαιότητας.
  • Μειωμένη αποτελεσματικότητα: μόλις το ένα τρίτο των αιτήσεων στο «Εξοικονομώ 2021» έχει εξοφληθεί, ενώ τα προγράμματα του 2023 και 2025 παραμένουν «παγωμένα».
  • Κίνδυνος απώλειας πόρων αν δεν επιταχυνθούν οι διαδικασίες.

«Εξοικονομώ 2025»: τι ισχύει σήμερα και τι διακυβεύεται

Την ίδια ώρα, τα νοικοκυριά παραμένουν σε αναμονή για το Εξοικονομώ 2025 καθώς οι πίνακες οφελούμενων αναμένονται «μέσα στο φθινόπωρο». Υπενθυμίζεται ότι στο πρόγραμμα προβλέπεται προϋπολογισμός 434 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 396 εκατ. προορίζονται για άμεσες επιδοτήσεις. Προβλέπονται ειδικές ενισχύσεις: περίπου 27 εκατ. ευρώ για οικογένειες με μέλη ΑμεΑ και 91 εκατ. για νοικοκυριά που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Στόχος είναι η αναβάθμιση 11.500 κατοικιών, με βασική προϋπόθεση την εξοικονόμηση τουλάχιστον 30% πρωτογενούς ενέργειας και την αναβάθμιση κατά τρεις ενεργειακές κατηγορίες. Η επιδότηση μπορεί να φτάσει έως και το 100%, ανάλογα με το προφίλ του δικαιούχου.

Πηγές του ΤΕΕ επισημαίνουν ότι είναι κρίσιμο να ξεκινήσει άμεσα το νέο πρόγραμμα «Εξοικονομώ», καθώς έχει μικρό χρόνο υλοποίησης σε σχέση με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση. Στο πλαίσιο του προγράμματος, οι δικαιούχοι υπολογίζεται να ολοκληρώσουν τα έργα και να υποβάλουν τον φάκελο εντός 8 μηνών ή μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2026, όποιο συμβεί πρώτο. Ωστόσο, η υπουργική απόφαση έγκρισης των αιτήσεων καθυστερεί, καθιστώντας τον διαθέσιμο χρόνο ανεπαρκή ακόμα και με την παράταση έως τις 31 Μαρτίου 2026.

Νέο πρόγραμμα στα τέλη 2026

Παράλληλα, το ΥΠΕΝ ετοιμάζει ένα πιο διευρυμένο πλαίσιο εξοικονόμησης που θα ξεκινήσει να τρέχει από τα τέλη του 2026 με πλήρη εφαρμογή από το 2027. Η νέα αρχιτεκτονική θα στηριχθεί σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο και το Modernization Fund, με στόχο να διορθώσει χρόνιες αδυναμίες αλλά και να ανοίξει τον δρόμο για πιο ολοκληρωμένες παρεμβάσεις. Φιλοδοξία της κυβέρνησης είναι προωθήσει ένα πρόγραμμα όχι μόνο εξοικονόμησης αλλά και ανακαίνισης κατοικιών με στόχο την αύξηση της προσφοράς στην αγορά στέγης. Οι διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκονται σε εξέλιξη, με συζητήσεις για ανακατανομή κονδυλίων του ΕΣΠΑ 2021–2027 προς τη στέγαση.

Το μοντέλο On-Bill Financing (OBF)

Κεντρική καινοτομία του νέου κύκλου Εξοικονομώ είναι το OBF: η αποπληρωμή των έργων γίνεται μέσα από τον λογαριασμό ρεύματος, ενώ η εξοικονόμηση αντισταθμίζει το κόστος. Το σχήμα εφαρμόστηκε σε Βέλγιο, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο, με διαφορετικές διάρκειες αποπληρωμής και συνδυασμούς δανείων ή υποχρεώσεων των προμηθευτών.

Η μεγάλη αλλαγή είναι ότι οι πάροχοι ηλεκτρισμού θα περάσουν από τον ρόλο του απλού προμηθευτή στον ρόλο του διαμεσολαβητή τύπου ESCO: θα αναλαμβάνουν χρηματοδότηση, μελέτη, υλοποίηση και διαχείριση έργων. Ουσιαστικά, θα γίνουν το «one-stop-shop» για τον πολίτη που θέλει να αναβαθμίσει το σπίτι του. Η κυβέρνηση θεωρεί ότι έτσι θα μειωθεί η γραφειοκρατία και θα επισπευστούν οι παρεμβάσεις.

Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή: χαμηλό ή μηδενικό αρχικό κόστος, άμεσο όφελος στον λογαριασμό και δυνατότητα μακροχρόνιας αποπληρωμής. Στην άλλη πλευρά, επαγγελματικοί φορείς προειδοποιούν για γραφειοκρατικά βάρη, αβεβαιότητες στη ρύθμιση και πιθανά προβλήματα σε περιπτώσεις καθυστερήσεων ή αθέτησης πληρωμών, κίνδυνο συγκέντρωσης της αγοράς σε λίγους μεγάλους παίκτες και πιθανή σύγκρουση συμφερόντων, αφού οι ίδιοι που πουλούν ενέργεια θα κληθούν να διαχειριστούν έργα που μειώνουν την κατανάλωση.

Τι ζητάει η αγορά

  • Πηγές του ΤΕΕ αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα ενός διευρυμένου εργαλείου, υπογραμμίζουν όμως ότι το νέο πρόγραμμα δεν πρέπει να αντικαταστήσει το «Εξοικονομώ», αλλά να λειτουργήσει συμπληρωματικά, επιλύοντας χρόνιες αδυναμίες του.
  • ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας: μιλά για «ομηρία» πολιτών και μηχανικών, ζητά παράταση προθεσμιών, απλοποίηση διαδικασιών και ενίσχυση προσωπικού. Προειδοποιεί ότι οι σημερινές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε απώλεια πολύτιμων ευρωπαϊκών πόρων.
  • ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π.: καταγράφει προβλήματα όπως καθυστερήσεις δανειοδοτήσεων, επαναιτήσεις στοιχείων και έλλειψη επικοινωνίας με τον ελεγκτικό μηχανισμό. Ζητά ξεχωριστό πρόγραμμα για αναβάθμιση κτιριακού κελύφους και διασφάλιση ότι η υλοποίηση θα παραμείνει στα χέρια ΜμΕ και ελευθέρων επαγγελματιών.
  • Ομοσπονδία Ψυκτικών: προειδοποιεί ότι ο αποκλεισμός τεχνικών επαγγελμάτων θα πλήξει μικρές επιχειρήσεις και την τοπική απασχόληση.
  • Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Ανατολικής Κρήτης: χαρακτηρίζει το πρόγραμμα επιτυχημένο, αλλά καταγγέλλει πολύμηνες καθυστερήσεις ελέγχων και ζητά αξιοπρεπείς αμοιβές.
  • ΤΕΕ Θράκης: τονίζει τον κίνδυνο ολιγοπωλίου, απώλειας πόρων από τις τοπικές αγορές και κοινωνικών επιπτώσεων σε ευαίσθητες περιοχές.
  • Εμπορικός Σύλλογος Πειραιώς: καλεί την Πολιτεία να αποφύγει λύσεις που θα συγκεντρώσουν την αγορά σε λίγους παρόχους ενέργειας. Ζητά ανοιχτό πλαίσιο συμμετοχής για μηχανικούς, τεχνικά γραφεία και εμπορικά καταστήματα, ώστε να στηριχθεί η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα που έχει ήδη επενδύσει σε προσωπικό, εξοπλισμό και τεχνογνωσία. Επισημαίνει ότι η εμπειρία άλλων χωρών δείχνει πως η συμμετοχή της «πραγματικής αγοράς» είναι ο μόνος δρόμος που συνδυάζει πράσινη μετάβαση, οικονομία και κοινωνία.

Διαβάστε ακόμη