Η ησυχία τείνει να γίνει είδος προς εξαφάνιση για τους Ευρωπαίους πολίτες. Από τον ήχο των αυτοκινήτων στους δρόμους μέχρι το βουητό των αεροπλάνων και το σφύριγμα των τρένων, ο περιβαλλοντικός θόρυβος απλώνεται σαν αόρατος ρύπος, με συνέπειες που πλέον μετριούνται όχι μόνο σε ντεσιμπέλ αλλά και σε χρόνια ζωής. Και όπως προειδοποιούν οι ειδικοί, αυτός ο διαρκής θόρυβος δεν περιορίζεται απλά στο να ενοχλεί αλλά καταγράφεται ως μια από τις πιο σοβαρές περιβαλλοντικές απειλές για την υγεία, με επιπτώσεις που συγκρίνονται με αυτές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αυτό είναι και το βασικό μήνυμα της πρόσφατης έκθεσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA), με τίτλο Environmental Noise in Europe 2025. Η έκθεση συγκεντρώνει στοιχεία που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του κύκλου υποβολής εκθέσεων του 2022 της οδηγίας για τον περιβαλλοντικό θόρυβο (END), τα οποία παρέχονται από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΕΑ). Τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι αποκαλυπτικά: πάνω από 112 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (1 στους 5) εκτίθενται σε επίπεδα θορύβου από τις μεταφορές που θεωρούνται επιβλαβή για την υγεία και αν ληφθούν υπόψη και τα πιο αυστηρά κριτήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο αριθμός αυτός εκτοξεύεται στα 150 εκατομμύρια.
EEA: Οι Έλληνες πλήττονται από την ηχορύπανση
Η Ελλάδα δεν μένει εκτός του χάρτη της εκτεταμένης ηχορύπανσης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, περίπου 1,37 εκατομμύρια πολίτες –δηλαδή το 11% του πληθυσμού– εκτίθενται καθημερινά σε επίπεδα θορύβου πάνω από τα επιτρεπτά όρια. Τη νύχτα, ο αριθμός μειώνεται, αλλά παραμένει ανησυχητικός: 700.000 άνθρωποι (περίπου 7% του πληθυσμού).Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αλλά επεκτείνεται και σε περιοχές κοντά σε μεγάλους οδικούς άξονες, σιδηροδρομικές γραμμές και αεροδρόμια.
Αν δούμε τα στοιχεία πιο αναλυτικά, η οδική κυκλοφορία είναι η κυρίαρχη πηγή περιβαλλοντικού θορύβου, τόσο για την Ελλάδα όσο και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Περίπου 985.000 Έλληνες εκτίθενται σε θόρυβο πάνω από τα όρια μέσα στην ημέρα, ενώ τη νύχτα– ο αριθμός πέφτει μεν στους 608.000, αλλά οι συνέπειες γίνονται ακόμη πιο βαριές και μακροχρόνιες, καθώς διαταράσσεται ο ύπνος και η ανάγκη του σώματος να ξεκουραστεί. Ο θόρυβος από τα τρένα επηρεάζει σχεδόν 118.000 ανθρώπους την ημέρα και 79.000 τη νύχτα, ενώ τα αεροπλάνα προσθέτουν στο «συμφωνικό χάος» περίπου 35.000 την ημέρα και 14.000 τη νύχτα.
Εκτιμώμενος αριθμός ατόμων και ποσοστό που εκτίθενται σε επιβλαβή επίπεδα θορύβου πάνω από τα όρια END ανά χώρα © EEA
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τους δείκτες Lden (μέσος θόρυβος όλο το 24ωρο με έμφαση στα βράδια) και Lnight (μέσος νυχτερινός θόρυβος):
- Στον δείκτη Lden, περίπου 20–30% των Ελλήνων εκτίθεται σε επίπεδα πάνω από τα όρια του ΠΟΥ.
- Στον δείκτη Lnight, περίπου 10–20% εκτίθεται σε βλαβερά επίπεδα θορύβου τη νύχτα, με μεγαλύτερη επιβάρυνση για όσους ζουν κοντά σε κεντρικούς δρόμους.
Ποσοστό ατόμων που εκτίθενται σε μακροχρόνια επιβλαβή επίπεδα θορύβου από οδικές, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές, σύμφωνα με τα συνιστώμενα από τον ΠΟΥ επίπεδα θορύβου ανά χώρα και ποσοστιαία διαφορά μεταξύ των ορίων END και των συνιστώμενων από τον ΠΟΥ επίπεδα © EEA
Ο περιβαλλοντικός θόρυβος στην Ελλάδα έχει σημαντικές επιπτώσεις και στην υγεία του πληθυσμού, καθώς συνδέεται με περίπου 740-1090 πρόωρους θανάτους ετησίως, ενώ η απώλεια “υγιών χρόνων ζωής” (DALYs) εκτιμάται σε 135–210 ανά 100.000 κατοίκους.
Εκτιμώμενος αριθμός πρόωρων θανάτων ανά έτος και DALYs ανά 100.000 κατοίκους ανά χώρα με βάση τα όρια END © EEA
Εκτιμώμενος αριθμός πρόωρων θανάτων ανά έτος και DALYs ανά 100.000 πληθυσμό ανά χώρα με βάση τις συστάσεις του ΠΟΥ © EEA
Το ευρωπαϊκό σκηνικό- οι συνέπειες στην υγεία
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η εικόνα είναι εξίσου ανησυχητική. Η Γαλλία «κρατά τα σκήπτρα» με περίπου 24 εκατομμύρια ανθρώπους εκτεθειμένους σε ανθυγιεινά επίπεδα θορύβου, ενώ η Γερμανία καταγράφει τον μεγαλύτερο αριθμό εκτεθειμένων τη νύχτα – περίπου 15 εκατομμύρια πολίτες κοιμούνται με θόρυβο που ξεπερνά τα 50 ντεσιμπέλ.
Στον αντίποδα, σε χώρες όπως η Εσθονία, η Σλοβακία και η Πορτογαλία, λιγότερο από το 10% του πληθυσμού επηρεάζεται. Ωστόσο, τα ποσοστά έχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, μεγαλύτερη σημασία από τους απόλυτους αριθμούς: στην Κύπρο και το Λουξεμβούργο πάνω από το 50% των κατοίκων είναι εκτεθειμένοι σε επικίνδυνα επίπεδα, γεγονός που αποκαλύπτει τις έντονες ανισότητες ανάμεσα στα κράτη.
Η έκθεση του EEA δεν περιορίζεται μόνο στο πόσοι εκτίθενται στον θόρυβο αλλά τονίζει και τις σοβαρές συνέπειες της ηχορύπανσης για την υγεία. Μόνο το 2021, ο περιβαλλοντικός θόρυβος συνδέθηκε με 66.000 πρόωρους θανάτους σε όλη την Ευρώπη, καθώς και με 50.000 νέα περιστατικά καρδιοπάθειας και 22.000 περιπτώσεις διαβήτη τύπου 2. Συνολικά, χάθηκαν 1,3 εκατομμύρια «υγιή χρόνια ζωής» (DALYs)– ένας δείκτης που συνδυάζει πρόωρους θανάτους και χρόνια ασθένεια. Με βάση τα στοιχεία αυτά, ο θόρυβος κατατάσσεται στις τρεις σοβαρότερες περιβαλλοντικές απειλές για την υγεία των Ευρωπαίων, αμέσως μετά την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις κλιματικές επιπτώσεις.
Ακόμη πιο ανησυχητικές είναι οι συνέπειες για τα παιδιά. Το 2021, η χρόνια έκθεση σε θόρυβο εκτιμάται ότι συνέβαλε σε περισσότερες από 560.000 περιπτώσεις δυσκολιών στην κατανόηση κειμένου, 63.000 προβλήματα συμπεριφοράς και 272.000 περιστατικά παιδικής παχυσαρκίας.
Η φύση και η οικονομία πληρώνουν κι αυτές τον λογαριασμό
Πέρα από τους ανθρώπους, ο θόρυβος πλήττει και ολόκληρα οικοσυστήματα. Σύμφωνα με την έκθεση, σχεδόν το 29% των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 στην Ευρώπη εκτίθενται σε επίπεδα θορύβου που απειλούν την άγρια ζωή. Η ηχορύπανση δεν περιορίζεται στη στεριά· ταξιδεύει και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η ναυσιπλοΐα, οι υπεράκτιες κατασκευές και οι έρευνες για υδρογονάνθρακες παράγουν έντονους υποθαλάσσιους θορύβους που αποδιοργανώνουν δελφίνια και φάλαινες – ζώα που, από τη φύση τους, βασίζονται στον ήχο για την επικοινωνία και τον προσανατολισμό τους.
Η οικονομική διάσταση του περιβαλλοντικού θορύβου είναι εξίσου κρίσιμη με την υγειονομική. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί να αναλογιστεί ότι ο θόρυβος από τις μεταφορές κοστίζει στην Ευρώπη τουλάχιστον 95,6 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,6% του ΑΕΠ. Χαμένη παραγωγικότητα, ασθένειες, πρόωροι θάνατοι: όλα μεταφράζονται σε ευρώ. Ωστόσο, η ίδια η Κομισιόν έχει υπογραμμίσει ότι τα μέτρα μείωσης του θορύβου είναι ιδιαίτερα αποδοτικά: κάθε ευρώ που επενδύεται αποφέρει δέκα ευρώ σε κοινωνικά οφέλη.
Δύσκολη εξίσωση ο στόχος του 2030
Σε αυτό το πλαίσιο, ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2030 είναι να μειωθεί κατά 30% ο αριθμός των πολιτών που επηρεάζονται από χρόνιο θόρυβο. Ωστόσο, η πρόοδος μέχρι στιγμής είναι απογοητευτική: μεταξύ 2017 και 2022, η μείωση του θορύβου περιορίστηκε μόλις στο 3%. Με βάση τις σημερινές προβλέψεις, αν δεν αλλάξει κάτι, το 2030 η κατάσταση θα παραμείνει ουσιαστικά ίδια. Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, η μείωση φτάνει το 21%, πολύ μακριά, δηλαδή, από τον επιθυμητό. φιλόδοξο, στόχο.
Για την Ευρώπη, αλλά και για την Ελλάδα, το μήνυμα είναι σαφές: χρειάζεται περισσότερη αποφασιστικότητα. Κυκλοφοριακοί περιορισμοί, καλύτερες δημόσιες συγκοινωνίες, ποδηλατόδρομοι, αθόρυβα ελαστικά, χαμηλότερα όρια ταχύτητας, πολεοδομικός σχεδιασμός με πράσινες ζώνες – όλα αυτά είναι εργαλεία που βρίσκονται ήδη στο τραπέζι, ωστόσο η εφαρμογή τους παραμένει άνιση και συχνά αποσπασματική, καθώς κάθε κράτος μέλος ακολουθεί διαφορετικούς ρυθμούς, προτεραιότητες και πολιτικές. Η έκθεση Environmental Noise in Europe 2025 λειτουργεί ως καμπανάκι όχι μόνο για τις Βρυξέλλες αλλά και για την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και κάθε ελληνική πόλη. Ο θόρυβος δεν είναι πια μια απλή ενόχληση, αλλά έχει εκτεταμένες συνέπειες, στην υγεία, στην οικονομία και στο περιβάλλον. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν θα δράσουμε, αλλά πόσο γρήγορα θα καταφέρουμε να δώσουμε ξανά.. φωνή στην ησυχία.
Διαβάστε ακόμη
