Η Ευρωπαϊκή Ένωση βάζει «φρένο» στη σπατάλη και την υπερκατανάλωση: με νέα νομοθεσία στοχεύει να περιορίσει τα απορρίμματα τροφίμων και τα απόβλητα της «γρήγορης μόδας» (fast fashion), επηρεάζοντας τόσο τους παραγωγούς εντός και εκτός ΕΕ, όσο και τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις λιανικής. Σύμφωνα με τη Les Echos, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε, επίσημη οδηγία, η οποία επιβάλλει δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων και τη διαχείριση των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.
Κατά μέσο όρο, κάθε χρόνο στην ΕΕ παράγονται περίπου 60 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων τροφίμων – περίπου 132 κιλά ανά άτομο – και 12,6 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν την κλίμακα της πρόκλησης και εξηγούν την ανάγκη για νομοθετική παρέμβαση. Η οδηγία, που θα πρέπει να ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία κάθε κράτους μέλους, επιβάλλει ότι τα μεγάλα καταστήματα λιανικής, τα εστιατόρια και τα νοικοκυριά θα πρέπει να μειώσουν τα απόβλητα τροφίμων τους κατά 30% έως το 2030, ενώ η βιομηχανία τροφίμων θα πρέπει να περιορίσει τα δικά της κατά 10%, σε σχέση με τα επίπεδα που καταγράφηκαν μεταξύ 2021 και 2023.
Τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους 20 μήνες μετά την έναρξη ισχύος της οδηγίας για να επικαιροποιήσουν την εθνική τους νομοθεσία, ενώ για τους μηχανισμούς διευρυμένης ευθύνης των παραγωγών, δίνεται προθεσμία 30 μηνών και για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις 3,5 έτη.
Στο στόχαστρο της ΕΕ οι εταιρείες fast fashion
Στον τομέα των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, η οδηγία εισάγει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Όπως αναφέρει η Πολωνή ευρωβουλευτής Anna Zalewska, εισηγήτρια του κειμένου, «οι παραγωγοί θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τη συλλογή, τη διαλογή και την ανακύκλωση των ενδυμάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους». Πρόκειται για ένα μέτρο που στοχεύει απευθείας γίγαντες της fast-fashion όπως η Shein και η Temu, ανεξαρτήτως εάν η εταιρεία έχει έδρα εντός ή εκτός της ΕΕ. Σύμφωνα με την Wall Street Journal, η νέα οδηγία (Extended Producer Responsibility) θα καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος, από τα ρούχα μέχρι κουρτίνες και κουβέρτες, με στόχο την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας και τη μείωση των αποβλήτων.
Ωστόσο, το τελικό κείμενο, αποτελεί, για πολλούς, «συμβιβασμό». Αρχικά, το Κοινοβούλιο είχε προτείνει πιο φιλόδοξους στόχους: 40% μείωση για τα καταστήματα λιανικής και τα νοικοκυριά και 20% για τη βιομηχανία τροφίμων. Η Fynn Hauschke, υπεύθυνη προγράμματος στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος, σχολίασε ότι «το τελικό κείμενο δεν ανταποκρίνεται στη δέσμευση της ΕΕ να μειώσει στο μισό τη σπατάλη τροφίμων σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού» και προειδοποίησε για πιθανές συνέπειες στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στην επισιτιστική ασφάλεια.
Ένα ακόμη αμφιλεγόμενο σημείο αφορά τον γεωργικό τομέα, για τον οποίο δεν τίθενται δεσμευτικοί στόχοι. Η ΜΚΟ WWF σημειώνει ότι «οι απώλειες που συμβαίνουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη συγκομιδή αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της σπατάλης τροφίμων». Παράλληλα, οι Βρυξέλλες εστιάζουν στην ηλεκτρονική αγορά και στις κινεζικές πλατφόρμες, με στόχο την αποτροπή της εισροής προϊόντων χαμηλής ποιότητας και μη συμμορφούμενων με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Η ελληνική διάσταση
Στην Ελλάδα, η εφαρμογή της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας ανοίγει νέες προκλήσεις αλλά και σημαντικές ευκαιρίες. Σύμφωνα με την έκθεση της WWF Ελλάς «Προς μια περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμη διαχείριση των αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα» (16 Ιουλίου 2024), η χώρα κατατάσσεται μεταξύ των χωρών με τη χειρότερη επίδοση στην ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων, με πάνω από το 80% να καταλήγει σε χωματερές. Η πραγματική ανακύκλωση στην Ελλάδα δεν ξεπερνά το 16%, ενώ η παραγωγή αποβλήτων έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 73% από το 1995. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει μείωση αποβλήτων κατά 35% και ανακύκλωση 90% έως το 2040, αποφεύγοντας παράλληλα σπατάλες σε επενδύσεις που εμποδίζουν τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία.
Η εικόνα αυτή ενισχύεται από τα στοιχεία του Εθνικού Μητρώου Αερίων του Θερμοκηπίου στην Ελλάδα (2019), τα οποία δείχνουν ότι κάθε χρόνο παράγονται περίπου 5,4 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων στη χώρα, εκ των οποίων το 43% αφορά τρόφιμα – περίπου 2,3 εκατομμύρια τόνοι. Η διάθεση αυτών των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής οδηγεί στην εκπομπή πάνω από 4,6 εκατομμυρίων τόνων αερίων του θερμοκηπίου, εκ των οποίων το 93% είναι μεθάνιο, προερχόμενο κυρίως από την αποσύνθεση οργανικών υλικών.
Η ανάγκη για βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων στην Ελλάδα δεν περιορίζεται μόνο στα τρόφιμα. Στο πλαίσιο αυτό, η χώρα συμμετέχει ενεργά στο ευρωπαϊκό έργο VERDEinMED (διάρκεια: 01/01/2024 – 30/09/2026, 33 μήνες), το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας στον τομέα των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στη Μεσόγειο. Το έργο προωθεί τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων κλωστοϋφαντουργίας και την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, ευθυγραμμισμένων με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Η συμμετοχή της Ελλάδας, μέσω του Εθνικού Κέντρου Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) και της εταιρείας ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ στοχεύει στην εφαρμογή καινοτόμων λύσεων για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων, ενισχύοντας τις προσπάθειες μείωσης των συνολικών αποβλήτων της χώρας. Στο τέλος της φάσης του, το VERDEinMED θα προσφέρει πολιτικές συστάσεις, πρακτικά εργαλεία και επικοινωνιακές καμπάνιες που θα διευκολύνουν τη μετάβαση προς ένα πιο περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνο παγκόσμιο μοντέλο κλωστοϋφαντουργίας.
Διαβάστε ακόμη
