Καθώς τα νησιά της Ευρώπης εργάζονται προς την κλιματική ουδετερότητα, η χωρική ανάπτυξη έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο εργαλείο για τη διαχείριση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια. Αυτό ήταν το κεντρικό μήνυμα από πρόσφατο διαδικτυακό εργαστήριο που διοργάνωσε το Clean energy for EU islands, όπου ομιλητές από την Ελλάδα, τη Δανία και την Ιταλία μοιράστηκαν βέλτιστες πρακτικές και γνώσεις σχετικά με τον χωρικό ενεργειακό σχεδιασμό στα νησιά.

Όπως αναφέρεται σε ενημερωτικό άρθρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η εκδήλωση, μέρος των συνεχιζόμενων δράσεων του Clean energy for EU islands, έφερε κοντά πολεοδόμους, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τοπικούς ηγέτες, για να εξερευνήσουν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες ενσωμάτωσης συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας στις ιδιαίτερες εδαφικές πραγματικότητες των νησιωτικών κοινοτήτων.

Η δρ. Διονυσία Κούτση από τον Συνεταιρισμό Commonspace παρουσίασε το «παράδοξο των νησιών»: αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας σε συνδυασμό με εύθραυστες υποδομές, περιορισμένη γη και οικολογική ευαλωτότητα. «Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα. Είναι χωρικό», τόνισε. «Χωρίς ολοκληρωμένο και συμμετοχικό σχεδιασμό, τα νησιά κινδυνεύουν με αποσπασματική ανάπτυξη, αντίδραση από τις κοινότητες και αποτυχία στην επίτευξη των κλιματικών στόχων.»

Αντλώντας στοιχεία από το εξελισσόμενο χωρικό πλαίσιο της Ελλάδας, η ίδια και η Εριφύλη Παρίση παρουσίασαν το πρωτοποριακό έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Αστυπάλαια, όπου εφαρμόζεται μια ολοκληρωμένη μεθοδολογία για την αξιολόγηση και ιεράρχηση χώρων εγκατάστασης αιολικών σταθμών. Η προσέγγιση περιλαμβάνει λεπτομερείς περιβαλλοντικές αξιολογήσεις, συγκρίσεις τοποθεσιών και αυστηρές ζώνες αποκλεισμού για την προστασία μνημείων, τουριστικών περιοχών και οικοτόπων Natura 2000. Κύρια διδάγματα: η σημασία του συμμετοχικού σχεδιασμού, της μείωσης του οπτικού αντίκτυπου και του σεβασμού της τοπικής ταυτότητας.

Από τη Δανία, ο Michael Kristensen της Samsø Energy Academy αναφέρθηκε στην πρωτοποριακή πορεία του νησιού Σάμσε (Samsø) στην κλιματική δράση. Το νησί, πρωτοπόρο στις ΑΠΕ από το 1997, προχωρά τώρα προς την πλήρη κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Ο χωρικός σχεδιασμός, σημείωσε, υπήρξε καθοριστικός σε αυτή την πορεία—εξισορροπώντας την ανάπτυξη υποδομών με την τοπική αισθητική, τη χρήση γης και την οικονομική ανθεκτικότητα. «Δεν πρόκειται απλώς για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή αντλιών θερμότητας – πρόκειται για τον σχεδιασμό ενός τόπου όπου οι άνθρωποι θέλουν να ζουν, να εργάζονται και να επενδύουν», δήλωσε.

Η Christa Kloch από τον Δήμο Fejø πρόσθεσε μια ακόμη διάσταση σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στο δανέζικο νησί. Καθώς το νησί καλείται να αποφασίσει για νέες τοποθεσίες ανεμογεννητριών, μια διαδικασία διαλόγου με το κοινό διάρκειας ενός έτους βοήθησε στην αντιμετώπιση ανησυχιών για τη βιοποικιλότητα, τον αντίκτυπο στο τοπίο και τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς προστασίας Natura 2000. Η διαδικασία υπογραμμίζει την αναγκαιότητα της διαφάνειας, της περιβαλλοντικής αξιολόγησης και της ουσιαστικής διαβούλευσης με τις κοινότητες στον ενεργειακό σχεδιασμό.

Από την Ιταλία, ο Claudio Moscoloni που εργάζεται στο Πολυτεχνείο του Τορίνο παρουσίασε το έργο WIMBY (Wind In My Backyard), μια καινοτόμα και συμμετοχική προσέγγιση στον χωρικό ενεργειακό σχεδιασμό. Επικεντρωμένο στο νησί Παντελλερία, το έργο συνδυάζει εργαλεία εικονικής πραγματικότητας, τρισδιάστατες απεικονίσεις και «σοβαρά παιχνίδια» για να εμπλέξει τους κατοίκους στον σχεδιασμό σεναρίων και τις αποφάσεις χωροθέτησης αιολικών σταθμών. Σε μια σειρά εργαστηρίων με πάνω από 100 συμμετέχοντες, το έργο έδειξε πως η ενεργή συμμετοχή, τα εργαλεία οπτικοποίησης και οι συμμετοχικές συζητήσεις μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την κοινωνική αποδοχή των έργων αιολικής ενέργειας. Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν αξιοσημείωτη αλλαγή στις στάσεις της κοινότητας όταν οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν άμεσα τους συμβιβασμούς και τις επιπτώσεις.

Υποστηρίζοντας αυτή την προσέγγιση, ο Πέτρος Μαρκόπουλος από το Δίκτυο ΔΑΦΝΗ παρουσίασε εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί για τη συμμετοχική χωροθέτηση έργων καθαρής ενέργειας. Μέσα από την πλατφόρμα DIALOGUES και εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας, οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να κατανοούν τις χωρικές επιπτώσεις της ανάπτυξης ΑΠΕ, να ενημερώνονται για τις διαδικασίες αδειοδότησης και να παρέχουν τεκμηριωμένες απόψεις. Τα εργαλεία αυτά στοχεύουν στη γεφύρωση του χάσματος γνώσης ανάμεσα στον τεχνικό σχεδιασμό και την κοινή αντίληψη, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και τη διαφάνεια.

Και στα τρία παραδείγματα νησιών —Αστυπάλαια, Fejø και Παντελλερία— αναδείχθηκε ένα κοινό μήνυμα: ο σχεδιασμός είναι η γέφυρα μεταξύ της κλιματικής πολιτικής της ΕΕ και της τοπικής πραγματικότητας. Αποτελεσματικά χωρικά πλαίσια μπορούν να ευθυγραμμίσουν τους ενεργειακούς στόχους με τη χρήση γης, την πολιτιστική ταυτότητα και την κοινωνική εμπιστοσύνη—ιδίως σε ευαίσθητα νησιωτικά περιβάλλοντα.

Καθώς η ΕΕ προωθεί την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το REPowerEU και τους στόχους του Κλιματικού Νόμου, ο ρόλος του τοπικού σχεδιασμού και της συμμετοχής των πολιτών θα είναι απαραίτητος. Το Clean energy for EU islands θα συνεχίσει να στηρίζει αυτές τις προσπάθειες μέσω της ανταλλαγής γνώσεων, της τεχνικής καθοδήγησης και της διευκόλυνσης έργων σε όλες τις νησιωτικές κοινότητες της Ευρώπης.

Διαβάστε ακόμη