Με πιο συγκροτημένο τρόπο και βάσει ενιαίων προδιαγραφών θα αποστέλλουν από το 2026 τα στοιχεία τους οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ), σηματοδοτώντας την έναρξη ενός νέου κύκλου αξιολόγησης υπό την καθοδήγηση της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Στο επίκεντρο της προσπάθειας τίθεται ο νέος Οδηγός Αξιολόγησης της ΡΑΑΕΥ, ο οποίος ορίζει τα πρότυπα συλλογής, τεκμηρίωσης και ελέγχου των στοιχείων που υποβάλλουν οι ΦΟΔΣΑ, με στόχο την αντικειμενική και επαναλαμβανόμενη αξιολόγηση της διαχειριστικής τους ικανότητας.
Όπως μεταφέρουν πηγές στο energygame.gr, δεν αναμένονται εκπλήξεις στην πιστοποίηση του συνόλου των φορέων, ενώ θετική έκβαση διαφαίνεται -στο κομμάτι της αξιολόγησης- ακόμη και για περιπτώσεις όπως ο ΦΟΔΣΑ Αχαΐας, ο οποίος παραμένει σε εκκρεμότητα. Δυσκολίες ενδέχεται να προκύψουν σε φορείς που βρίσκονται σε διαδικασία συγχώνευσης με ήδη καταργημένες δομές, μια κατάσταση που δημιουργεί αβεβαιότητα τόσο στη διοικητική συνέχεια όσο και στην τεχνική διαχείριση. Σημειώνεται πως οι σχεδιαζόμενες συγχωνεύσεις των ΦΟΔΣΑ είναι ένα θέμα που έχει πυροδοτήσει σφοδρές αντιδράσεις από πλευράς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με πολλούς δήμους να καταγγέλλουν απώλεια ελέγχου και λειτουργική υποβάθμιση.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αντιλαμβανόμενο το πολιτικό βάρος αυτών των αντιδράσεων, φέρεται να αναζητά συμβιβαστική φόρμουλα, ικανή να γεφυρώσει τις διαφορές χωρίς να ναρκοθετήσει την ευρύτερη προσπάθεια μετάβασης σε ένα πιο λειτουργικό, αποτελεσματικό και δίκαιο μοντέλο διαχείρισης. Στόχος είναι να διατηρηθεί η βιωσιμότητα των ΦΟΔΣΑ, να προστατευθεί ο ρόλος των δήμων και να διασφαλιστεί η συνέχεια κρίσιμων υπηρεσιών. Σε αυτό το περιβάλλον αβεβαιότητας, η ενιαία αξιολόγηση των ΦΟΔΣΑ αποκτά βαρύνουσα σημασία, όχι μόνο ως μηχανισμός ελέγχου αλλά και ως εργαλείο εξομάλυνσης και θεσμικής σταθερότητας.
Πάντως, πηγές της ΡΑΑΕΥ δήλωσαν στο energygame.gr πως η Ρυθμιστική αρχή θα σταθεί αρωγός στην προσπάθεια των ΦΟΔΣΑ να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και την επιχειρησιακή συνέχεια.
Πολύ πριν φτάσουμε στην τελική μορφή της ψηφιακής πλατφόρμας εποπτείας που προγραμματίζεται για το 2026, η ΡΑΑΕΥ θα παρουσιάσει τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους την πρώτη της αναλυτική αναφορά με δείκτες παρακολούθησης. Πρόκειται για μια συνολική απεικόνιση της κατάστασης των ΦΟΔΣΑ σε επίπεδο οικονομικό, τεχνικό και διαχειριστικό. Στην έκθεση θα καταγράφονται ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες απόδοσης, με έμφαση στους δείκτες ανακύκλωσης, την πρόοδο των ΠΕΣΔΑ, καθώς και τα στοιχεία τιμολόγησης και κοστολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών. Παράλληλα, η αναφορά θα συνοδεύεται από ψηφιακό μοντέλο (τύπου Excel), με μέσους όρους, γραφήματα και δυνατότητα συγκριτικής ανάλυσης ανά ΦΟΔΣΑ — αποτελώντας το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση ενός ενιαίου ψηφιακού μηχανισμού παρακολούθησης.
Η πλατφόρμας που αναπτύσσεται η ΡΑΑΕΥ θα λειτουργεί σε πραγματικό χρόνο. Συγκεκριμένα, θα καλύπτει όλο το φάσμα διαχείρισης – από τη συλλογή και τη μεταφορά, μέχρι την επεξεργασία και την τελική διάθεση των απορριμμάτων. Το σύστημα αυτό θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς το υφιστάμενο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ), δίνοντας έμφαση στην παρακολούθηση επιδόσεων με διεθνώς συγκρίσιμους δείκτες. Το ΗΜΑ, το οποίο παραμένει σήμερα υποχρησιμοποιημένο, θα αξιοποιηθεί για την ενίσχυση της διαφάνειας, την αξιόπιστη αποτύπωση ροών και την αντιμετώπιση της παράνομης διαχείρισης, που συχνά κρύβεται πίσω από ανεπαρκείς καταγραφές.
Η σημασία αυτής της ψηφιακής στροφής γίνεται ακόμη πιο εμφανής όταν εξετάσει κανείς την εικόνα της χώρας στον τομέα των απορριμμάτων. Η Ελλάδα καταγράφει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ταφής στην Ευρώπη, με 78% των αστικών αποβλήτων να καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής – όταν ο στόχος της Ε.Ε. για το 2035 είναι μόλις 10%. Η απόκλιση 68 ποσοστιαίων μονάδων από τον ευρωπαϊκό στόχο αντανακλά όχι απλώς υστέρηση, αλλά έναν βαθιά ριζωμένο διαχειριστικό αναχρονισμό.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η Αττική. Η Περιφέρεια εξακολουθεί να βασίζεται στην εγκατάσταση της Φυλής – τη μεγαλύτερη ενεργή χωματερή στην Ευρώπη – για την κάλυψη των αναγκών της. Παρά τις προβλέψεις για δημιουργία Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) σε Άνω Λιόσια και Σχιστό, οι σχετικοί διαγωνισμοί παραμένουν παγωμένοι από το 2021. Η πρόσφατη πιστοποίηση της διαχειριστικής επάρκειας του ΕΔΣΝΑ από τη ΡΑΑΕΥ ανοίγει νέο κύκλο ερωτημάτων για το ποιος θα αναλάβει την ευθύνη υλοποίησης των κρίσιμων έργων, τη διασφάλιση της συνέχειας στις υπηρεσίες και τη μετάβαση σε βιώσιμες λύσεις.
Πέρα από τα έργα, όμως, στο μικροσκόπιο τίθεται και η στελέχωση των φορέων. Η ΡΑΑΕΥ έχει καταγράψει σημαντικές ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό με επιστημονική και τεχνική εξειδίκευση – περιβαλλοντολόγοι, μηχανικοί και οικονομολόγοι – γεγονός που επηρεάζει τη δυνατότητα τεκμηριωμένης λήψης αποφάσεων και ωρίμανσης αναπτυξιακών έργων. Η ενίσχυση της στελέχωσης καθίσταται κεντρική προτεραιότητα, τόσο για την ενίσχυση της λειτουργικής επάρκειας των ΦΟΔΣΑ όσο και για την αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων.
Στο νέο πλαίσιο εντάσσεται και η συστηματική εποπτεία με τακτικούς ελέγχους από τη ΡΑΑΕΥ. Προβλέπονται κυρώσεις για περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, ενώ η Αρχή διατηρεί τη δυνατότητα επιβολής προστίμων ή ακόμη και μεταφοράς αρμοδιοτήτων σε άλλους φορείς σε περιπτώσεις σοβαρής αποτυχίας.
Καθώς η χώρα βρίσκεται ενώπιον μιας κρίσιμης αναθεώρησης του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζει τη διαχείριση των απορριμμάτων, η επιτυχία του εγχειρήματος θα κριθεί από την ικανότητα των θεσμών να επιβάλουν τις αλλαγές, και των φορέων να τις υιοθετήσουν. Το νέο «ψηφιακό μάτι» της ΡΑΑΕΥ δεν υπόσχεται ολιστική αναμόρφωση αλλά διαφάνεια, λογοδοσία και δεδομένα – προϋποθέσεις χωρίς τις οποίες καμία πολιτική διαχείρισης αποβλήτων δεν μπορεί να σταθεί.
Διαβάστε ακόμη
