Με τους καύσωνες να πλήττουν ολόκληρη την Ευρώπη και να γίνονται ολοένα και πιο έντονοι και συχνοί, οι πόλεις αναζητούν τρόπους για να προστατεύσουν τους κατοίκους από τις επικίνδυνα υψηλές θερμοκρασίες. Μια όλο και πιο δημοφιλής λύση είναι η δημιουργία κλιματικών καταφυγίων – καθορισμένων, δηλαδή, δημόσιων χώρων που προσφέρουν μια ανάσα «δροσιάς», ιδίως για τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς.
Σε πόλεις όπως η Λισαβόνα, όπου οι πρόσφατες θερμοκρασίες έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί μείζον ζήτημα, τα καταφύγια αυτά θα μπορούσαν να αποδειχθούν σωτήρια. Πολλά από τα σπίτια εκεί δεν διαθέτουν καλή μόνωση και μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν διαθέτουν ούτε κλιματιστικό, ιδίως σε περιοχές με χαμηλό εισόδημα, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μένουν εκτεθειμένοι στην ακραία ζέστη ακόμη και σε εσωτερικούς χώρους. Σύμφωνα με έρευνα της Υπηρεσίας Ενέργειας και Περιβάλλοντος της Λισαβόνας, πάνω από το 56% των κατοίκων ανέφεραν θερμική δυσφορία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ το 63% πάλευε με το κρύο τον χειμώνα.
«Οι πόλεις εντείνουν τα κύματα καύσωνα μέσω του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας», εξήγησε ο επιστήμονας δεδομένων Manuel Banza σε συνέντευξή του στο Euronews. «Η πυκνή δόμηση, οι επιφάνειες ασφάλτου και οι στενοί δρόμοι παγιδεύουν τη θερμότητα, διατηρώντας τις θερμοκρασίες υψηλές πολύ μετά τη δύση του ηλίου». Ο Banza χαρτογράφησε πιθανούς χώρους ψύξης σε ολόκληρη τη Λισαβόνα – συμπεριλαμβανομένων βιβλιοθηκών, πάρκων, σιντριβανιών και πισινών – με την ελπίδα να ενθαρρύνει τη δημόσια και δημοτική δράση.
Παρά την επείγουσα ανάγκη της πόλης, η Λισαβόνα δεν έχει ακόμη δημιουργήσει ένα επίσημο δίκτυο κλιματικών καταφυγίων. Ο Banza υποστηρίζει ότι υπάρχει δημόσιο καθήκον να γίνουν οι κοινόχρηστοι χώροι προέκταση των σπιτιών των ανθρώπων, ιδίως για όσους έρχονται αντιμέτωποι με την ενεργειακή φτώχεια. «Πρόκειται για τη μετατροπή του δημόσιου χώρου σε προστατευτικό χώρο», δήλωσε.
Άνθρωποι δροσίζονται στην παραλία κατά τη διάρκεια καύσωνα στο Oeiras κοντά στη Λισαβόνα, Πορτογαλία © EPA/ANTONIO COTRIM
Το παράδειγμα της Βαρκελώνης
Άλλες πόλεις θέτουν ήδη ένα τέτοιο πρότυπο. Η Βαρκελώνη, για παράδειγμα, δημιούργησε ένα δίκτυο με πάνω από 400 κλιματικά καταφύγια, θέτοντας ένα σημείο αναφοράς για την προσαρμογή των πόλεων στη νέα κλιματική πραγματικότητα. Σύμφωνα με την Ana Terra Amorim-Maia, ερευνήτρια του αστικού κλίματος στο Βασκικό Κέντρο για την Κλιματική Αλλαγή (BC3), η Βαρκελώνη ξεχωρίζει όχι μόνο για τον αριθμό των καταφυγίων αλλά και για τα σαφώς καθορισμένα πρότυπα.
Οι άνθρωποι απολαμβάνουν την παραλία El Postiguet στο Αλικάντε της ανατολικής Ισπανίας © EPA/MORELL
«Δεν πληροί κάθε χώρος τις προϋποθέσεις», δήλωσε η ίδια στο Euronews. «Τα πραγματικά κλιματικά καταφύγια πρέπει να παρέχουν καλυμμένο χώρο, πόσιμο νερό, καθίσματα και πρόσβαση σε τουαλέτες. Αυτές είναι βασικές απαιτήσεις για την κάλυψη των αναγκών των ευάλωτων πληθυσμών».
Η ανάγκη για τέτοιες δομές είναι πλέον απαραίτητη, καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν είναι πια η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Μόνο μεταξύ 28 Ιουνίου και 3 Ιουλίου 2025, η Πορτογαλία κατέγραψε 284 υπερβολικούς θανάτους που αποδίδονται στην ακραία ζέστη – μια δραματική υπενθύμιση του κινδύνου που συνεπάγεται η θερμική καταπόνηση.
Διαβάστε ακόμη
