Το 2023, οι πυρκαγιές στον Καναδά αποτέφρωσαν πάνω από 17 εκατομμύρια εκτάρια (42 εκατομμύρια στρέμματα) δασών της μπορεαλικής ζώνης, ήταν τόσο έντονες που έλιωσαν το χρώμα από τα πυροσβεστικά οχήματα και σιγόκαιγαν υπόγεια όλο τον χειμώνα. Η τεράστια θερμότητα δημιούργησε ισχυρές στήλες ανοδικού αέρα που μετέφεραν σκόνη, πτητικές οργανικές ενώσεις και τεράστιες ποσότητες ενός σωματιδίου με δυναμική επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής: Τον μαύρο άνθρακα.
Ο μαύρος άνθρακας (γνωστός και ως αιθάλη) είναι ένα είδος ρύπου που προκύπτει από την ατελή καύση ορυκτών καυσίμων ή βιομάζας, όπως τα δέντρα. Αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, σχετιζόμενος με αναπνευστικά και καρδιοαγγειακά προβλήματα, ενώ είναι και ισχυρός παράγοντας βραχυπρόθεσμης υπερθέρμανσης. Απορροφά σημαντική ηλιακή ακτινοβολία και, όταν κατακάθεται σε πάγο ή χιόνι, μειώνει την ανακλαστικότητα της επιφάνειας, αυξάνοντας έτσι την απορρόφηση θερμότητας από τον ήλιο.
Σύμφωνα με το Bloomberg, ο καπνός από τις πυρκαγιές που κάλυψε τη Νέα Υόρκη και άλλες πόλεις το 2023 δεν έμεινε εντός των συνόρων — ταξίδεψε ως τη Γροιλανδία, προκαλώντας έντονη ανησυχία στους επιστήμονες για την ποσότητα του μαύρου άνθρακα που ενδεχομένως έφτασε στην Αρκτική. Οι εναποθέσεις μαύρου άνθρακα στην περιοχή μπορούν να επιταχύνουν την τήξη των πάγων και να ενισχύσουν φαύλους κύκλους υπερθέρμανσης.
Η Σάρα Σμιθ, ατμοσφαιρική φυσικός στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μελετά τις πυρκαγιές του 2023 για να κατανοήσει την επίδραση αυτών των σωματιδίων στο παγοκάλυμμα της Γροιλανδίας. Οι αρχικές μετρήσεις έδειξαν ρεκόρ πυκνότητας αερολυμάτων (AOD) ακόμη και στη Δυτική Ευρώπη. Η Σμιθ και η ομάδα της τώρα εξετάζουν εάν υπήρξε αύξηση σωματιδίων κοντά στο έδαφος στη Γροιλανδία τον Ιούνιο του 2023, κάτι που θα υποδείκνυε άμεση επίδραση στον πάγο.
Οι επιστήμονες ανησυχούν ιδιαίτερα για τους νέους φαύλους κύκλους που προκύπτουν: η κατακάθιση μαύρου άνθρακα μειώνει την ανακλαστικότητα του πάγου, επιταχύνει το λιώσιμο, δημιουργεί περισσότερες σκοτεινές επιφάνειες (π.χ. νερό) που απορροφούν ακόμα περισσότερη θερμότητα — και έτσι ενισχύεται η θέρμανση. Παράλληλα, η συχνότητα και ένταση των πυρκαγιών στον Αρκτικό Κύκλο αυξάνεται, ειδικά καθώς θερμαίνεται το κλίμα και επεκτείνεται η δενδρώδης βλάστηση βόρεια.
Οι κύριες πηγές μαύρου άνθρακα στην Αρκτική είναι η καύση υπολειπόμενων αερίων από ρωσικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις (flaring), η καύση καυσίμων ναυτιλίας και οι δασικές πυρκαγιές. Παρόλο που τα μέτρα μείωσης των εκπομπών — όπως η απαγόρευση βαρέων καυσίμων στη ναυτιλία της Αρκτικής από το 2024 — βοηθούν, η συνολική τάση δείχνει αύξηση. Οι ερευνητές τονίζουν ότι η μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, ειδικά στις χώρες της Ευρώπης και της Ρωσίας, μπορεί να περιορίσει την επιτάχυνση της υπερθέρμανσης στην πιο ευαίσθητη περιοχή του πλανήτη.
Όπως λέει ο καθηγητής Drew Shindell του Πανεπιστημίου Duke, «η αύξηση της θερμοκρασίας στην Αρκτική και ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσονται οι αλλαγές μάς οδηγούν πέρα από ό,τι έχουμε δει τα τελευταία χιλιάδες χρόνια».
Διαβάστε ακόμη
