Σε μια περίοδο που η κλιματική κρίση πιέζει τα υδατικά αποθέματα της χώρας και περιοχές της Ελλάδας –από νησιά μέχρι αστικές ζώνες– απειλούνται όλο και πιο συχνά με ελλείψεις νερού, η κυβέρνηση φέρνει ρυθμίσεις-εξπρές για την άμεση κινητοποίηση έργων κρίσιμης σημασίας. Στόχος να μη μείνει ούτε μία περιοχή χωρίς υδροδότηση, ούτε μία βρύση χωρίς νερό.

Με διάταξη που περιλαμβάνεται στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το βιομεθάνιο και το υδρογόνο, θεσπίζεται ένα νέο πλαίσιο για την ταχεία αντιμετώπιση καταστάσεων λειψυδρίας. Στο επίκεντρο βρίσκεται η δυνατότητα να κηρύσσεται άμεσα μια περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω έλλειψης νερού, με απόφαση του αρμόδιου υπουργού και ύστερα από σύμφωνη γνώμη της ΡΑΑΕΥ. Αν πρόκειται για νησιωτικές περιοχές, προστίθεται στο «τραπέζι» και η γνώμη του Γενικού Γραμματέα Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.

Αυτό που αλλάζει δραστικά, όμως, είναι ο τρόπος με τον οποίο θα δρομολογούνται τα έργα. Εφεξής, έργα που αφορούν την πρόληψη ή αποκατάσταση των συνεπειών της λειψυδρίας –όπως δίκτυα, μονάδες επεξεργασίας, αντλιοστάσια ή ακόμη και συστήματα αφαλάτωσης– θα μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο των επενδύσεων στρατηγικής σημασίας, ξεκλειδώνοντας εξπρές διαδικασίες. Αυτό σημαίνει ταχύτερη χωροθέτηση, άμεσες αδειοδοτήσεις, δυνατότητα χρηματοδότησης και ωρίμανσης μέσω του Υπερταμείου, αλλά και πρόσβαση σε ευνοϊκές ρυθμίσεις για διαγωνισμούς, εργολαβίες και παρακολούθηση έργων.

Οι δύο μεγάλες εταιρείες ύδρευσης της χώρας, η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ, αποκτούν ρόλο-κλειδί. Μπορούν να αναλάβουν ακόμη και έργα εκτός της γεωγραφικής ή θεσμικής τους αρμοδιότητας, αρκεί να πρόκειται για επείγουσες παρεμβάσεις. Επιπλέον, αποκτούν τη δυνατότητα να προσλαμβάνουν εξειδικευμένο προσωπικό από την αγορά με συμβάσεις έργου, διάρκειας έως δύο ετών, ώστε να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες. Η διαδικασία θα γίνεται με διαφανείς προσκλήσεις ενδιαφέροντος που αναρτώνται στις ιστοσελίδες τους και στο «Διαύγεια», ενώ δίνεται η δυνατότητα αξιολόγησης και με συνεντεύξεις.

Για ακόμα μεγαλύτερη ευελιξία, η ωρίμανση και παρακολούθηση των έργων μπορεί να ανατεθεί στην ΕΕΣΥΠ (Υπερταμείο), αξιοποιώντας τη Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας. Οι διαδικασίες που ενεργοποιούνται, θυμίζουν τα μεγάλα εμβληματικά έργα υποδομών, με δικαστικές εγγυήσεις ταχύτητας: οι σχετικές ένδικες διαφορές θα εκδικάζονται εντός τριών μηνών, με δυνατότητα μίας μόνο αναβολής.

Τέλος, προβλέπεται η σύναψη συμβάσεων συνεργασίας μεταξύ ΕΥΔΑΠ ή ΕΥΑΘ και των τοπικών δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης, ώστε να διασφαλιστεί συντονισμένη δράση στο πεδίο. Το όλο πλαίσιο εντάσσεται στο δίκτυο των στρατηγικών επενδύσεων που μπορεί να επωφελείται από τα κίνητρα του νόμου 4864/2021, όπως φοροαπαλλαγές, απλούστερη αδειοδότηση και ταχεία επίλυση διαφορών.

Μέσα από αυτή τη νέα θεσμική ομπρέλα, το ΥΠΕΝ φιλοδοξεί να «τρέξει» έργα που μέχρι χθες απαιτούσαν χρόνια, μέσα σε λίγους μήνες, με στόχο να θωρακίσει υδρευτικά τη χώρα απέναντι στις αυξανόμενες πιέσεις της κλιματικής αλλαγής. Το νερό δεν μπορεί να περιμένει.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα ύδατα

Και ακριβώς αυτή τη μετάβαση —από την αντίδραση στην πρόληψη και από τη διαχείριση της λειψυδρίας σε ένα μοντέλο σχεδιασμένης ανθεκτικότητας— επιδιώκει να ενισχύσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η νέα Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ανθεκτικότητα στο Νερό. Παρουσιάστηκε στις 4 Ιουνίου 2025 και θέτει τις βάσεις για μια ριζική επαναθεώρηση της σχέσης της Ευρώπης με το νερό: ως δημόσιο αγαθό, ως κρίσιμη υποδομή και ως κινητήρια δύναμη της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης.

Σε μια εποχή όπου το νερό παύει να θεωρείται αυτονόητο και μετατρέπεται σε παράγοντα κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη φιλόδοξη «Στρατηγική για την Ανθεκτικότητα στο Νερό» — ένα συνολικό σχέδιο που τοποθετεί το νερό στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής, δίπλα στην ενέργεια και τη βιοποικιλότητα. Η στρατηγική, που φέρει τον τίτλο COM(2025) 280 final και ανακοινώθηκε στις 4 Ιουνίου 2025, επιδιώκει να διασφαλίσει καθαρό, προσιτό και επαρκές νερό για όλους, μετατρέποντας τις υδατικές προκλήσεις της Ευρώπης σε κινητήρια δύναμη για επενδύσεις, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα.

Η Ευρώπη —η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος— έχει ήδη αρχίσει να αισθάνεται τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στον υδρολογικό κύκλο. Το 2022, οι ξηρασίες προκάλεσαν ζημιές ύψους 40 δισ. ευρώ, ενώ οι πλημμύρες από το 1980 μέχρι σήμερα έχουν κοστίσει πάνω από 325 δισ. ευρώ. Οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις που έγιναν στο παρελθόν αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για να αποτρέψουν τις συστημικές ελλείψεις νερού, που πλέον απειλούν την κοινωνική συνοχή, τη γεωργία, τη βιομηχανία και την υγειονομική ασφάλεια των πολιτών.

Τρεις κεντρικοί πυλώνες: οικοσυστήματα, οικονομία, καθολική πρόσβαση

Η Στρατηγική καθορίζει τρεις θεμελιώδεις στόχους: την αποκατάσταση και προστασία του υδρολογικού κύκλου, τη μετάβαση σε μια «έξυπνη» οικονομία νερού με έμφαση στην αποδοτικότητα, και την καθολική πρόσβαση σε καθαρό και προσιτό νερό και αποχέτευση για όλους. Ειδικό βάρος δίνεται στην προστασία των υδατικών οικοσυστημάτων, την ενσωμάτωση της αρχής «water efficiency first» σε όλα τα επενδυτικά και πολεοδομικά σχέδια και την ενεργοποίηση πολιτών, τοπικών αρχών και βιομηχανίας.

Στο σκέλος της πρόληψης, η Επιτροπή ανακοινώνει τη δημιουργία δείκτη λειψυδρίας, καθώς και την έκδοση τεχνικών οδηγιών για τη διαχείριση της ξηρασίας. Παράλληλα, προωθείται η ανάπτυξη «σπογγώδους υποδομής» (Sponge Facility), με στόχο την ενίσχυση της φυσικής αποθήκευσης και διήθησης του νερού στα εδάφη και τα δάση. Απόλυτη προτεραιότητα δίνεται στη φύση —οι λύσεις βασισμένες στα οικοσυστήματα αναδεικνύονται πλέον ως ο βασικός μηχανισμός προστασίας των υδατικών αποθεμάτων.

Οικονομία νερού: από την υπεράντληση στην έξυπνη χρήση

Το 81% της συνολικής κατανάλωσης νερού στην ΕΕ προέρχεται από άμεσες ιδιωτικές υδροληψίες. Πολλές χώρες της Ένωσης δεν γνωρίζουν επαρκώς ούτε πόσο νερό διαθέτουν ούτε πού διοχετεύεται. Η Στρατηγική έρχεται να αλλάξει ριζικά το τοπίο με τολμηρές πρωτοβουλίες: στόχο αύξησης της αποδοτικότητας κατά 10% ως το 2030, πανευρωπαϊκό σχέδιο για την εγκατάσταση «έξυπνων» υδρομέτρων, σύστημα αποτίμησης της κατανάλωσης σε data centers και μονάδες βαριάς βιομηχανίας, και καθιέρωση ελάχιστων προδιαγραφών για την κατανάλωση νερού.

Σε αυτό το πλαίσιο, η επαναχρησιμοποίηση νερού (re-use) τίθεται στην καρδιά της στρατηγικής. Παρά το γεγονός ότι σήμερα μόνο το 2,4% των λυμάτων επαναχρησιμοποιείται, η Επιτροπή θα επιδιώξει επέκταση της εφαρμογής και αναθεώρηση του σχετικού Κανονισμού μέχρι το 2028. Επιπλέον, θα υποστηρίξει τη γεωργία μέσω της ΚΑΠ και στρατηγικών σχεδίων για υδατο-ανθεκτικές καλλιέργειες, γεωργία ακριβείας και βελτίωση της διαχείρισης θρεπτικών στοιχείων.

Επενδυτικό σοκ με δημόσιο και ιδιωτικό χρήμα

Για την επίτευξη της ανθεκτικότητας στο νερό, η Επιτροπή προσδιορίζει ένα επενδυτικό χάσμα της τάξης των 23 δισ. ευρώ ετησίως. Το υπάρχον επίπεδο δημοσίων επενδύσεων αγγίζει τα 55 δισ. ευρώ και κρίνεται ανεπαρκές. Για την κάλυψη του κενού, ενεργοποιείται πλήθος εργαλείων: η νέα πρωτοβουλία Water Resilience Investment Accelerator με 20 πιλοτικά έργα φυσικής κατακράτησης και αποδοτικότητας, η πλατφόρμα Sustainable Water Advisory Facility της ΕΤΕπ, το «plug & play» guidance για απλά έργα όπως έξυπνα υδρόμετρα και συστήματα μείωσης διαρροών, αλλά και η ενίσχυση της έκδοσης πράσινων και μπλε ομολόγων.

Επιπλέον, δρομολογείται ο οδικός χάρτης για την ανάπτυξη αγοράς «Nature Credits», ενώ θα προωθηθούν συμπράξεις δημοσίου-ιδιωτικού τομέα (PPPs) για καινοτόμες λύσεις απορρύπανσης, όπως η αντιμετώπιση των PFAS. Η ΕΤΕπ θα διαθέσει πάνω από 15 δισ. ευρώ για το διάστημα 2025–2027, ενώ προετοιμάζεται η θεσμική στήριξη ιδιωτικών επενδύσεων μέσα από αναθεωρημένο πλαίσιο βιώσιμης χρηματοδότησης.

Ψηφιοποίηση και ασφάλεια νερού: από τα δεδομένα στις λύσεις

Με όχημα την τεχνητή νοημοσύνη, τα δορυφορικά δεδομένα και τα «δίδυμα μοντέλα» του Earth Observation, η Στρατηγική θέτει ως προτεραιότητα τον ψηφιακό μετασχηματισμό της υδατικής διαχείρισης. Από το 2026 προγραμματίζεται η λειτουργία του Copernicus Water Hub, μιας ευρωπαϊκής «ψηφιακής πύλης» για το νερό. Παράλληλα, η στρατηγική ενσωματώνει τη διάσταση της κυβερνοασφάλειας και της ανθεκτικότητας των κρίσιμων υποδομών, με ρητή αναφορά στην εφαρμογή των οδηγιών NIS2 και CER.

Προς ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για το νερό

Η καθολική πρόσβαση στο καθαρό νερό αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και μία από τις αρχές του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Όμως ακόμη και σήμερα, περίπου 4% των Ευρωπαίων στερούνται ασφαλούς πρόσβασης. Η στρατηγική επιδιώκει την ενεργοποίηση του καταναλωτή με διαφάνεια, κατάλληλη τιμολόγηση και προϊόντα χαμηλής κατανάλωσης. Ο νέος Κανονισμός για τον Οικολογικό Σχεδιασμό (ESPR) θα συμπεριλάβει δείκτες αποτύπωσης νερού, ενώ αναμένονται επιδράσεις και στον σχεδιασμό της κοινωνικής στέγασης.

Η ώρα της υδατικής πολιτικής ήρθε – και είναι πανευρωπαϊκή

Η Στρατηγική για την Ανθεκτικότητα στο Νερό φιλοδοξεί να αλλάξει το παράδειγμα: από τη διαχείριση κρίσεων σε προληπτικό σχεδιασμό, από το αποσπασματικό στο ολιστικό, από το «ανθρώπινο δικαίωμα» στο «αναπτυξιακό κεφάλαιο». Με χρονικό ορίζοντα το 2050, φιλοδοξεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια εφοδιασμού, την κοινωνική συνοχή και την πράσινη μετάβαση σε μια ήπειρο που πρέπει να μάθει να ζει — και να επενδύει — με λιγότερο νερό.

Διαβάστε ακόμη