Με το 71% των ανανεώσιμων υδάτινων πόρων της να καταναλώνονται κάθε χρόνο, η Κύπρος αναδεικνύεται – σύμφωνα με τον Δείκτη Υπερεκμετάλλευσης Υδάτων (WEI+) – ως η πιο ευάλωτη χώρα της ΕΕ στη λειψυδρία, ξεπερνώντας κατά πολύ το όριο του 40% που ορίζει την κατηγορία «σοβαρής έλλειψης νερού». Η Μάλτα ακολουθεί με 34,1%, ενώ η Ρουμανία αγγίζει το 21%. Στην τέταρτη θέση συναντάται η Ελλάδα, με WEI+ στο 13,8%, στοιχείο που αποτυπώνει την αυξημένη πίεση στους διαθέσιμους υδάτινους πόρους και την ανάγκη για στρατηγική αναθεώρηση στον τρόπο διαχείρισης και προστασίας τους.
Ο χάρτης που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βασίζεται στα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat για το 2022 και αποτυπώνει με τον πιο άμεσο τρόπο την άνιση κατανομή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, των γεωργικών πρακτικών και της αστικής κατανάλωσης σε ολόκληρη την ΕΕ. Ενώ χώρες του βορρά όπως η Σουηδία (0,3%), η Φινλανδία (0,6%) και η Σλοβενία (0,6%) διατηρούν εξαιρετικά χαμηλούς δείκτες υπερεκμετάλλευσης, ο ευρωπαϊκός Νότος δοκιμάζεται: η Ιταλία με 15,6%, η Ισπανία με 8,8% και η Πορτογαλία με 10,1% επιβεβαιώνουν τον κανόνα ότι η λειψυδρία έχει μετατραπεί σε διαρθρωτική πρόκληση για τις μεσογειακές χώρες.
Η Ελλάδα, με WEI+ στο 13,8%, βρίσκεται σε επίπεδα που αγγίζουν το όριο προειδοποίησης για την ένταξή της στην «ομάδα υψηλού κινδύνου», χωρίς ωστόσο να αποτυπώνονται πλήρως οι εσωτερικές περιφερειακές ανισότητες. Οι εποχικές ελλείψεις σε άνυδρα νησιά του Αιγαίου, τα φαινόμενα υφαλμύρωσης σε Δωδεκάνησα και Κυκλάδες, η υπερεκμετάλλευση γεωτρήσεων σε τουριστικά hotspots και τα προβλήματα στις υποδομές ύδρευσης μεγάλων Δήμων, συνθέτουν ένα σκηνικό πιεστικής ανάγκης για αλλαγή κατεύθυνσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, περίπου 30% των Ευρωπαίων πλήττονται ετησίως από υδατικό στρες, ενώ το 20% της ευρωπαϊκής επικράτειας βρίσκεται διαρκώς υπό πίεση, με ποσοστά που υπερβαίνουν τα διεθνώς αποδεκτά όρια. Με βάση τα κριτήρια του ΟΗΕ, μια χώρα θεωρείται ότι βιώνει «υδατικό στρες» όταν διαθέτει λιγότερα από 1.700 κυβικά μέτρα νερού ανά κάτοικο ετησίως – όριο που ξεπερνιέται κατά πολύ σε Κύπρο, Μάλτα, Πολωνία και Τσεχία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανταποκρινόμενο σε αυτή την πραγματικότητα, έχει καταθέσει προτάσεις που συγκλίνουν προς τη διαμόρφωση μιας νέας Στρατηγικής για την Υδατική Ανθεκτικότητα, την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει μέχρι το καλοκαίρι του 2025. Κεντρική θέση σε αυτή τη στρατηγική έχουν η καθιέρωση δεσμευτικών στόχων για την αποδοτική χρήση νερού σε όλους τους τομείς – από τη γεωργία και τη βιομηχανία μέχρι τα νοικοκυριά – καθώς και η ενίσχυση επενδύσεων για επαναχρησιμοποίηση νερού, αναβάθμιση υποδομών και εφαρμογή έξυπνων τεχνολογιών διαχείρισης.
Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές ζητούν βελτιωμένη εφαρμογή των υφιστάμενων νομοθεσιών, όπως η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό και η Οδηγία για το Πόσιμο Νερό. Υπογραμμίζουν την ανάγκη να μειωθεί η ρύπανση από φαρμακευτικά σκευάσματα, μικροπλαστικά, βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα, λιπάσματα και – κυρίως – από τις λεγόμενες «forever chemicals» (επίμονες οργανικές ουσίες), οι οποίες εντοπίζονται ακόμη και στο πόσιμο νερό. Ζητούν μάλιστα την σταδιακή απαγόρευσή τους από τα καταναλωτικά προϊόντα, αλλά και την επικαιροποίηση των ορίων ασφαλείας στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Η επιδείνωση της κλιματικής κρίσης προσθέτει έναν ακόμη καταλύτη αστάθειας. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, ως τα μέσα του αιώνα αναμένεται σημαντική αύξηση της συχνότητας και της έντασης των κυμάτων καύσωνα, της ξηρασίας και των πλημμυρικών φαινομένων σε όλη την ΕΕ. Η έκθεση προτείνει τη λήψη επειγόντων μέτρων για την αντιμετώπιση των ξηρασιών – όπως η ενίσχυση της ανακύκλωσης λυμάτων, η εξοικονόμηση νερού σε κτίρια και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, η βελτίωση της αποδοτικότητας στη γεωργία και οι επενδύσεις σε υποδομές αποθήκευσης νερού.
Για τις πλημμύρες, προτείνονται φυσικές λύσεις όπως η αποκατάσταση υγροτόπων και η δημιουργία πράσινων ζωνών απορρόφησης. Στην τεχνολογική σφαίρα, η χρήση αισθητήρων πραγματικού χρόνου, συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για πρόβλεψη κατανάλωσης, και έξυπνων συστημάτων άρδευσης αναδεικνύονται σε βασικά εργαλεία για τον βιώσιμο μετασχηματισμό της διαχείρισης νερού.
Στον πυρήνα της συζήτησης βρίσκονται επίσης η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας, καθώς πολλά υδάτινα σώματα, όπως ο Δούναβης, διασχίζουν πολλαπλά κράτη-μέλη. Το Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να προωθήσει περιφερειακό συντονισμό και αλληλεγγύη, καθώς και να εξασφαλίσει ειδική χρηματοδότηση για περιοχές με υψηλό υδατικό ρίσκο μέσω ξεχωριστού ταμείου στον πολυετή προϋπολογισμό από το 2028.
Διαβάστε ακόμη
