«Ντεμπούτο» πραγματοποίησε χθες (Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου)  το νέο σύστημα λειτουργίας συναλλαγών σε 15λεπτη βάση για το Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) στο πλαίσιο της μετάβασης από τις ωριαίες στις 15λεπτες συναλλαγές στις περισσότερες αγορές ηλεκτρισμού της Ευρώπης. Επρόκειτο για μια «ιστορική ημέρα για τις αγορές ενέργειας», όπως σχολίασε σε ανάρτησή του στο LinkedIn ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΕΧΕ Αλέξανδρος Παπαγεωργίου. Η μετάβαση συνιστούσε εξάλλου μεγάλη πρόκληση για τα πληροφοριακά συστήματα των ευρωπαϊκών αγορών ηλεκτρισμού η οποία αντιμετωπίστηκε επιτυχώς, καθώς η μικρή καθυστέρηση στην εκκαθάριση των συναλλαγών δεν άλλαξε την θετική εικόνα.

Η σημερινή μέρα κατανομής  (1η Οκτωβρίου) σηματοδοτεί την υιοθέτηση των 15λεπτων συμβολαίων στην Αγορά Επόμενης Ημέρας (DAM), τις Ενδοημερήσιες Αγορές (IDA’s) καθώς και στη Συνεχή Ενδοημερήσια Αγορά (XBID). Όπως τονίζουν μιλώντας προς το energygame.gr παράγοντες της ελληνικής αγοράς εξηγώντας τι φέρνει το νέο μοντέλο, «ανοίγει πλέον ο δρόμος για όλες τις μονάδες παραγωγής και τα χαρτοφυλάκια ζήτησης να βελτιστοποιήσουν τον προγραμματισμό τους (scheduling). Τα χαρτοφυλάκια ΑΠΕ αναμένεται να αποκομίσουν τα μεγαλύτερα οφέλη από την αυξημένη ευελιξία, καθώς η μεταβλητότητα τους ανά τέταρτο δημιουργούσε συστηματικές αποκλίσεις (κυρίως κατά τις ώρες ανατολής και δύσης του ηλίου) που πήγαζαν από τη  διαφορά μεταξύ ωριαίων προγραμμάτων αγοράς του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και των 15λεπτων εκκαθαρίσεων αποκλίσεων του ΑΔΜΗΕ».

Μεγάλες διαφορές τιμής ανά τέταρτο στο Χρηματιστήριο Ενέργειας

Η πρώτη ημέρα συναλλαγών με το νέο σύστημα -που οδήγησε όπως ήταν αναμενόμενο σε τετραπλασιασμό των συναλλαγών στην Αγορά Επόμενης Ημέρας του ΕΧΕ με μικρή ωστόσο μεταβολή του συνολικού όγκου ενέργειας που εκκαθαρίστηκε- δικαίωσε τις προβλέψεις όσων έκαναν λόγο για έντονες ενδοωριαίες διακυμάνσεις, φαινόμενο που παρατηρήθηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Για παράδειγμα μεταξύ 18.00-19.00 κατεγράφη διαφορά 123,77 ευρώ/MWh, αφού το πρώτο τέταρτο της ώρας η τιμή ήταν 97,15 ευρώ/MWh και το τελευταίο τέταρτο η τιμή εκτοξεύτηκε στα 220,92 ευρώ/MWh. Αντίστοιχη εικόνα την ίδια ώρα και μάλιστα με ακόμα μεγαλύτερη απόκλιση κατεγράφη στη Γερμανία, με διαφορά 234 ευρώ/MWh στην τιμή μεταξύ του τέταρτου 18.00-18.15 και του τέταρτου 18.45-19.00. «Η μεταβλητότητα φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στις πρωινές και απογευματινές αιχμές, ενώ είναι υψηλότερη σε κάποιες χώρες σε σύγκριση με άλλες», σχολίασε η αναλύτρια του Montel Analytics Πριγιάνκα Σίντε.

Σε κάθε περίπτωση, η μετάβαση στο 15λεπτο trading είναι η σημαντικότερη αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας των  ευρωπαϊκών αγορών ηλεκτρισμού εδώ και 25 χρόνια και στοχεύει στην καλύτερη ενσωμάτωση της στοχαστικής παραγωγής των ΑΠΕ και στην καλύτερη κατανομή της διασυνοριακής δυναμικότητας. λαμβάνοντας υπόψη περιορισμούς διασυνδέσεων και μεγιστοποιώντας το κοινωνικό όφελος, την ανταγωνιστικότητα, τη ρευστότητα και την αποδοτικότερη χρήση παραγωγικών πόρων.

Αναλυτές που μίλησαν στο energygame.gr επισημαίνουν ότι βραχυπρόθεσμα, οι πρώτοι που θα κινηθούν με ευέλικτα περιουσιακά στοιχεία – όπως aggregators, ιδιοκτήτες μπαταριών και μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις – αναμένεται να αποκομίσουν τα μεγαλύτερα οφέλη από νέες δυνατότητες arbitrage και εκμετάλλευσης τιμών. Αντίθετα, οι μικρότεροι παίκτες και οι λιγότερο ρευστές ζώνες προσφορών κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με μικρότερο όγκο συναλλαγών και πιο ασταθή, λιγότερο αξιόπιστη διαμόρφωση τιμών. Μακροπρόθεσμα, εντούτοις, εκτιμούν πως η αλλαγή θα συμβάλει θετικά στη σταθεροποίηση των τιμών και στη μείωση του συνολικού κόστους του συστήματος.

Τι είναι το SDAC 15-Minute MTU

  • Το SDAC (Single Day-Ahead Coupling) είναι ο μηχανισμός που ενοποιεί τις εθνικές αγορές επόμενης ημέρας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη σε μία ενιαία και αποδοτική αγορά. Επιτρέπει το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρισμού μέσω του κοινού αλγορίθμου Euphemia, ο οποίος υπολογίζει τις βέλτιστες ροές και τιμές ηλεκτρικής ενέργειας με βάση την προσφορά και τη ζήτηση.
  • Έως προχθές το τυπικό Market Time Unit (MTU) στο SDAC ήταν η 1 ώρα. Χθες έγινε η μετάβαση σε 15-λεπτο MTU, που σημαίνει ότι οι συναλλαγές και ο προγραμματισμός ηλεκτρικής ενέργειας θα πραγματοποιούνται ανά 15 λεπτά αντί για ανά ώρα. Αυτό σημαίνει επίσης ότι το χρηματιστήριο δημοσιεύει πλέον 96 τιμές ανά ημέρα, μία για κάθε 15λεπτο από 24 προηγουμένως.

Η δημοκρατία στην πράξη: Πώς προετοιμάστηκε η αλλαγή

Εξηγώντας τις διαδικασίες προετοιμασίας για τη μετάβαση αυτή, στελέχη του ΕΧΕ εστιάζουν στο δημοκρατικό χαρακτήρα της συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Δεν επρόκειτο όπως λένε, για μια απόφαση «από τα πάνω», αλλά για το αποτέλεσμα του συντονισμού ανάμεσα σε πολλά Χρηματιστήρια και Διαχειριστές, με ουσιαστική συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων. «Η διαδικασία αυτή είναι στην πράξη η δημοκρατία στην καλύτερή της έκφραση», υπογραμμίζουν. «Για να προχωρήσει ένα τέτοιο έργο χρειάζεται καθημερινή επικοινωνία μεταξύ των market rooms όλων των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων. Όταν προκύπτουν προβλήματα, επιλύονται από κοινού, με διαβούλευση και συνεργασία. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο ενισχύει το κοινό ευρωπαϊκό ιδεώδες, αλλά και διασφαλίζει ότι η αγορά λειτουργεί με τρόπο διαφανή, αξιόπιστο και δίκαιο για όλους τους συμμετέχοντες», υπογραμμίζουν.

Ένα «big bang» project σε πανευρωπαϊκό επίπεδο

Η υλοποίηση δεν έγινε σταδιακά, αλλά ταυτόχρονα σε όλα τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Πηγές του ΕΧΕ τονίζουν ότι πρόκειται για ένα μεγάλο και απαιτητικό έργο, που χρειάστηκε εξαιρετικό συγχρονισμό και συντονισμό τόσο με τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς όσο και με τα υπόλοιπα χρηματιστήρια. Η Ελλάδα, αναφέρουν, συμμετείχε  σε όλες τις φάσεις δοκιμών, ώστε να διασφαλιστεί η επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι συμμετέχοντες στην αγορά είχαν τον χρόνο να προσαρμόσουν τα συστήματά τους, να δοκιμάσουν νέες ροές και να προσομοιώσουν συναλλαγές με το νέο καθεστώς.

Από την πλευρά της αγοράς υπενθυμίζουν τις αναβολές του go live και εκτιμούν ότι θα χρειαστεί μία περίοδος προσαρμογής που θα διαρκέσει τουλάχιστον 6 μήνες. Σημειώνεται ότι ο νέος μηχανισμός είχε αρχικά προγραμματιστεί να ξεκινήσει τον περασμένο Μάρτιο, αλλά πήρε αναβολή πρώτα για τον Ιούνιο και κατόπιν για την 1η Οκτωβρίου. Η Epex Spot, που διενεργεί προημερήσιες δημοπρασίες σε 13 ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, ανάμεσά τους η Γερμανία και η Γαλλία, είχε ζητήσει την αναβολή λόγω τεχνικών ανησυχιών. Είχαν επίσης εκφραστεί και αμφιβολίες για την ίδια τη σκοπιμότητα της μετάβασης. Η ισπανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, ανέφερε τον Ιούνιο ότι το μπλακ-άουτ στην Ιβηρική χερσόνησο εγείρει ερωτήματα για τη μετάβαση, καθώς συνεπάγεται συχνότερες αλλαγές στις ροές ηλεκτρικής ενέργειας και μεγαλύτερη πρόκληση για τη σταθεροποίηση της τάσης. Ο δε Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Ισπανίας Red Electrica δήλωσε το καλοκαίρι ότι ποτέ δεν θεώρησε «σκόπιμη ή αναγκαία» την εφαρμογή συναλλαγών 15 λεπτών στις ευρωπαϊκές προημερήσιες αγορές, επικαλούμενος υψηλότερα κόστη προσαρμογής και αυξημένη λειτουργική πολυπλοκότητα.

Γιατί είναι σημαντική αυτή η αλλαγή

Όπως εξηγούν τα στελέχη του ΕΧΕ, στόχος είναι να δοθούν περισσότερα εργαλεία στην αγορά, ώστε:

  • να διευκολυνθεί η ομαλή και αποτελεσματική συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας,
  • να έρθουν οι συναλλαγές πιο κοντά στη φυσική παράδοση του προϊόντος, δηλαδή την πραγματική κατανάλωση και παραγωγή ηλεκτρισμού.

Πολυπλοκότητα αλλά και νέες δυνατότητες

Η μετάβαση στις 15λεπτες συναλλαγές αυξάνει την πολυπλοκότητα για τους συμμετέχοντες, καθώς για την ίδια χρονική διάρκεια θα χρειάζονται πολλαπλές εντολές. Όπως αναφέρουν στελέχη του ΕΧΕ, εκεί που παλιότερα έπρεπε να καταχωρηθεί μία εντολή για μια ώρα, τώρα θα χρειάζονται τέσσερις. Ωστόσο, αυτή η αλλαγή δίνει και περισσότερες δυνατότητες:

  • Οι προμηθευτές και οι φορείς που διαχειρίζονται χαρτοφυλάκια ΑΠΕ μπορούν να κάνουν ακριβέστερη βελτιστοποίηση (optimization)
  • Οι τιμές θα αποτυπώνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την πραγματική λειτουργία των μονάδων και των φορτίων.
  • Οι αποκλίσεις θα περιορίζονται, αφού η αγορά θα προσεγγίζει καλύτερα τη φυσική κατανάλωση και παραγωγή.
  • Βελτιώνεται η σταθερότητα του δικτύου μέσω της λεπτομερέστερης χρονικής ανάλυσης που διευκολύνει την πρόβλεψη και εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης, μειώνοντας ανισορροπίες και ενισχύοντας την αξιοπιστία του δικτύου.
  • Αυξάνεται η αποτελεσματικότητα της αγοράς: Οι συμμετέχοντες μπορούν να συναλλάσσονται σε πιο λεπτομερή χρονικά διαστήματα, βελτιστοποιώντας τις θέσεις τους και ανταποκρινόμενοι πιο άμεσα στα σήματα της αγοράς.

Οι αλλαγές στο μικροσκόπιο: τι λένε οι ειδικοί

  • Κερδισμένος ο Βορράς: Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, οι μεγαλύτεροι ωφελημένοι από την αλλαγή θα είναι οι αγορές της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης. Αντίθετα, οι πιο απομονωμένες περιφερειακές αγορές – όπως η ελληνική, η ισπανική και η πορτογαλική – ίσως βρεθούν σε μειονεκτική θέση, λόγω της περιορισμένης πρόσβασής τους σε γειτονικές αγορές. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν αποκλείεται να καταγραφούν και αιφνίδιες αυξήσεις τιμών. Ειδική μνεία γίνεται στη διασύνδεση της Ελλάδας με την Ιταλία, η οποία θα εξακολουθήσει να λειτουργεί με ωριαία προϊόντα εξαιτίας των τεχνικών δυσκολιών που παρουσιάζει η παλαιότητα της γραμμής. Αντίθετα, μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα αναμένεται να εμφανίσουν οι διασυνδέσεις προς τον Βορρά.
  • Αυστηρότερα χρονοδιαγράμματα & αυξημένη μεταβλητότητα. Όπως σημειώνεται σε ανάλυση της Montel, η μετάβαση από την ωριαία στην 15λεπτη διαπραγμάτευση, αναμένεται να ευθυγραμμίσει καλύτερα την παραγωγή με τη ζήτηση, αλλά ενδέχεται επίσης να αυξήσει τη μεταβλητότητα των τιμών στις δημοπρασίες για την επόμενη μέρα. Σύμφωνα με τον Jean‑Paul Harreman, διευθυντή της Montel Analytics «η αγορά ήδη λειτουργεί σε ανάλυση 15 λεπτών. Αυτό που θα δούμε είναι ότι μεταβαίνουμε από τις ωριαίες μέσες τιμές στις τιμές ανά τέταρτο ώρα, κάτι που θα φέρει μεγαλύτερη διακύμανση, παρόμοια με τις τιμές της ενδομερησίας αγοράς. Έτσι, θα δούμε λίγο υψηλότερες αιχμές και ελαφρώς χαμηλότερες αρνητικές τιμές. Οι μεγάλες μονάδες θα συνεχίσουν να συμμετέχουν με block και smart orders», πρόσθεσε.
  • Αναπροσδιορισμός των ακραίων τιμών: Αναλυτές και traders προβλέπουν ότι το πέρασμα στα 15 λεπτά προϊόντα θα συντομεύσει συχνά τη διάρκεια των ακραίων τιμών. «Δεν νομίζω ότι αυτό θα αμβλύνει σημαντικά τις ακραίες τιμές, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μια αιχμή των 300 €/MWh μπορεί να διαρκέσει μόνο 15 ή 30 λεπτά αντί για ολόκληρη ώρα», δήλωσε η Nathalie Gerl, επικεφαλής αναλύτρια στην LSEG. Η αλλαγή μπορεί να αυξήσει ελαφρώς τις ημερήσιες και μηνιαίες μέσες τιμές στην DAM σε αγορές όπου ένα μεγαλύτερο ποσοστό ΑΠΕ είναι ευαίσθητο στην τιμή όπως στη Γερμανία, όπου η αυξανόμενη παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας χάνει σταδιακά τα επιδοτούμενα προγράμματα σύμφωνα με τη Sabrina Kernbichler, επικεφαλής της European Power στην Energy Aspects. Η ίδια εκτιμά ότι οι χονδρικές αγορές θα γίνουν πιο ελκυστικές για παρόχους ευελιξίας, όπως οι μπαταρίες, ειδικά για όσους κινηθούν πρώτοι, είπε, σημειώνοντας ότι η αυξημένη συμμετοχή μπαταριών θα βοηθήσει τελικά στη μείωση της μεταβλητότητας.
  • Λειτουργικοί κίνδυνοι: Traders στην Ιταλία και την Ουγγαρία σύμφωνα με τη Montel επισημαίνουν λειτουργικά εμπόδια, υπογραμμίζοντας τον πολλαπλασιασμό των δεδομένων και την ανάγκη για ανταλλαγές, πλατφόρμες και συμμετέχοντες να επεξεργαστούν περίπου τέσσερις φορές περισσότερες προσφορές, αυξάνοντας τον κίνδυνο μεγαλύτερων χρόνων υπολογισμού, καθυστερήσεων ή αποτυχιών δημοπρασιών κατά την έναρξη. Η κατακερματισμένη ρευστότητα προκαλεί επίσης ανησυχία. Με 96 τέταρτα ώρα προϊόντων να αντικαθιστούν 24 ωριακά μπλοκ, η ρευστότητα θα διασπαστεί περισσότερο, ειδικά σε μικρότερες ζώνες προσφορών. «Αναμένουμε μεγαλύτερη μεταβλητότητα στα 15λεπτα προϊόντα σε σχέση με τα ωριαία, κάτι που θα επηρεάσει ιδιαίτερα την αποτίμηση των διασυνοριακών δυνατοτήτων», είπε ένας Ούγγρος trader στο Montel. Αυτό είναι σημαντικό για τις διασυνοριακές ροές, καθώς τα μικρότερα προϊόντα μπορούν να αλλάξουν την οικονομική ελκυστικότητα της διαπραγμάτευσης δυνατοτήτων μεταξύ ζωνών, δίνοντας πλεονέκτημα σε πιο καλά προετοιμασμένους παίκτες.

Η ανακοίνωση του EXE

Το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) ανακοινώνει την επιτυχή ολοκλήρωση της μετάβασης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας (DAM) και της Ενδοημερήσιας Αγοράς (IDM) σε υπο-ωριαία χρονική ανάλυση, στο πλαίσιο της συμμετοχής του στις ευρωπαϊκές αγορές SDAC (Single Day-Ahead Coupling) και SIDC (Single Intraday Coupling), με ημερομηνία έναρξης την 30η Σεπτεμβρίου 2025 (πρώτη ημέρα φυσικής παράδοσης την 1η Οκτωβρίου 2025).

Η υλοποίηση αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα ενός πολυετούς προγράμματος αναβάθμισης συστημάτων, ολοκληρωμένων τοπικών και ευρωπαϊκών δοκιμών ενσωμάτωσης (FIT/SIT/Acceptance/Member Tests), καθώς και εκτεταμένων δοκιμών με τη συμμετοχή των Συμμετεχόντων.

Σε στενή συνεργασία με την EnExClear, τον ΑΔΜΗΕ, τη ΡΑΑΕΥ, τους ευρωπαϊκούς ΝΕΜΟ και ΔΣΜ, καθώς και με τους αρμόδιους φορείς διακυβέρνησης, το ΕΧΕ ολοκλήρωσε επιτυχώς όλες τις κανονιστικές, συμβατικές και επιχειρησιακές προετοιμασίες, εισήγαγε μηχανισμούς επαναφοράς (rollback) και παρείχε εξειδικευμένη εκπαίδευση στους συμμετέχοντες μέσω ειδικής ημερίδας (workshop).

Η Συντονιστική Επιτροπή Σύζευξης Αγορών (Market Coupling Steering Committee) ενέκρινε το go-live, επιβεβαιώνοντας την ετοιμότητα του έργου και σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα για την περαιτέρω εναρμόνιση της ελληνικής αγοράς με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η μετάβαση σε υπο-ωριαία ανάλυση ενισχύει τη λειτουργική ευελιξία, αυξάνει τη ρευστότητα της αγοράς και διευκολύνει τη διασυνοριακή ολοκλήρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.

Διαβάστε ακόμη