Ο ENTSO-E, το δίκτυο των Ευρωπαίων Διαχειριστών Μεταφοράς, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: η Ευρώπη δεν θα πετύχει τους στόχους της πράσινης μετάβασης αν δεν επιταχύνει δραστικά την ανάπτυξη των ηλεκτρικών δικτύων. Στο πλαίσιο του European Grids Package, παρουσίασε μια δέσμη προτάσεων που στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες — σχεδιασμός, αδειοδότηση, χρηματοδότηση και αλυσίδες εφοδιασμού. Στόχος είναι να απλουστευθεί το θεσμικό πλαίσιο και να ξεμπλοκάρουν κρίσιμες επενδύσεις που καθυστερούν εδώ και χρόνια.

Σχεδιασμός και περιφερειακός συντονισμός

Η καρδιά της πρότασης είναι το Ten-Year Network Development Plan (TYNDP), που αποτυπώνει τις ανάγκες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και λειτουργεί ως οδηγός για τις εθνικές αρχές. Σύμφωνα με το TYNDP 2024, η Ευρώπη χρειάζεται πάνω από €800 δισ. επενδύσεων έως το 2050 σε δίκτυα μεταφοράς, διασυνδέσεις και υποδομές αποθήκευσης. Ο ENTSO-E ζητά εναρμόνιση των Εθνικών Σχεδίων Ενέργειας και Κλίματος (NECPs), ώστε να έχουν κοινό περιεχόμενο, χρονοδιάγραμμα και ορίζοντα. Προτείνει επίσης οι γνωμοδοτήσεις της Κομισιόν και της ACER να δημοσιεύονται νωρίτερα, για να ενσωματώνονται εγκαίρως στις μελέτες.

Σε περιφερειακό επίπεδο, τονίζει την ανάγκη για πιο ισχυρή συνεργασία μέσω των Περιφερειακών Επενδυτικών Σχεδίων, που θα αναδεικνύουν τα κενά υποδομών και τις αλληλεξαρτήσεις εσωτερικών και διασυνοριακών έργων. Για τα έργα κοινού ή αμοιβαίου ενδιαφέροντος (PCI/PMI), προτείνει απλούστευση: κατάργηση κατατάξεων, διαχωρισμό ώριμων από ανώριμα έργα και διατήρηση του καθεστώτος PCI/PMI μέχρι την ολοκλήρωση, ώστε να αποφεύγονται χρονοβόρες νέες αιτήσεις.

Ο Ο ΑΔΜΗΕ, ως διαχειριστής του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς, έχει εκπονήσει ένα Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΔΠΑ) για την περίοδο 2025-2034, το οποίο ευθυγραμμίζεται με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις αλλά προσαρμόζεται στις ανάγκες της χώρας. Το πρόγραμμα προβλέπει συνολικές επενδύσεις άνω των 6 δισ. ευρώ σε έργα υποδομής – διασυνδέσεις, αναβαθμίσεις υποσταθμών, υπογειοποιήσεις γραμμών και ενισχύσεις δικτύου – με κύριο στόχο την απορρόφηση της αυξανόμενης παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και την ασφαλή τροφοδότηση της ζήτησης. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο επενδυτικό πλάνο που χρηματοδοτείται από ίδιους πόρους, ευρωπαϊκά προγράμματα και ιδιωτικά κεφάλαια, με σκοπό την έγκαιρη ολοκλήρωση κρίσιμων έργων που θα υποστηρίξουν την ενεργειακή μετάβαση και θα ενισχύσουν τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις της χώρας.

Επιτάχυνση αδειοδοτήσεων

Η εικόνα είναι ανησυχητική όσον αφορά τις αδειοδοτήσεις: πάνω από το 50% των έργων που απαιτούνται μέχρι το 2030 παραμένουν σε αναμονή άδειας. Οι περιβαλλοντικές διαδικασίες έχουν γίνει ιδιαίτερα σύνθετες, δημιουργώντας μεγάλες καθυστερήσεις.

Ο ENTSO-E ζητά την πλήρη εφαρμογή του άρθρου 15e της REDIII, που επεκτείνει την ταχεία αδειοδότηση όχι μόνο σε έργα ΑΠΕ αλλά και στις υποδομές σύνδεσής τους με το δίκτυο. Εισηγείται, επίσης, εναρμόνιση των περιβαλλοντικών οδηγιών (ΣΜΠΕ, ΜΠΕ, Οδηγίες για Πτηνά, Οικοτόπους, Νερά) για να υπάρξει ενιαίο και πιο απλό πλαίσιο.

Προτείνει ακόμη συγκεκριμένες προθεσμίες για την αδειοδότηση, την προτεραιοποίηση των υποθέσεων που αφορούν δίκτυα στα εθνικά δικαστήρια και τη δυνατότητα ενοποίησης προσφυγών, ώστε να αποφευχθεί ο κατακερματισμός. Στο μοντέλο επιτυχών έργων όπως το VikingLink, εισηγείται τη δημιουργία one-stop shops τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, ιδιαίτερα για τα υπεράκτια δίκτυα.

Ο ΑΔΜΗΕ έχει εισηγηθεί και πετύχει την προώθηση ειδικών ρυθμίσεων από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) για την επιτάχυνση των διαδικασιών. Συγκεκριμένα, το ΥΠΕΝ έκανε αποδεκτή την πρόταση του ΑΔΜΗΕ για fast-track αδειοδοτικές διαδικασίες σε νέα έργα δικτύων ηλεκτρισμού. Η νομοθετική ρύθμιση που προωθείται προβλέπει, μεταξύ άλλων, την επίσπευση των διοικητικών εγκρίσεων με σαφείς προθεσμίες και τη δυνατότητα ένα έργο να προχωρά ακόμη και αν οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν απαντήσουν εντός 30 ημερών. Επιπλέον, θα θεσπιστούν μέτρα όπως αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και διευκολύνσεις στις περιβαλλοντικές άδειες για έργα δικτύου ιδιαίτερης σημασίας.

Παράλληλα, εισάγονται ρυθμίσεις για τη δημιουργία ενός πλαισίου “one-stop” – ουσιαστικά μιας κεντρικής αρχής ή ενοποιημένης διαδικασίας – για ιδιαίτερα σημαντικά έργα μεταφοράς. Αυτό θα επιτρέπει την άμεση έγκριση κρίσιμων επεμβάσεων, όπως η υπογειοποίηση γραμμών σε αστικές περιοχές ή η χρήση παράκτιων ζωνών, χωρίς τις συνήθεις χρονοβόρες διαβουλεύσεις με πολλαπλές υπηρεσίες. Σύμφωνα με πληροφορίες, το νέο πλαίσιο θα περιλαμβάνει ειδικές διευκολύνσεις για την υπόγεια εγκατάσταση καλωδίων (π.χ. διάνοιξη σηράγγων όπου απαιτείται) και θα δίνει τη δυνατότητα χρήσης των παραλιών/αιγιαλού για την εγκατάσταση υποσταθμών και την πρόσβαση υποβρυχίων καλωδίων, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.

Χρηματοδότηση και επενδύσεις

Η χρηματοδότηση αποτελεί ίσως τον πιο κρίσιμο κρίκο. Ο ENTSO-E υπενθυμίζει ότι κάθε €1 που επενδύεται σε δίκτυα εξοικονομεί €2 σε συστημικό κόστος έως το 2040, κάτι που αναδεικνύει το οικονομικό όφελος πέρα από το περιβαλλοντικό.

Ζητά ένα σταθερό και προβλέψιμο ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα εξασφαλίζει ικανοποιητικές αποδόσεις στους επενδυτές και καλύτερες συνθήκες χρηματοδότησης για τους Διαχειριστές. Θέλει επίσης ενίσχυση του Connecting Europe Facility (CEF-Energy) στο επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ώστε να υπάρξουν ξεχωριστά κονδύλια για έργα μεταφοράς που δεν θα ανταγωνίζονται με άλλους τομείς της ενεργειακής μετάβασης.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και οι εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες καλούνται να διαδραματίσουν πιο ενεργό ρόλο με εργαλεία μεικτής χρηματοδότησης, εγγυήσεις και επιχορηγήσεις. Παράλληλα, ο ENTSO-E ζητά απλούστευση των διαδικασιών επιχορηγήσεων ώστε να συντομευθούν οι χρόνοι λήψης αποφάσεων, αλλά και αποσύνδεση της πρόσβασης σε κονδύλια CEF από τις συμφωνίες CBCA, που συχνά δημιουργούν καθυστερήσεις.

Αλυσίδες εφοδιασμού και προμήθειες

Το μέγεθος της πρόκλησης αποτυπώνεται στους αριθμούς: μέχρι το 2030 πρέπει να εγκατασταθούν πάνω από 150.000 χλμ. νέων γραμμών μεταφοράς και περισσότερα από 14.000 κυκλώματα διακοπτών υψηλής τάσης. Η πίεση στις αλυσίδες εφοδιασμού είναι ήδη τεράστια, με τις καθυστερήσεις και τις αυξήσεις κόστους να πολλαπλασιάζονται.

Ο ENTSO-E ζητά πιο ρεαλιστικούς χρόνους για την εναρμόνιση τεχνικών προδιαγραφών (π.χ. HVDC) ώστε να μη βαθύνει η εξάρτηση από εισαγωγές. Προτείνει μεγαλύτερη ευελιξία στις συμβάσεις ώστε να κλειδώνεται παραγωγική ικανότητα από τους κατασκευαστές και να ενθαρρύνονται επενδύσεις σε νέες γραμμές παραγωγής.

Ζητά, επίσης, απλοποίηση των κανόνων δημοσίων συμβάσεων, δίνοντας τη δυνατότητα ουσιαστικών τεχνικοοικονομικών διαπραγματεύσεων μέσα στη διάρκεια του έργου χωρίς να χρειάζεται νέος διαγωνισμός.

Τέλος, αναδεικνύει το ζήτημα της έλλειψης προσωπικού: το 88% των Διαχειριστών (TSOs) δηλώνει ότι η έλλειψη εξειδικευμένων τεχνικών αποτελεί σοβαρό εμπόδιο. Η λύση που προτείνεται είναι η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής «Net-Zero Academy for Grids», που θα εφοδιάσει την αγορά με το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό.

Το μήνυμα του ENTSO-E

Με όλες αυτές τις προτάσεις, ο ENTSO-E επιδιώκει να καταστήσει σαφές ότι η ενεργειακή μετάβαση χωρίς δίκτυα δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Τα νούμερα είναι αδιάψευστα: εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ επενδύσεων, εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα νέων γραμμών και χιλιάδες κρίσιμα εξαρτήματα πρέπει να προστεθούν στο σύστημα μέσα σε μόλις λίγα χρόνια. Χωρίς απλούστευση κανόνων, επιτάχυνση διαδικασιών, κινητοποίηση κεφαλαίων και ενίσχυση της εφοδιαστικής αλυσίδας, ο κίνδυνος να χαθεί το στοίχημα είναι υπαρκτός.

Διαβάστε ακόμη