Το Βελιγράδι προεξοφλεί ότι θα εξασφαλίσει νέο, αλλά βραχυπρόθεσμο, συμβόλαιο προμήθειας φυσικού αερίου από την Gazprom, την ώρα που οι διαπραγματεύσεις για μια μακροπρόθεσμη συμφωνία σκοντάφτουν σε γεωπολιτικούς περιορισμούς, ευρωπαϊκές αποφάσεις και αμερικανικές κυρώσεις. Το μήνυμα έστειλε ο ίδιος ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, δίνοντας το στίγμα των προθέσεων της κυβέρνησης, αλλά και τα όρια των επιλογών της χώρας σε μια ιδιαίτερα τεταμένη συγκυρία.
Σε τηλεοπτική του συνέντευξη στο Pink TV, ο Σέρβος πρόεδρος ανέφερε ότι η Σερβία αναμένει να υπογράψει σύντομα μια νέα, βραχυχρόνια συμφωνία με τη ρωσική εταιρεία, σπεύδοντας ωστόσο να καθησυχάσει ως προς την ενεργειακή επάρκεια της χώρας τους επόμενους μήνες. «Σίγουρα δεν θα έχουμε πρόβλημα με το φυσικό αέριο μέχρι το καλοκαίρι. Φυσικά, θα προσπαθήσουμε να εξασφαλίσουμε περισσότερες ποσότητες και από άλλες πηγές», δήλωσε, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για τη δομή ή τη διάρκεια της σχεδιαζόμενης συμφωνίας με τη Gazprom.
Η τοποθέτηση αυτή έρχεται λίγες ημέρες μετά από μια πιο σκληρή προειδοποίηση του ίδιου, ότι η Σερβία θα αναγκαστεί να αναζητήσει εναλλακτικούς προμηθευτές εάν δεν διασφαλιστεί συμφωνία με τη ρωσική πλευρά έως τις 5 Δεκεμβρίου. Στην πράξη, όμως, το ενεργειακό τοπίο της χώρας παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένο με τη Gazprom, από την οποία προέρχεται η συντριπτική πλειονότητα των ποσοτήτων φυσικού αερίου που καταναλώνει η σερβική οικονομία.
Το 2022 η Σερβία υπέγραψε τριετές συμβόλαιο προμήθειας φυσικού αερίου με την Gazprom
Υπενθυμίζεται ότι το 2022 η Σερβία υπέγραψε τριετές συμβόλαιο με την Gazprom για την προμήθεια έως 2,2 δισ. κυβικών μέτρων αερίου ετησίως. Το συμβόλαιο αυτό έληξε τον Μάιο του 2025, αλλά έκτοτε παρατάθηκε διαδοχικά, αρχικά έως το τέλος Σεπτεμβρίου, στη συνέχεια έως το τέλος Οκτωβρίου και τελικά έως τις 31 Δεκεμβρίου. Οι αλλεπάλληλες αυτές παρατάσεις, αντί μιας καθαρής ανανέωσης ή νέας μακροπρόθεσμης συμφωνίας, αποτυπώνουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι δύο πλευρές στο παρόν γεωπολιτικό περιβάλλον.
Οι προσπάθειες της σερβικής κυβέρνησης να διαπραγματευτεί ένα νέο, πολυετές συμβόλαιο με αυξημένους όγκους φυσικού αερίου φαίνεται ότι έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά μετά τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πρόθεση απαγόρευσης των εισαγωγών ρωσικού αερίου, τόσο μέσω αγωγών όσο και σε μορφή LNG. Αν και η Σερβία δεν είναι κράτος-μέλος της ΕΕ, βρίσκεται στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πιέσεων για ευθυγράμμιση με τη στρατηγική απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια.
Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις τον προηγούμενο μήνα ο Ντούσαν Μπαγιάτοβιτς, γενικός διευθυντής της κρατικής εταιρείας Srbijagas, είχε δηλώσει πως η κυβέρνηση προσδοκούσε απλώς νέα παράταση της υφιστάμενης σύμβασης και όχι μια ολοκληρωμένη, μακροπρόθεσμη συμφωνία. Η δήλωση αυτή αντανακλά την εκτίμηση ότι οι συνθήκες δεν επιτρέπουν αυτή την περίοδο στρατηγικές δεσμεύσεις μεγάλης διάρκειας.
Η εικόνα, ωστόσο, ήταν διαφορετική λίγους μήνες νωρίτερα. Τον Μάιο, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς εμφανιζόταν βέβαιος ότι η Σερβία θα καταφέρει να εξασφαλίσει νέο μακροπρόθεσμο συμβόλαιο με τη Gazprom, μετά από σχετική συζήτηση που είχε με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Έκτοτε, όμως, η δυναμική των σχέσεων Μόσχας–Βελιγραδίου έχει μεταβληθεί αισθητά.
«Σύννεφα» στις σχέσεις με τη Ρωσία
Παραδοσιακά στενοί σύμμαχοι, Σερβία και Ρωσία έχουν βρεθεί σε τροχιά έντασης, με τη Μόσχα να κατηγορεί το Βελιγράδι για «προδοσία», εξαιτίας καταγγελιών ότι σερβικά όπλα καταλήγουν στην Ουκρανία. Παράλληλα, η Σερβία δέχεται εντεινόμενες πιέσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση να περιορίσει τους δεσμούς της με το Κρεμλίνο, γεγονός που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τις ενεργειακές της επιλογές.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, νέος πονοκέφαλος στις συνομιλίες με τη Gazprom προέκυψε από τις αμερικανικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη μοναδική εταιρεία διύλισης της χώρας, τη NIS, η οποία ελέγχεται έμμεσα από τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό. Ο ίδιος ο Βούτσιτς άφησε να εννοηθεί ότι, εν μέσω αυτής της αβεβαιότητας, η Gazprom προτίμησε να προσφέρει μια ακόμη παράταση έως τις 31 Δεκεμβρίου, αντί να συνάψει νέο μακροπρόθεσμο συμβόλαιο, διατηρώντας έτσι ισχυρό διαπραγματευτικό μοχλό πίεσης απέναντι στο Βελιγράδι.
Η Σερβία επιχειρεί δειλά να διαφοροποιήσει το ενεργειακό της μείγμα
Παρά τις δυσκολίες, η Σερβία επιχειρεί δειλά να διαφοροποιήσει το ενεργειακό της μείγμα. Εκτός από τις ποσότητες ρωσικού αερίου που παραλαμβάνει μέσω της επέκτασης του TurkStream, διασχίζοντας τη Βουλγαρία, η χώρα προμηθεύεται πλέον και περίπου 400 εκατ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω του διασυνδετήριου αγωγού με τη βουλγαρική πλευρά. Πρόκειται, ωστόσο, για ποσότητες που καλύπτουν μόνο ένα περιορισμένο μέρος των αναγκών της.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η κατανάλωση φυσικού αερίου στη Σερβία αναμένεται να φτάσει τα 2,7 δισ. κυβικά μέτρα φέτος, γεγονός που καταδεικνύει το μέγεθος του ενεργειακού της ελλείμματος χωρίς τη ρωσική τροφοδοσία. Υπό αυτές τις συνθήκες, η προοπτική ενός βραχυπρόθεσμου συμβολαίου με τη Gazprom μοιάζει περισσότερο με αναγκαστική λύση παρά με στρατηγική επιλογή, δίνοντας απλώς παράταση στο χρονικό περιθώριο που διαθέτει το Βελιγράδι για να επανασχεδιάσει τον ενεργειακό του χάρτη.
Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η Σερβία μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ενεργειακή ασφάλεια, την ευρωπαϊκή προοπτική και τις παραδοσιακές της σχέσεις με τη Ρωσία ή αν οι αλλεπάλληλες «παρατάσεις» θα εξελιχθούν σε μόνιμη κατάσταση αβεβαιότητας για έναν τομέα που παραμένει κομβικός για την οικονομία και τη γεωπολιτική της χώρας.
Διαβάστε ακόμη
